21 Декабр, 2024, 20 Жумадул сони, 1446
21 Декабр, 2024, 20 Жумадул сони, 1446
Аллоҳ азза ва жалла белгилаган вақтда ва мавсумда ҳажга бориш ҳамда ота-онага яхшилик қилиш санаб адоғига етолмайдиган фазилатларга тўладир. Бунга доир бир неча ибратли воқеалар бор.
Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳу айтадики: Биз Умар ибн ал-Хаттоб розияллоҳу анҳу билан у кишини халифалигининг илк даврида бирга ҳаж қилдик. Мўминлар амири Байтуллоҳга кирганида тавоф вақтида Ҳажар ал-асвадни ўпар экан, бундай деди: “Сени ўпаяпман, ҳолбуки, сен оддий тошсан. Сен на фойда ва на зарар ҳам етказа оласан. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сени ўпгани учун ўпмоқдаман. Агар бундай бўлмаганида эди, сени ҳаргиз ўпмаган бўлардим!” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).
Абдуллоҳ ибн Динордан ривоят қилинади: “Ибн Умар Маккага қараб йўлга чиққанда туяга минишдан малолланиб қолса ўшани минар эди. Яна бошига ўраб юрадиган салласи бўлар эди. Бир куни ўша эшагида кетаётган эди, бир аъробий ўтиб қолди.
– Сен фалончининг ўғли фалончи эмасмисан? – сўради Ибн Умар.
– Ҳа шундай, – деб жавоб берди аъробий.
Ибн Умар розияллоҳу анҳумо унга эшагини бериб:
– Мана буни миниб ол! – деди ва салласини ҳам бериб:
– Буни бошингга ўраб олгин, – деди.
Шунда у кишининг баъзи ҳамроҳлари:
– Аллоҳ Сизни мағфират қилсин! Нега бу аъробийга миниб келаётган эшагингизни ва бошингизга ўраб юрган саллангизни бериб юбордингиз – деб сўрашди.
У киши:
– Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Яхшиликларнинг энг эзгуси кишининг oтаси вафoт этганидан кейин унинг дўстлари билан яхши муносабатда бўлишидир”, деб айтганларини эшитганман. Унинг oтаси менинг oтам Умар ибн ал-Хаттобнинг (розияллоҳу анҳу) дўсти эди, – деди (Имoм Муслим ривoяти).
Мазкур икки қиссадан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиш, у зотнинг суннатларига амал қилиш қандай бўлиши ва вафот этган ота-онасига фарзанднинг яхшилик қилиши қай ҳолатда бўлишини англаб олишимиз мумкин. Бу ўрнак олишга арзигулик ибратли дарслардандир.
Абдуллоҳ ибн Умардан ривоят қилинади: “Ривоят қилинишича бир киши онасини елкасида кўтариб Байтуллоҳни тавоф қилдирибди.
Тавофни тугатгач, бу амалини она учун қилинган катта хизмат, беқиёс хайру эҳсон деб, ўйлаган ўғил Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб:
– Онамнинг мендаги ҳаққини адо этдимми? – деб сўрабди.
Расулуллоҳ унга:
– Йўқ! Сен бир маротаба оҳ уришининг ҳаққини ҳам адо этолмадинг, – дедилар (Яъни, онасини кўтариб тавоф қилдириши унинг ҳомиладорлик вақтидаги қийинчилик лаҳзаларидан бирига ҳам тенг эмаслигини айтдилар).
Агар биз Аллоҳ азза ва жалланинг розилигини топиш учун бор кучимизни ота-онамизнинг хизматига сарфласак, нақадар бахтли инсон бўлар эдик!.
Ҳотам бин ал-Асам фарзандларини чақириб, шундай деди: “Мен бу йил ҳажга боришни истайман”. Унинг болалари йиғладилар ва айтдиларки: “Эй отажон, сиз ҳаж сафарига бормоқчи бўлсангиз, бизларни кимга қолдириб кетмоқчисиз?”
Шунда Ҳотам бин ал-Асамнинг қизларидан бири: “Йиғидан тўхтанглар, отамизни ҳажга боришлари учун уни ўз ҳолига қўйинглар. Аллоҳ азза ва жалланинг ризқ берувчи зот эканини билмайсизларми, бу хусусда Қуръони каримда шундай дейилган-ку:
إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ
Зеро, Аллоҳнинг ўзи Раззоқ (ризқ берувчи), қувватли ва Матин (қудратли)дир”.
Шундан сўнг болалар опасини койиб оч ҳолида ухлагани ётишди. Кунларнинг бирида бу уй ёнидан ўша мамлакатнинг амири ўтиб қолди. Амир чанқоғини бостириш учун яқиндаги уйлардан биридан сув сўради. Унга Ҳотам бин ал-Асам уйидан янги кўзада сув келтиришди, у сувдан ичиб олди ва сўрадики: Бу кимнинг уйи?. Шунда унга аёнлари: “Бу Ҳотам бин ал-Асамнинг уйи”, деб жавоб бердилар. Шунда амир бу уйга бир тилла танга ташлади ва дедики: Агар ким мени ҳурмат қилса мен қилган ишни бажаради. Сўнгра амирнинг аъёнлари Ҳотам бин ал-Асамнинг уйига бир неча тилла танга отдилар. Буни кўриб Ҳотам бин ал-Асамнинг қизи йиғлаб юборди. Унинг онаси: “Нимага йиғлаяпсан, қизим?” деб сўради. Шунда у: “Аллоҳ азза ва жалла ризқимизни мўл қилди. Онажон, бизга Аллоҳнинг бандаси назарини қаратди, бизни беҳожат қилди ва бизга ташаккур айтди. Агар Аллоҳ азза ва жалланинг Ўзи бизга назар солса нима бўлишини тасаввур қилинг!”
