O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev poytaxtimizda amalga oshirilayotgan bunyodkorlik ishlari, ijtimoiy-iqtisodiy loyihalar bilan tanishish, xalq bilan muloqot qilish maqsadida 21 aprel kuni Toshkent shahrining Olmazor tumanida bo‘ldi.
Mamlakatimiz rahbari mazkur tumandagi “Imom at-Termiziy” jome masjidiga ham tashrif buyurib, ulamolar va nuroniylar bilan suhbatlashdi.
Islom madaniyati rivojiga ulkan hissa qo‘shgan buyuk vatandoshimiz Abu Iso Muhammad Termiziy va termiziy allomalarning benazir merosini ilmiy asosda chuqur o‘rganish bo‘yicha samarali ishlar amalga oshirilayotgani ta’kidlandi.
Prezidentimiz buyuk alloma bobomiz nomidagi “Imom at-Termiziy” jome masjidini tubdan qayta qurish, atroflarini go‘zal maskanga aylantirish yuzasidan muhim ko‘rsatma va topshiriqlar berdi.
Shu munosabat bilan 22 aprel kuni ushbu masjidda mutasaddi tashkilotlar rahbarlari, ulamolar va nuroniy otaxonlar ishtirokida tadbir o‘tkazildi, ehson dasturxoni yozildi. Muqaddam ushbu masjidda xizmat qilib o‘tgan Yahyo qori, Salohiddin Muhiddin kabi ulamolar xotirlandi. Qur’oni karim tilovat qilindi.
Tadbirda nutq so‘zlagan O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari qayta qurilishi boshlanayotgan ushbu jome masjid mo‘min-musulmonlarga uzoq yillar davomida xizmat ko‘rsatadigan muborak maskanga aylanishini, xalqimiz farovonligi, dinimiz ravnaqini, mamlakatimiz rivojini so‘rab, duo qildilar.
Bu kabi xayrli ishlar diniy qadriyatlarimizga bo‘lgan yuksak e’tibor natijasidir. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Allohning masjidlarini faqat Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan, namozni barkamol o‘qigan, zakot bergan va faqat Allohdangina qo‘rqqan kishilar obod qilurlar. Aynan o‘shalar hidoyat topuvchilardan bo‘lishlari mumkin” (Tavba, 18). Demak, masjidlarni barpo qilish, obod etish hamda ularni ta’mirlash yuksak imon va mustahkam e’tiqodning ko‘rinishidir.
Darhaqiqat, o‘tgan yillarda Toshkent shahrida “Yakkasaroy”, “Avayxon”,“Pul yemas ota” kabi masjidlar tubdan qayta qurildi. Surxondaryo viloyatida “Oq masjid” jome masjidi, Sirdaryo viloyatida “Xovos” jome masjidi, Jizzax viloyatida “Xo‘ja Nuriddin” jome masjidi, Toshkent viloyatida “O‘smat ota” jome masjidi, Samarqand viloyatida “Imomi A’zam”, “Xo‘ja Is'hoqi Valiy” jome masjidlari va Toshkent shahrida muhtasham “Islom ota” jome masjidi zamonaviy loyiha asosida butunlay yangidan bunyod etildi. Toshkent shahridagi “Oltintepa” jome masjidida qurilish ishlari jadal davom etmoqda.
Mana shunday bunyodkorlik ishlarining uzviy davomi sifatida, Toshkent shahri Olmazor tumani “Imom at-Termiziy” jome masjidini yangidan barpo etish ishlari boshlab yuborildi. Xushxabar mo‘min-musulmonlarimiz uchun katta xursandchilik bo‘ldi.
Ta’kidlash joizki, qurilish ishlariga eng mohir usta va muhandislar jalb etilgan. Bunday ezgu ishga hissa qo‘shish istagidagi quruvchilar o‘z mahoratlarini ko‘rsatib, bor kuch-g‘ayrat bilan mehnat qilishadi. Zero, masjid qurish, uni obod etishning savobi ulug‘ ekani Islom manbalarida bayon qilingan. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) bunday marhamat qilganlar: “Kim Allohning roziligini istab, masjid qursa, Alloh unga jannatda qasr barpo qiladi” (Imom Buxoriy rivoyati).
