Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: Расулуллоҳ алайҳиссалом бундай дедилар: “Хаж мавсумида умматларни кўрдим. Ўз умматимни ҳам кўрдим. Тоғлару дарахтларни тўлдириб юборишганди. Уларнинг кўплиги ва ҳайъати мени таажжубга солди. Мендан: “Мендан мамнун бўлдингизми?” деб сўрашди. “Ха”, дедим. Айтишдики: “Булар билан етмиш минг киши саволсиз-сўроқсиз тўғри жаннатга киради”. “Улар ким ё Аллоҳни расули?” деб сўралди. Расулуллоҳ алайҳиссалом дедилар: “Ўзидан мамнун бўлиб керилмаганлар, арзимас қийинчилик, кулфатни бахтсизлик-омадсизлик деб атамаганлар, ўғрилик қилмаганлар ва Роббиларига таваккал қилганлар”. Шу пайт Укоша ўрнидан туриб дедики: “Ё Аллоҳнинг Расули, Аллоҳга дуо қилинг, мени ҳам ўшалардан айласин”. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ё Аллоҳ, Укошани ўшалардан айла”, - дедилар. Бошқаси ҳам туриб: “Ё Аллоҳнинг Расули, Аллоҳга дуо қилинг, мени ҳам ўшалардан айласин!” – деди. Яна у зот алайҳиссалом айтдилар: “Ким Аллоҳга таваккал этиб, суянса, Аллоҳ ҳар қандай танглик ҳолида унга етарли бўлади, умид қилмаган жойидан унга ризқ эшикларини очади. Ким дунёга ўзини бағишласа Аллоҳ уни дунёга вакил (яъни, пул топиб келувчи ва сарфловчи вазифасини бажарувчи) қилиб қўяди. Яна у зот алайҳиссалом: Ким инсонларнинг энг бадавлати бўлишни истаса, бунинг учун қўлидагига эмас, Аллоҳ ҳузуридаги нарсага кўпроқ ишонсин.
Ривоят қилинишича, Иброхим алйҳиссалом манжаниқ билан оловга отилаётганларида Жаброил алайҳиссалом унинг ёнига келиб: “Бирон эҳтиёжинг борми?” – дея сўради. Иброхим алйҳиссалом илгари: “Менга Аллоҳ кифоядир. У нақадир гўзал вакилдир”, деб айтган сўзига содиқ қолиш учун Жаброилга ушбу жавобни берди: “Бор, эҳтиёжим бор, лекин сенга эмас”. Иброхим алайҳиссаломни оловга отиш учун қўлга туширишганда: “Менга Аллоҳ кифоядир. У нақадир гўзал вакилдир”, - деганди. Манжаниқ ила оловга отилаётганда шу сўзига, яъни Аллоҳга бўлган таваккалига содиқ қолди ва ўзини фақат Робби қутқаришини кутди.
Абдуллоҳ ПАРПИЕВ,
Халқаро алоқалар бўлими ходими
Савол: Баъзи емакхонлар таом етказиб беришни кечиктиргани учун буюртмадан ташқари қўшимча таом тақдим этар экан. Шу иш жоизми? Агар рекламада қўшимча бепул таом бериш эмас, балки етказиб берилган таомнинг пулини олмаслик айтилган бўлса, ҳукм қандай бўлади?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
1. Таомга буюртма бериш битими шариатдаги истисноъ, яъни буюртма асосида маълум маҳсулотни тайёрлаб бериш шартномасига тўғри келади. Агар саволдаги шарт фақат рекламада акс этиб, буюртма жараёнида алоҳида бундай шарт қўйилмаса, сотувчи тарафидан берилган бу ваъда жоиз ҳисобланади ва унга вафо қилиши керак бўлади.
Агар буюртма беришда етказиб бериш кечикиши сабабли қўшимча таом бериш шарти қўйилса, бу шартноманинг бир қисмига айланади. Битимдаги бундай шарт молиявий жарима саналади. Маҳсулот тайёрлаб бериш (истисноъ) битимида сотувчига нисбатан молиявий жарима қўллашга рухсат этилади.
Демак, қўшимча бепул таом бериш ваъда кўринишида бўлса ҳам, шартномада акс этган бўлса ҳам жоиз экан.
2. Етказиб бериш кечикса, буюртма қилинган таомнинг пулини олмаслик фақат рекламада акс этиб, буюртма жараёнида бундай шарт қўйилмаса, бу ҳам сотувчи тарафидан берилган ваъда бўлади ва жоиз ҳисобланади. Аммо буюртма бериш жараёнида юқоридаги шарт қўйилса, бу шартноманинг бир қисмига айланади. Шартномада эса буюртма суммасидан воз кечиш шартини қўйиш дуруст эмас.
Демак, буюртма қилинган таомнинг пулини олмаслик ваъда кўринишида бўлса жоиз, битимда шарт қилинса, жоиз эмас. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази