Аллоҳ ярлақаган ўзбекни азал,
Истибдод авжига чиққан бир маҳал,
Сиздек ўғлон берди, доно, бебадал,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Тенг ҳуқуқли, азим, мустақил давлат,
Тезда кучга тўлиб, қучди саодат,
Сиз туфайли бахтга юз тутди миллат,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Барҳам топди бари зулму хиёнат,
Қаддини тиклади, дину диёнат,
Асрий дуоларким топди ижобат,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Ҳар соҳа ривожда, эътибор беҳад,
Улуғ аждодларга кўрсатиб ҳурмат,
Ўзбекни оламга этдингиз ибрат,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Қатағон қилинган беайб аждод,
Сиз сабаб оқланди, номи барҳаёт,
Азизларнинг руҳин шод айлаган зот,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Имом Бухорийнинг маркази аъло,
Тадқиқот, маърифат иши беҳамто,
Заковатингизга таҳсинда дунё,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Эмин-эркин қилиб Қуръон тиловат,
Безовта юраклар топди ҳаловат,
Тазйиқсиз қилинар тоат-ибодат,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Қилган ишларингиз кўлами чексиз,
Таъриф-тавсифига каломдир ожиз,
Халқ деб ёнган сиймо, нияти холис,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Иқтисод, сиёсат, мафкура бари,
Бўлдингиз тинчликнинг буюк сарвари,
Миллатлар тотувдир қондош сингари,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Ҳаж сари очилди йўлимиз равон,
Масжид, зиёратгоҳ обод, чароғон,
Сизга дуодадир ҳар битта инсон,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Темурий сонийсиз, соҳиби даврон,
Истиқлол йўлида улуғвор карвон,
Ўзбекистон номи элларда достон,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Халқ раъйи, истаги сиз учун дастур,
Ўзбекман деганнинг дилида ғурур,
Мислсиз раҳнамо, оловқалб, ёвқур,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Аллоҳ даргоҳига юзланган чоғи,
Куйдирди дилларни ҳажрингиз доғи,
Эй улуғ миллатнинг кўзу қароғи,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Туркманда, русда ҳам сиз учун ёдгор,
Ўзбек ўғлонига ҳурмат ифтихор,
Дунёни лол этган доно шаҳсувор,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Ортингизда қолди, муносиб издош,
Шавкатли раҳнамо элга чин сирдош,
Токи маҳшаргача руҳингиз қўлдош,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Абдулаҳад каби миллионлаб инсон,
Ёдлаб руҳингизни шод этар чандон,
Тарих саҳнасида миллий қаҳрамон,
Ислом ота, абад қалбимиздасиз.
Абдулаҳад қори Шаҳрихоний,
Бўз тумани бош имом-хатиби
MUSLIM.UZ
Қуръони каримда “ОНА” сўзи улуғвор ва мўътабар нарсаларни ифодалаш учун қўлланилади. Шунингдек, Аллоҳ таоло уларга ҳеч кимга насиб қилмаган буюк мақомни инъом этган. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Луқмон сурасида: “Биз инсонга ота-онаси ҳақида тавсия қилдик: онаси уни заифлик устига заифлик билан кўтарди; уни сутдан ажратиш икки йил ичидадир” деган (14-оят).
Муфассир Ибн Атийя раҳимаҳуллоҳ ушбу оятнинг тафсирида: “Аллоҳ таоло бу оятда онанинг хизматини алоҳида таъкидлаб ўтгани, оналарнинг даражаси юқори эканига ишора қилади”, деган.
Ўз ҳавои нафсларидан бирор сўз айтмаган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кимга яхшилик қилиш кераклиги сўралганда уч бора “онангга яхшилик қил” деб жавоб берганлар.
Онанинг вазифаси – фарзандни дунёга келтириш, боқиш ва уни тарбиялаб вояга етказиш билан чекланадими ёки уларнинг бунданда бошқа муҳим ҳамда каттароқ масъулиятлари борми?
Бу саволга замонавий илм-фан бизга жавоб беради...
Келинг, саволга жавобни она қорнида ривожланадиган ва она танасининг ажралмас қисми ҳисобланган ҳомиладан бошлайлик. Онанинг жисмоний ҳолати ва унинг овқатланиши ҳомилага таъсир қилганидек, онанинг ҳиссий ҳолати ҳам таъсир қилади.
2013 йилда Гранада (Испания) университети олимлари 5 йил давомида тадқиқот ўтказишди. 17 минг нафар оналар ва 18 минг чақалоқлар қамраб олган тадқиқотда соғлом овқатланиш ва эмизишнинг фарзанд саломатлигига таъсирини кузатдилар.
Унга кўра, ҳомиладорлик вақтида оналарнинг тўғри овқатланиши ва диета қилиши – фарзанднинг соғлом туғилиши ва ривожланиши учун асосий омил бўлиб хизмат қилиши аниқланган. Тадқиқотда онанинг ақлий салоҳиятининг юқори бўлиши фарзандга катта таъсир этиши исботланган.
Шунингдек, онанинг руҳий ҳолати ҳомилага тўғридан-тўғри таъсир қилиши кузатилган. Руҳий тушкунлик, депрессия, қайғу ва ташвиш ички стресс, хусусан, кортизол гормонини келтириб чиқаради.
Она тушкунликка тушганда кортизол фарзанд миясининг ривожланишига салбий таъсир қилади. Натижада бола мия қисмидаги ўзгаришлар сабабли безовтаналади.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, кортизол гормони қондаги кислород миқдорига, натижада боланинг нафақат туғма нуқсонлар билан ёки эрта туғилиши, ҳатто унинг бутун келажакдаги ҳаётига таъсир қилиши мумкин.
Стрессни бошдан кечирган ҳомиладор аёллардан дунё келган фарзандларда руҳий касалликлар, семириш, қанд касаллиги, саратон ва асаб тизими касалликлари эҳтимоли ҳам уларда юқори бўлган.
Хавотирли ери шуки, бу аломатлар келгуси авлодга ҳам ўтган. Ҳа, унинг асорати нафақат фарзандлари, балки набираларининг ҳаётларига таъсир ўтказган.
Онанинг боласига бўлган ғамхўрлиги ва меҳри фарзанднинг мактабдаги фанларни яхши ўзлаштиришни, айниқса, математика ва чет тиллари каби фанларни пухта ўрганиш қобилиятини ҳамда ўқиш кўникмаларини шакллантиради.
Шунингдек, олимларнинг таъкидлашича, болага ижобий таъсир кўрсатадиган энг муҳим омиллардан бири бу – она-бола ўртасидаги илиқ муносабатлар саналади. Онанинг стресс ҳолати эса, фарзанднинг миясига жиддий таъсир қилади.
Миянинг тубига кириб боришга имкон берувчи сўнгги технологиялар онанинг меҳр-муҳаббати бола миясининг гиппокампус деб аталадиган қисмига таъсир қилиши аниқланган. У хотира ҳужайраларининг янгиланиши, ёдлаб қолиш қобилияти ва стрессга жавоб бериш вазифаларини бажаради.
Бошқа бир тадқиқотга кўра, гиппокампус кўрсаткичи онасидан меҳр кўрганларда меҳр кўрмаган болаларга қараганда юқори экани кузатилган.
Руминияда ёшлигидан стрессда, бепарво муносабатда улғайган болалар устида олиб борилган тадқиқот натижаларида уларнинг мия қисмида қора туйнуклар борлиги аниқланган.
Герҳард Сую ўзининг “Муҳаббат қандай таъсир қилади?” номли китобида “Фарзандга қилинган ҳар қандай муносабат унинг мия фаолиятига таъсир қилади. Агар фарзандга доимий равишда қаттиққўллик, дўқ-пўписа қилинса, у асабий, қўрқоқ, ўз фикрини эркин баён эта олмайдиган бўлиб вояга етади”.
АҚШда 3 мингга яқин шахслар ўртасида ўтказилган сўровномада, она ва бола ўртасида соғлом ҳиссий муносабатлар мавжуд бўлса, уларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсири 74 йил давом этиши мумкинлигини аниқланган.
Демак, фарзанднинг нафақат соғлом, балки салоҳиятли бўлишида ҳам Оналарнинг ўрни ва масъулияти шунчалик юқори экан.
Даврон НУРМУҲАММАД