Илёс Аҳмедов тайёрлади
- 54دُخُولُ النَّاسِ فِي الْجَنَّاتِ فَضْلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ يَا أَهْلَ الأَمَالِ
Маънолар таржимаси: Эй умидвор бандалар, инсонларнинг жаннатларга киришлари Ар-Роҳманнинг фазлидир.
Назмий баёни:
Жаннатга эришмоқ Ар-Роҳман фазли,
Бу муҳим эътиқод, эй умид аҳли.
Луғатлар изоҳи:
دُخُولُ – мубтадо.
النَّاسِ – музофун илайҳ.
فِي – жор ҳарфи اِلَى маъносида келган.
الْجَنَّاتِ – луғатда “дархтзор боғ” маъносини англатади. Жор мажрур دُخُولُ га мутааллиқ.
فَضْلٌ – хабар. Луғатда “марҳамат” ва “мурувват” каби маъноларни англатади.
مِنَ – “табйиния” (уқтириш) маъносида келган жор ҳарфи.
الرَّحْمَنِ – жор мажрур فَضْلٌ га мутааллиқ.
يَا – яқинга ҳам, узоққа ҳам ишлатиладиган нидо ҳарфи.
أَهْلَ الأَمَالِ – музоф мунодо. Луғатда “умидворлар” маъносига тўғри келади.
Матн шарҳи:
Қайси бир инсон жаннатга кирадиган бўлса, албатта, Аллоҳ таолонинг лутфу марҳамати билан кирган бўлади. Шунинг учун У меҳрибон зотнинг фазлу марҳаматидан умидвор бўлиб ҳаракат қилиш лозим.
Жаннатдаги даражалар қилинган амаллар эътиборига кўра эгалланса-да, унга кириш фақат ва фақат Аллоҳ таолонинг фазлу марҳаматига боғлиқ бўлади. Бу ҳақиқатни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари алоҳида таъкидлаганлар:
عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ سَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَاعْلَمُوا أَنْ لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمْ عَمَلُهُ الْجَنَّةَ وَأَنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Тўғри бўлинглар, ғулуга кетманглар, билингларки сизлардан бирортангизни амали жаннатга киритмайди, албатта амалларнинг Аллоҳга севимлироғи оз бўлса-да, давомлироғидир”, – дедилар”. Бухорий ривоят қилган.
Яъни бирор инсон ҳам яхши амаллари кўплиги сабабли ўзининг жаннатга киришини нақд қилиб қўя олмайди, балки жаннат фақатгина Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлган бахтли инсонларгагина насиб этади.
Шунинг учун ҳар бир банда Аллоҳ таолонинг раҳматидан умидвор бўлиб яшаши лозим. Қуръони каримда тақводор бандаларнинг жонлари олинаётганда фаришталар уларга салом бериб, жаннат башоратини беришлари баён қилинган:
Ушбу ояти каримадаги ب ҳарфи “сабабия” маъносида бўлса ҳам, “бадалия” маъносида бўлса ҳам, ҳадисда баён қилинган маънога зид бўлиб қолмайди. Агар “сабабия” маъноси бериладиган бўлса, “қилиб юрган яхши ишларингиз сабабли Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлдингиз, жаннатга киринг” деган маъно тушунилади. Агар “бадалия” маъноси бериладиган бўлса, “қилиб юрган яхши ишларингиз бадалига Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлдингиз, жаннатга киринг” бўлади.
Модомики, барча Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлиш билангина жаннатга кирар экан, доимо У зотнинг раҳматидан умид узмай амал қилиб бориш лозим. Аммо умидвор бўлиш билан хом хаёл суришнинг орасини ажратиб олиш керак. Хом хаёл суриш – бирон иш қилмасдан фақатгина “ширин хаёл” суришнинг ўзи бўлса, умидвор бўлишнинг ўзига яраша бир қанча шартлари бор.
Умидвор бўлиш ва хом хаёл суриш орасидаги фарқлар
Умидвор бўлиш ва хом хаёл суриш орасидаги фарқлар ҳақида “Талхису шарҳи ақидатит Таҳовия” китобида қуйидагилар айтилган:
“Кимки бир нарсадан умидвор бўлса, унинг умидворлиги бир қанча ишларнинг бўлиши зарурлигини келтириб чиқаради:
1. Умид қилган нарсасига муҳаббатли бўлиши;
2. Умид қилган нарсасига эришолмай қолишдан қўрқиши;
3. Умид қилган нарсасига эришиш учун имкони борича ҳаракат қилиши.
Ушбуларнинг бирортасига ҳам боғланмасдан, умид қилиш хом хаёл суриш бўлади. Умидворлик ва хом хаёл суриш бошқа-бошқа нарсалардир”[2].
Демак, кимки Аллоҳ таолодан ўзини жаннатга туширишини умид қилаётган бўлса, ўша умид қилгани жаннатга муҳаббатли бўлиши, уни доимо ёдида сақлаши ва унга олиб борадиган йўллардан юриши лозим.
Кимки Аллоҳ таолодан ўзини жаннатга туширишини умид қилаётган бўлса, ўша умид қилгани жаннатга эришолмай қолишидан қўрқиши, ундан ажратиб қўядиган нарсалардан сақланиб юриши лозим.
Кимки Аллоҳ таолодан ўзини жаннатга туширишини умид қилаётган бўлса, ўша умид қилгани жаннатга эришиши учун унга эриштирадиган барча омилларни ишга солиб имкони борича ҳаракат қилиши лозим. Аллоҳ муваффақ қилсин.
Кейинги мавзулар:
Улуғ ҳисоб-китоб бўлиши баёни.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа