22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
Мағфират ва барокат ойи бўлмиш рамазон фаровон юртимиз бўйлаб ўз шукуҳини кўрсатмоқда. Халқимизнинг юзларидаги мамнуният, бир-бирларига эҳсонлар улашишларидаги шижоатларининг янада зиёда бўлганлиги бунинг яққол далилидир. Халқимиз рамазон ойида қилинган ҳар бир яхшиликнинг савоби бир неча баробар кўпайтириб берилишига умид қилган ҳолда ҳаракат қилмоқдалар. Оналаримиз, опа-сингилларимизнинг ўзлари рўзадор бўла туриб ифторлик ва саҳарликларга турли таомлар тайёрлашлари албатта таҳсинга лойиқдир. Аммо баъзи ҳолларда, таом тайёрлаш асносида уларнинг овқатнинг тузини билишлик учун татиб кўраётганликларига гувоҳ бўлиб қоламиз. “Сиз рўзадорсизку!” - деган гапимизга - “Татиб кўрса ҳеч нарса қилмайди...” - деган жавобни оламиз.Тўғри, рўза таом татиб кўрганлик сабабли очилиб кетмайди, аммо бу макруҳ ҳисобланади.
Изоҳ: Макруҳ - маън қилинган амал. Макруҳни қилмаган киши савобга қолади. Қилган киши гуноҳкор бўлади.
Шу сабабдан рўзадор кишига макруҳ бўладиган ишларга алоҳида
тўхталишни лозим деб билдик. Бу ҳусусда фиқҳий манбаларда ёзилган ҳукмларни келтирмоқчимиз.
макруҳдир”.[1] Бу ҳолатларда нарсалар ичкарига кетиб қолиб рўзани бузиш ҳавфи бордир. Яна бошқа инсонлар кўриб рўза тутмаган экан деган гумонга бориб қолишлари мумкин. Росулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким Аллоҳга ва оҳират кунига иймон келтирган бўлса, туҳмат мақомларига яқинлашмасин” - деганлар. Демакки бундай ҳолатлардан ўзимизни эҳтиёт қилишимиз керак бўлади.
Ушбу ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи ва саллам баъзи шаръий ҳукмларни баён қилишда кишиларнинг шахсини ҳам эътиборга олганлари кўриниб турибди. Қари чол кампирини қучоқлагани билан рўзасига путур етадиган даражада шаҳвати қўзғалмаслиги аниқ. Ёш йигит эса бу иши билан рўзаси очиладиган даражага етиши турган гап. Демак, рўзадорнинг бу борадаги ҳукми унинг ҳолига қараб берилади.
Оиша разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам рўзадор ҳолларида ўпар ва қучоқлар эдилар.У зот ичингизда энг шаҳватига молик эдилар”. Демак бу масалада шаҳватга молик бўлиш асосий меъёр экан.
Абу Ҳанифа раҳматуллоҳу алайҳнинг шогирдлари Имом Муҳаммад: “Ўпишлик мутлоқ макруҳдир. Чунки бу фитнадан ҳоли эмасдир. Яъни бу шаҳватга олиб борувчи йўлдир”, деганлар.[4]
Хулоса қилиб айтганда, рўзадор одам рўзасини очилиб кетишига олиб борувчи ҳар қандай шубҳа ва рўзага шикаст етказадиган ишларни қилмаслиги маъқул.
Рамазон онларини тинч-осойишта юртимизда ҳотиржамликда, оиламиз ва яқинларимиз даврасида, тўкин дастурҳон атрофида ўтказаётганлигимиз Аллоҳ таолонинг бизга берган неъматидир. Бу неъматлар учун Аллоҳга чексиз шукрлар бўлсин. Барчамизга ушбу ойда кўплаб ажрларга эга бўлишни насиб этсин.
Хадичаи Кубро аёл-қизлар билим
юрти ўқитувчиси Гаипова Жозиба
[1] Убайдуллоҳ Ибн Масъуд. “Нуқоя Мухтасари Виқоя”. Мовароуннаҳр,1991.
[2] Нажмиддин Муҳаммад Дарконий. “Ихтисори ривоя ала Мухтасари Виқоя”. Байрут-Лубнан: Дарул кутуб илмия.1-жилд.
[3]Нажмиддин Муҳаммад Дарконий. “Ихтисори ривоя ала Мухтасари Виқоя”. Байрут-Лубнан: Дарул кутуб илмия.1-жилд.