Masjidlarni ko‘rkam qilish, namozxonlarga qulay sharoitlar yaratish katta ajr beriladigan amallardandir. Bu haqda Anas ibn Molik (roziyallohu anhu)dan bunday rivoyat qilingan: “Kim masjidda bitta chiroq yoqsa, o‘sha chiroqning nuri o‘chgunicha farishtalar u kishining haqqiga istig‘for aytib turadilar”.
Darhaqiqat, masjidlar obodligi yurt obodligidir. Zero, masjidga ibodat qilish uchun kelganlar har namoz so‘ngida ona-Vatanimiz tinchligi, xalq osoyishtaligini so‘rab, duolar qilishadi. Bunday xayrli duolar sharofati ila Yaratgan Parvardigor yurtimizni yanada farovon qiladi.
Azim poytaxtimizda qad rostlaydigan ushbu yangi jome masjid xalqimiz uchun juda katta tuhfa bo‘ladi, inshoalloh.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi axborot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Faqihlar fiqhga shunday ta’rif berishadi: «Fiqh mukallaflarning amallarini halol va haromlik, fasod va sahihlik jihatidan o‘rganadigan ilmdir». Bu ta’rifni ham kengroq tahlil qilib ko‘raylik. «O‘rganadigan ilm» nima degani? Hozirgina «Ilm bir narsaning voqelikka muvofiq kelishidir», dedik.
Fiqhning mavzusiga bir misol keltiraylik. Masalan, men mukallafman. Xotinimga «Sen taloqsan», dedim. Buning hukmi nima bo‘lishini fiqh o‘rganadi. Demak, fiqh men kabi mukallaflarning mana shu kabi holatlarini o‘rganadi. Masalan, men sherikchilik aqdini tuzishim mumkin, biron narsani sotishim, ijaraga olishim mumkin. Fiqh ana shunday holatlarni, men qilgan ishning halol yoki harom, sahih yoki fasodligini o‘rganadi. Demak, fiqhning mavzusi mukallaflar qiladigan amallarning holatini o‘rganishdir.
Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.
Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.
Masalan, siz birinchi yil ilm olayotgan bo‘lsangiz, ular sizga: «Sen aytgan hukmni faqat dalil keltirsang, qabul qilamiz», deyishadi. Axir siz hali dalillarni bilmaysiz-ku! Birorta jumlani oyat deb o‘ylashingiz mumkin, lekin aslida u oyat bo‘lmasligi mumkin. Bir hadisni Buxoriyda kelgan, deb aytishingiz mumkin, lekin u Buxoriydan rivoyat qilinmagan, to‘qima hadis bo‘lib chiqishi mumkin, chunki siz hali dalillarni o‘rganmagansiz. Ular mana shu darajadagi odamlardan dalil so‘rashdi, ochiq-oydin dalili bo‘lmagan hukmni esa botilga chiqarishdi. Bunga biroz kengroq yondashish kerak...
Yuqorida aytganimdek, asosiy maqsadim ta’riflarga doir qo‘shimcha ma’lumotlarni aytib o‘tish edi. Keling, shu masalani ko‘raylik. Ana o‘sha yo‘nalish egalari har bir hukmga dalil talab qilishyapti. Avvalo ayting-chi, dalil nima o‘zi? Ular: «Dalil – bu Qur’on va Sunnat», deyishadi. Ularning «Dalil Qur’on va Sunnatdir», deyishi ilmiy ma’noda xatodir, chunki dalilni faqat Qur’on va Sunnatgagina cheklab qo‘ysak, dinni zoye qilib qo‘yamiz, chunki bulardan boshqa dalillar ham bor. Dalil to‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan manbadir. Demak, Qur’on va Sunnat dalillarning asosiy qismidir, lekin dalillarning barchasi emas, chunki ijmo’ ham dalil, qiyos ham dalildir. To‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan har qanday manba dalil bo‘ladi. Lekin bu gapni ular tushunmaydi. Ular dalilni faqat Qur’on va Sunnat, deb tushunishadi.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan