Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
11 Июл, 2025   |   16 Муҳаррам, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:18
Қуёш
05:00
Пешин
12:34
Аср
17:41
Шом
20:01
Хуфтон
21:35
Bismillah
11 Июл, 2025, 16 Муҳаррам, 1447

Шу бугун тавбанинг айни замони

21.06.2017   99910   6 min.
Шу бугун тавбанинг айни замони

Қиёматнинг шиддатли кунларида эминликда бўлмоқ учун астойдил ҳаракат қиладиган кунларимиз кечяпти – итқум минан нийрон. Бу фараҳбахш кунларнинг ҳар сонияси ғанимат. Илло, шу кунларда тавба қилган одам нажот топади.

Аммо тавба қилувчининг ҳам тури кўп бўлар экан. Бугун тавба қилиб, эртага яна шу ишини давом эттириб кетаверадиган кишиларни кўрган Навоий ҳазратлари: “Ё Рабб, сенинг тавбангдан тавба”, дея ёқа ушлаган эканлар. Баъзилар эса бу сўзни бирор нарсадан энсаси қотганини билдириш мақсадида ишлатади, холос.

Росмана тавба қилган киши эса баъзан билиб, баъзида билмай қолиб йўл қўйган гуноҳларидан астойдил пушаймон бўлган, энди ундай гуноҳларга яна асло яқинлашмасликка кескин қарор қилган одамдир. Тавба – жамики хайрли ишларнинг калити ва мўминнинг нажоткоридир.   

Аллоҳ таоло: “Илло, кимки (шу дунёда) тавба қилса ва имон келтириб, яхши амал қилса, бас, Аллоҳ ана ўшаларнинг ёмонлик (гуноҳ)ларини яхшилик (савоб)ларга айлантириб қўяр. Аллоҳ мағфиратли ва раҳмли зотдир”, деб марҳамат қилган (Фурқон сурасининг 70-ояти).

Ишхонадами, кичик бир хато қилиб қўйсак, тинчимиз қочади, устма-уст узр сўраймиз. Хатомиз кечирилганини билганимиздан сўнг эса раҳбаримизнинг марҳамати кенглигидан беҳад миннатдор бўламиз. Аммо ўша вақтда Аллоҳ таолонинг марҳамати қулларининг марҳаматидан кўп эканини, ўша раҳбаримиз эса Аллоҳнинг марҳаматини кўрсатувчи восита эканини ўйламаймиз. Демак, асл қолиб воситадан миннатдор бўламиз. Агар аслдан ҳам воситадан ҳам миннатдор бўлсак нақадар гўзал иш бўлар эди. Бунинг учун эса, аввало, бу қадар шафқат ва марҳамат соҳиби бўлган Раббимизга кўнгил қўйиб тавба этмоқ, Унга лойиқ банда бўлмоққа ҳаракат қилмоғимиз даркор?

Инсон нимани истаса Аллоҳ таоло ўшани беради. Бунинг учун қиладиган ягона ишимиз хатоларимизни эътироф этиб, марҳаматлиларнинг марҳаматлиси бўлган Аллоҳ таолога сиғинмоғимиздир.

Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ бир куни биродарлари билан йўлда бораётган эди. Қаршисидан хизматчилари ва ёрдамчилари қуршовида келаётган сарватли амалдорлардан бири чиқиб қолди. У кўкракдор отнинг устида ястаниб ўтириб келаётган эди. Ҳасан Басрий йўлнинг ўртасига чиқди ва: 

– Эй амир ўғли, мен бир жумла сотаман, оласанми? – деди.

– Неча дирҳамга сотасан? – деди амалдор.

– Бир дирҳам кумушга сотиладигани бор, икки дирҳам кумушга сотиладигани бор.

– Менга олдин бир дирҳам кумушга сотадиганингни айт–чи.

 – Эй амир ўғли, сенинг уйинг борми?.

– Бор.

– У уйни ўзинг қурдингми, сенга мерос қолдими?

– Ўзим қурдим.

– Қанча вақт ичида қурдинг?

– Шунча вақт ичида қилдим.

– Нега уни қисқароқ вақтда қилмадинг?

– Иморатнинг пойдеворига бировнинг эшагида тош ташиган эдим. Ўша эшакка раҳмим келиб оз-оздан ташиганим боис қурилишим бир оз чўзилди

– Эй амир ўғли, бировнинг эшагига ачинасан. Аммо гуноҳларинг, масъиятларинг остида қолган нафсингга ачинмайсан. Гуноҳу масъиятни кундан кун йиғиб унинг устига қалаштириб боряпсан.

Ҳасан Басрийнинг бу сўзи амалдорга таъсир қилди.

Дарҳол отидан тушиб, Ҳасан Басрийнинг қўлини ўпти ва:

– Эй Шайх, икки дирҳам кумушга сотмоқчи бўлган жумлангни ҳам сўзла, – деди.

Ҳасан Басрий қаёққа кетяпсан? – деб сўради.

– Ободонлаштиришга оид бир масала бўйича подшоҳ саройига боряпман, – деди амалдор.

Ҳасан Басрий унга:

– Аҳволингга бир қара, саройдагилар яхши қабул қилсин деган илинжда қимматбаҳо кийимлар кийгансан, муаттар атирлар сепгансан. Ҳолбуки, улар ҳам сенга ўхшаган одам. Эртага пайғамбарларнинг, солиҳ зотларнинг ёнига борганингда бунчалик кўп гуноҳ ила, исён кири ила уларнинг ёнида туришга уялмайсанми? – деди.

Бу сўзлар амир ўғлига янада кучли таъсир қилди. Дарҳол отини қулига ҳадя қилди. Сўнгра Ҳасан Басрийнинг қўлини тутиб унга байъат қилди. Умри сўнгига қадар тоат ва ибодатга машғул бўлди.

Ана ўша зотлар тавба қилганидан сўнг гуноҳларга асло қайтмаган. Аллоҳнинг марҳаматига сиғиниб барча гуноҳ ишлардан юз буриб кетган.

Шунингдек, Иброҳим Адҳам ҳазратлари биргина ишига тавба қилиб салтанатдан, аркону давлатдан воз кечиб кетгани; Сўфи Аллоҳёр ҳазратлари бир келинчакнинг ўзидан қўрқиб бола ташлаб қўйганидан воқиф бўлгач, тавба қилиб амалдорликдан ўша ернинг  ўзидаёқ воз кечиб устоз излаб кетганини биламиз. Бу мўътабар зотлар бир марта тавба қилганидан сўнг асло гуноҳ ишларга қайтмагани боис буюк даражалар ҳосил қилган. Хусусан, Сўфи Аллоҳёр  пухта билим ўрганиб, ўзбек, араб ва форс тилида мукаммал асарлар ёзганки, унинг асарларидан мусулмон мамлакатлари мадрасаларида ҳамон дарс бериб келинмоқда.

Бугун Аллоҳ таолодан нимани сўрасак берадиган кун – Қадр кечаси. Шу тунда гуноҳларимизга чин дилдан тавба қилсак, истиғфор айтсак ва ўша гуноҳларга кейин қайтмасак, марҳамати кенг Парвардигоримиз гуноҳларимизни мағфират қилиб, юртимизни тинч, турмушимизни фаровон этиб, ризқимизга, умримизга, имонимизга барака бериб қўяди, иншааллоҳ!

Дамин ЖУМАҚУЛ

Бошқа мақолалар

Ашуро куни — муҳаррам ойининг ўнинчи кунидир

04.07.2025   6008   7 min.
Ашуро куни — муҳаррам ойининг ўнинчи кунидир

Ислом тарихидаги энг улуғ, маънавий жиҳатдан энг ибратли кунлардан бири Ашуро куннидир. Ҳар йили муҳаррам ойининг ўнинчи куни нишонланадиган бу сана нафақат рўза тутиш фазилати билан, балки Аллоҳ таолонинг бандаларига кўрсатган марҳамати, Мусо алайҳиссалом ва унинг қавмини нажот этганлиги билан ҳам аҳамиятлидир. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу кунга алоҳида эътибор берганлар ва умматларини ҳам унинг фазилатларидан баҳраманд бўлишга чорлаганлар. Ашуро куни мусулмонлар учун маънавий покланиш, гуноҳларга каффорат ва суннатни ҳаётга татбиқ этиш имконидир.

 Бу кун мусулмонлар учун рўза тутиш тавсия этилган кунлардан бири бўлиб, уламоларнинг кўпчилиги бу кунни рўза билан ўтказишни мустаҳаб деб ҳисоблайди. Ашуро куни рўза тутиш суннат амаллардан бири бўлиб, унинг фазилати жуда катта. Тасуъо (тўққизинчи) ва Ашуро (ўнинчи) кунларида рўза тутиш пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан қолган суннатлардандир. Бу Аллоҳнинг кунларидан бири бўлиб, У Зот ўз бандаларига марҳамат кўрсатган, яъни У зот Калимуллоҳ Мусо алайҳиссалом ва Унинг қавми Бани Исроилни Фиръавн ва унинг қўшинининг зулмидан нажот этган кундир.

Ашуро кунини рўза билан ўтказишнинг асосий сабаби бу кунда Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссалом ва Бани Исроилни Фиръавн ва унинг қўшинидан нажот этганидир. Пайғамбар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Ашуро куни рўзасини жуда аҳамиятли деб билар эдилар. Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Мен Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни бирор кунни бошқалардан афзал деб рўза тутишга уринганларини кўрмаганман, фақат ушбу кун — Ашуро куни ва ушбу ой — Рамазон ойидан ташқари” (Имом Бухорий ривояти).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмонларни Ашуро куни рўза тутишга рағбатлантирар ва: “Ашуро куни рўзаси ўтган бир йилнинг гуноҳларига каффорат бўлишини Аллоҳдан умид қиламан”,  дер эдилар (Имом Муслим ривояти).

Мусулмонлар бу суннатни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага ҳижрат қилганларидан сўнг амалиётга тадбиқ эта бошладилар. У киши яҳудийларни Ашуро куни рўза тутаётганини кўрдилар ва бунинг сабабини сўраганларида, улар: “Бу яхши кун бўлиб, Аллоҳ ушбу кунда Бани Исроилни душманларидан нажот этган, шунинг учун Мусо алайҳиссалом ушбу кунни рўза билан ўтказган”, дейишди. Шунда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Мен Мусога сизлардан кўра яқинроқман”, деб, ўша куни рўза тутдилар ва бошқаларга ҳам рўза тутишни буюрдилар.

Шу кундан бошлаб бу амал суннат сифатида амалга оширила бошланди ва мусулмонлар учун ўтган йилнинг гуноҳларидан покланиш, катта савоб ва фазилатга эришиш имкони сифатида қаралади.

Ашуро куни бу барча мусулмонлар учун муҳим сана ҳисобланади. Кўплаб инсонлар бу кунда рўза тутишга ва ибодат қилишга интилади.

Кўпчилик Ашуро кунини ягона ҳолда рўза тутиш мумкин эмас, деб ҳисоблайди. Аммо Азҳар муассасаси ўз фатволаридан бирида бу фикрни рад этган. Унда таъкидланганидек, жума ёки шанба куни Ашуро кунига тўғри келса ҳам, уни алоҳида ҳолда рўза тутиш ман қилинган эмас.

Азҳар уламоларининг таъкидлашларича, имом Таҳовий раҳматуллоҳи алайҳдан ривоят қилинган: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Ашуро куни рўзасига изн берганлар ва унга тарғиб қилганлар. Лекин бу кун шанбага тўғри келса, тутманглар, демаганлар. Бунинг ўзиёқ, Ашуро ҳар қандай кунга тўғри келса ҳам рўза тутиш мумкинлигини кўрсатади”.