[4] Ўша манба
Ислом илмларининг тараққиётида ҳадис илми жуда ҳам муҳим ўрин тутади. Бу илм нафақат шариат асосларининг саҳиҳ манбалар орқали етказилиши, балки мусулмон умматининг ақидавий, фиқҳий ва ахлоқий асосларини тўғри англаб олишда ҳам муҳим рўл ўйнайди.
Хусусан, ҳадис илмидаги энг йирик ва ишончли манбалардан бири бўлган Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳининг “Саҳиҳ ал-Бухорий” асари бўлиб, минглаб уламолар тарафидан бу китоб ўрганилиб, унга турли мазмун ва услубларда шарҳлар ёзганлар. Ана шундай шарҳловчи уламолардан бири сифатида Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурийнинг номлари алоҳида эътиборга лойиқдир.
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий, баъзи манбаларда эса бу зотнинг исмлари Муҳаммад ибн Яъқуб ибн Али ал-Баноний шаклида ҳам учрайди. Бу зотнинг қачон туғулганлари борасида манбаларда аниқ маълумолар кўрсатилмаган бўлсада, ҳижрий 1098 йилда вафот этганлари очиқ баён қилинган.
Яъқуб ал-Баноний Ҳиндистоннинг илмий марказларидан бири бўлмиш Лоҳур шаҳрида таваллуд топганлар ва бутун умрларини шу ерда илмга хизмат қилишга бағишлаганлар.
Яъқуб ал-Баноний машҳур муҳаддис, фақиҳ, муфассир ва бир қанча илмларда йирик ҳанафий олимлардан ҳисобланадилар.
“Нузҳат ал-Хавотир” асарининг муаллифи шайх Яъқуб Ал-Банонийнинг таржимаи ҳолини баён қилиб айтадиларки: “У зот олим, муҳаддис Мавлоно Яъқуб Ал-Баноний Ал-Лоҳурий, Лоҳур шаҳрида туғилиб, вояга етганлар. Ўз замонасидаги етук олимлардан таҳсил олганлар ва кўплаб илмларда, хусусан ҳадис, фиқҳ ва бошқа бир қанча илмларни пухта эгаллаган машҳур олимлардан бири бўлганлар”, деб таърифлайдилар.
Бу зотнинг устозлари ҳақида аниқ маълумотлар учрамасада, энг йирик шогирдлари фазилатли шайх Муҳаммад Ғовс ибн Абу ал-Хойр ибн Абу ал-Мағфар ибн Абдуссалом ал-Ҳанафийдир. У илмли шайхлар оиласидан бўлиб, ҳижрий 1056 йилда туғилган. У ҳадис илмини шайх Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурийдан ўрганган.
Яъқуб ал-Баноний ҳадис илмда ҳам чуқур билим эгаси сифатида танилган олимлардандир. У зотнинг энг машҳур асари “Ал-хойр ал-Жорий фи Шарҳи саҳиҳ Ал-Бухорий” бўлиб, бу асар имом Бухорийнинг “Саҳиҳ ал-Бухорий” китобига ёзилган муҳим шарҳлардан бири ҳисобланади.
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий илмий мақом ва мартаба жиҳатидан юксак мавқега эга бўлган олимлардандир. Манбаларда у зот бир қанча асарларнинг муаллифи экани қайд этилган. Қуйида уларнинг баъзиларини келтириб ўтамиз:
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий ҳижрий 1098 йилда вафот этганлари қайд этилган.
Шунингдек, қўлёзма нусхасининг кўчирилгани ҳам бу санани тасдиқлайди. “Нузҳат ал-Хавотир” китоби муаллифи ҳам унинг 1098 ҳижрий йилда вафот этганини таъкидлаб бундай ёзади: “У ҳижрий бир минг тўқсон саккизинчи йилда вафот этди. Бу санани муфтий Валиййуллоҳ ал-Фарҳободий ўз таълиқларидан бирида очиқ баён қилган”.
Бу зот Ҳиндистоннинг Деҳли шаҳрида вафот этганлар ва ўз уйларига дафн этилганлар.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий ўз даврининг йирик алломаларидан бири бўлиб, ҳадис, фиқҳ, тафсир каби илмларда чуқур билмга эга бўлган зотлардан саналадилар. У зотнинг илмий, маънавий мероси Ҳиндистон минтақасидаги исломий илмий тараққиётга катта таъсир кўрсатган ва кўрсатиб келмоқда. Бугунги кунда ҳам у зотнинг қолдирга илмий мерослари тадқиқотчилар учун ҳам бебаҳо манба бўлиб хизмат қилмоқда.
Муҳаммад Умар Муҳаммаджонов,
Тошкент Ислом институти талабаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа