Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев пойтахтимизда амалга оширилаётган бунёдкорлик ишлари, ижтимоий-иқтисодий лойиҳалар билан танишиш, халқ билан мулоқот қилиш мақсадида 21 апрель куни Тошкент шаҳрининг Олмазор туманида бўлди.
Мамлакатимиз раҳбари мазкур тумандаги “Имом ат-Термизий” жоме масжидига ҳам ташриф буюриб, уламолар ва нуронийлар билан суҳбатлашди.
Ислом маданияти ривожига улкан ҳисса қўшган буюк ватандошимиз Абу Исо Муҳаммад Термизий ва термизий алломаларнинг беназир меросини илмий асосда чуқур ўрганиш бўйича самарали ишлар амалга оширилаётгани таъкидланди.
Президентимиз буюк аллома бобомиз номидаги “Имом ат-Термизий” жоме масжидини тубдан қайта қуриш, атрофларини гўзал масканга айлантириш юзасидан муҳим кўрсатма ва топшириқлар берди.
Шу муносабат билан 22 апрель куни ушбу масжидда мутасадди ташкилотлар раҳбарлари, уламолар ва нуроний отахонлар иштирокида тадбир ўтказилди, эҳсон дастурхони ёзилди. Муқаддам ушбу масжидда хизмат қилиб ўтган Яҳё қори, Салоҳиддин Муҳиддин каби уламолар хотирланди. Қуръони карим тиловат қилинди.
Тадбирда нутқ сўзлаган Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари қайта қурилиши бошланаётган ушбу жоме масжид мўмин-мусулмонларга узоқ йиллар давомида хизмат кўрсатадиган муборак масканга айланишини, халқимиз фаровонлиги, динимиз равнақини, мамлакатимиз ривожини сўраб, дуо қилдилар.
Бу каби хайрли ишлар диний қадриятларимизга бўлган юксак эътибор натижасидир. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Аллоҳнинг масжидларини фақат Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган, намозни баркамол ўқиган, закот берган ва фақат Аллоҳдангина қўрққан кишилар обод қилурлар. Айнан ўшалар ҳидоят топувчилардан бўлишлари мумкин” (Тавба, 18). Демак, масжидларни барпо қилиш, обод этиш ҳамда уларни таъмирлаш юксак имон ва мустаҳкам эътиқоднинг кўринишидир.
Дарҳақиқат, ўтган йилларда Тошкент шаҳрида “Яккасарой”, “Авайхон”,“Пул емас ота” каби масжидлар тубдан қайта қурилди. Сурхондарё вилоятида “Оқ масжид” жоме масжиди, Сирдарё вилоятида “Ховос” жоме масжиди, Жиззах вилоятида “Хўжа Нуриддин” жоме масжиди, Тошкент вилоятида “Ўсмат ота” жоме масжиди, Самарқанд вилоятида “Имоми Аъзам”, “Хўжа Исҳоқи Валий” жоме масжидлари ва Тошкент шаҳрида муҳташам “Ислом ота” жоме масжиди замонавий лойиҳа асосида бутунлай янгидан бунёд этилди. Тошкент шаҳридаги “Олтинтепа” жоме масжидида қурилиш ишлари жадал давом этмоқда.
Мана шундай бунёдкорлик ишларининг узвий давоми сифатида, Тошкент шаҳри Олмазор тумани “Имом ат-Термизий” жоме масжидини янгидан барпо этиш ишлари бошлаб юборилди. Хушхабар мўмин-мусулмонларимиз учун катта хурсандчилик бўлди.
Таъкидлаш жоизки, қурилиш ишларига энг моҳир уста ва муҳандислар жалб этилган. Бундай эзгу ишга ҳисса қўшиш истагидаги қурувчилар ўз маҳоратларини кўрсатиб, бор куч-ғайрат билан меҳнат қилишади. Зеро, масжид қуриш, уни обод этишнинг савоби улуғ экани Ислом манбаларида баён қилинган. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай марҳамат қилганлар: “Ким Аллоҳнинг розилигини истаб, масжид қурса, Аллоҳ унга жаннатда қаср барпо қилади” (Имом Бухорий ривояти).
Масжидларни кўркам қилиш, намозхонларга қулай шароитлар яратиш катта ажр бериладиган амаллардандир. Бу ҳақда Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу)дан бундай ривоят қилинган: “Ким масжидда битта чироқ ёқса, ўша чироқнинг нури ўчгунича фаришталар у кишининг ҳаққига истиғфор айтиб турадилар”.
Дарҳақиқат, масжидлар ободлиги юрт ободлигидир. Зеро, масжидга ибодат қилиш учун келганлар ҳар намоз сўнгида она-Ватанимиз тинчлиги, халқ осойишталигини сўраб, дуолар қилишади. Бундай хайрли дуолар шарофати ила Яратган Парвардигор юртимизни янада фаровон қилади.