Шунингдек, агар Ашуро ёки Арафа куни жума ёки шанба кунига тўғри келса ёки инсоннинг одатдаги рўзали куни бўлса, бу ҳолда рўза тутишда ҳеч қандай монеълик йўқ.

Дорул-Ифто (Миср Фатво ҳайъатининг 2023 йил 26 июльдаги 7756 рақамли Профессор Доктор Шавқий Иброҳим Аллом фатвосида) ҳам Ашуро кунини яъни муҳаррамнинг 10-кунини ягона ҳолда рўза тутиш жоизлигини тасдиқлаган. Шу билан бирга, ихтилофдан қочиш мақсадида, у билан бирга бир кун аввал 9-кун ёки бир кун кейин 11-кун рўза тутиш тавсия этилди.

Миср Дорул-Ифто муассасаси таъкидлашича, муҳаррамнинг 9-кунини рўза тутиш  қатъий суннатдир. Бу борада Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда келади: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Ашуро куни рўза тутганларида, Пайғамбаримизга яҳудий ва насронийлар бу кунни улуғлашларини айтишган. Шунда у зот: “Келгуси йили, агар Аллоҳ хоҳласа, тўққизинчи куни ҳам рўза тутаман”, деганлар. Ибн Аббос айтадилар: келгуси йил келмасдан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этдилар. Бу ҳадисни Имом Муслим ўз “Саҳиҳларида” келтирганлар.

Суннатда Ашуро куни рўзаси тутишнинг фазилати ҳақида бир қатор ривоятлар келтирилган. Унга кўра, муҳаррам ойида рўза тутиш тавсия этилган амаллардан саналади. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар:

“Рамазондан кейинги энг афзал рўза Аллоҳнинг ойи муҳаррам ойида тутиладиган рўзадир. Фарз намозлардан кейинги энг афзал намоз кечаси ўқиладиган (таҳажжуд) намоздир”.

Ашуро кунининг фазилати шундаки, бу кун тутиладиган рўза ўтган бир йиллик гуноҳларга каффорат бўлади. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Бир киши Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўради:

Арафа куни рўзаси ҳақида нима дейсиз?

У зот: “Аллоҳдан умид қиламанки, ўтган ва келгуси йилнинг гуноҳларига каффорат бўлади”, дедилар.

Ашуро куни рўзаси ҳақида нима дейсиз? деб сўрадилар.

У зот: “Аллоҳдан умид қиламанки, ўтган йилнинг гуноҳларига каффорат бўлади”, деб жавоб бердилар.

Шунингдек, Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

Мен Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни бирон кунни бошқалардан кўра афзал деб рўза тутишга шунчалик интиқлик билан интиқлик қилганларини кўрмаганман, фақат ушбу кун Ашуро куни ва ушбу ой Рамазон ойи бундан мустасно”.

Уламоларимиз Ашуро кунида аҳли оилага кўпроқ сарф қилиш, яъни уларни қувончли қилиш, ризқда кенглик қилишнинг тавсия этилган амаллардан эканини таъкидлайдилар. Бу Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак ҳадисларига асосланади:

“Кимки Ашуро кунида ўз аҳлига (оила аъзоларига) кенглик қилса, Аллоҳ таоло унга бутун йили кенглик беради”.

Хулоса ўрнида шуни эслаш жоизки, Ашуро куни бу бир кунлик рўза орқали бутун бир йиллик гуноҳлардан покланиш умиди берилган, Аллоҳнинг махсус марҳамати тўкилган муқаддас кундир. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидан бири бўлган ушбу рўзани тутмоқ, уни 9-куни ёки 11-кун билан бирга адо этмоқ  мусулмон киши учун катта ажру савоб манбаидир.
Шунингдек, бу кунда аҳли оилага шодлик улашиш, ризқда кенглик қилиш ҳам суннатга уйғун амаллардан ҳисобланади. Демак, Ашуро куни ибодат, муҳаббат ва маънавий янгиланиш кунидир. Ундан оқилона фойдаланган киши на дунёда, на охиратда зиён кўрмайди.

 

Дилшод Алиев,
"Болои Ҳовуз" масжиди имоми.