Азим пойтахтимизда қад ростлайдиган ушбу янги жоме масжид халқимиз учун жуда катта туҳфа бўлади, иншоаллоҳ.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси ахборот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Фақиҳлар фиқҳга шундай таъриф беришади: «Фиқҳ мукаллафларнинг амалларини ҳалол ва ҳаромлик, фасод ва саҳиҳлик жиҳатидан ўрганадиган илмдир». Бу таърифни ҳам кенгроқ таҳлил қилиб кўрайлик. «Ўрганадиган илм» нима дегани? Ҳозиргина «Илм бир нарсанинг воқеликка мувофиқ келишидир», дедик.
Фиқҳнинг мавзусига бир мисол келтирайлик. Масалан, мен мукаллафман. Хотинимга «Сен талоқсан», дедим. Бунинг ҳукми нима бўлишини фиқҳ ўрганади. Демак, фиқҳ мен каби мукаллафларнинг мана шу каби ҳолатларини ўрганади. Масалан, мен шерикчилик ақдини тузишим мумкин, бирон нарсани сотишим, ижарага олишим мумкин. Фиқҳ ана шундай ҳолатларни, мен қилган ишнинг ҳалол ёки ҳаром, саҳиҳ ёки фасодлигини ўрганади. Демак, фиқҳнинг мавзуси мукаллафлар қиладиган амалларнинг ҳолатини ўрганишдир.
Фақиҳларнинг фиқҳга берган таърифларида «далил» деган сўз борми? Йўқ. Улар фақат мукаллафларнинг амаллари ҳақида гапиришди, ҳукмларнинг мукаллафларга нисбатан жорий бўлиш ҳолатларига эътибор қаратишди. Демак, умумий қилиб айтадиган бўлсак, фиқҳга икки хил таъриф берилди. Бири усулий уламоларнинг таърифи, яъни «Қуръон ва Суннатдан ҳукмларни қай тарзда чиқариб олиш ҳақидаги илм» деган таъриф. Иккинчиси фуқаҳолар берган таъриф бўлиб, унда ҳосил бўлган ҳукмларнинг мукаллафларга қандай жорий қилиниши асосий ўринга қўйилди. Бу ҳукмлар мутлақ мужтаҳидлар тарафидан чиқарилади. Ҳукмни фақат мутлақ мужтаҳид чиқара олади. Ана шу мужтаҳид муайян бир ҳукмни Қуръон ва Суннатдан қандай чиқарганини ўрганиш усул илмининг мавзусидир. Чиқарилган ҳукмни ўзимизга ва жамиятга татбиқ қилиш эса муфтий ва фақиҳларнинг ишидир.
Демак, фиқҳга икки хил қараш мумкин экан: ҳукмни чиқариб олиш ва уни татбиқ қилиш. Бизнинг хатоимиз шуки, ҳукмни ишлаб чиқиш билан уни татбиқ қилиш орасидаги фарқни тушунмаяпмиз. Тушунмаганимиз учун кераксиз гапларни гапиряпмиз. Биз юқорида айтиб ўтган икки йўналиш – таҳаллул, яъни динга енгил қараш ва ташаддуд, яъни динда ғулувга кетиш йўналишлари ё иккинчи таърифдан бехабар қолишди, ёки унга эътиборсиз қарашди. Улар фақат биринчи таърифни, яъни ҳукмни қай тарзда ишлаб чиқишни изоҳлашди.
Масалан, сиз биринчи йил илм олаётган бўлсангиз, улар сизга: «Сен айтган ҳукмни фақат далил келтирсанг, қабул қиламиз», дейишади. Ахир сиз ҳали далилларни билмайсиз-ку! Бирорта жумлани оят деб ўйлашингиз мумкин, лекин аслида у оят бўлмаслиги мумкин. Бир ҳадисни Бухорийда келган, деб айтишингиз мумкин, лекин у Бухорийдан ривоят қилинмаган, тўқима ҳадис бўлиб чиқиши мумкин, чунки сиз ҳали далилларни ўрганмагансиз. Улар мана шу даражадаги одамлардан далил сўрашди, очиқ-ойдин далили бўлмаган ҳукмни эса ботилга чиқаришди. Бунга бироз кенгроқ ёндашиш керак...
Юқорида айтганимдек, асосий мақсадим таърифларга доир қўшимча маълумотларни айтиб ўтиш эди. Келинг, шу масалани кўрайлик. Ана ўша йўналиш эгалари ҳар бир ҳукмга далил талаб қилишяпти. Аввало айтинг-чи, далил нима ўзи? Улар: «Далил – бу Қуръон ва Суннат», дейишади. Уларнинг «Далил Қуръон ва Суннатдир», дейиши илмий маънода хатодир, чунки далилни фақат Қуръон ва Суннатгагина чеклаб қўйсак, динни зое қилиб қўямиз, чунки булардан бошқа далиллар ҳам бор. Далил тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган манбадир. Демак, Қуръон ва Суннат далилларнинг асосий қисмидир, лекин далилларнинг барчаси эмас, чунки ижмоъ ҳам далил, қиёс ҳам далилдир. Тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган ҳар қандай манба далил бўлади. Лекин бу гапни улар тушунмайди. Улар далилни фақат Қуръон ва Суннат, деб тушунишади.
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан