14 Сентябр, 2025, 22 Рабиъул аввал, 1447
14 Сентябр, 2025, 22 Рабиъул аввал, 1447
Фарзанд тарбиясида ота-онадан катта маҳорат, улкан масъулият, теран ақл ва чуқур мулоҳаза талаб қилинади. Боланинг феъл-атворини синчковлик билан ўрганиб, унга меҳр ва тадбир билан ёндашилса, иншааллоҳ, кўзланган мақсадга эришилади.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бу борада бизга энг гўзал намунадирлар. У зот (алайҳиссалом): “Фарзандларингизни хурмат қилинг ва уларга чиройли одоб ўргатинг”(Ибн Можа ривояти), деб биз умматларга шу каби кўплаб фазилатли тавсияларини берганлар. Насиҳатларига амал қилган киши ҳатто тунда ҳам йўлидан адашмай, қоқилмай манзилига етади. У зот (алайҳиссалом) болаларга салом бериш ва унга муносиб алик олишни ўргатишдан бошлаганлар. Кўчадан ўтиб кетаётиб ҳам уларга биринчи салом берганлар. Анас розияллоҳу анҳу айтади: “Мен болалар билан ўйнаётганимда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ёнимга келиб, бизга салом бердилар”. У кишидан (розияллоҳу анҳу)яни бир ривоятда: “Эй ўғлим, аҳли оиланг ҳузурига кирадиган бўлсанг, салом бер. Чунки саломинг сенга ва оиланга барака келтиради”, деб марҳамат қилганлар.
Болага ёлғон гапирманг ва уни алдаманг, чунки сиз унга намунасиз. Абдуллоҳ ибн Омир розияллоҳу анҳу бундай ҳикояни қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизнинг уйда ўтирган эдилар. Онам мени чақирдилар: “Қани, бу ерга кел-чи, сенга бир нима бераман”, дедилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Унга нима бермоқчисан?” деб сўрадилар. Онам: “Бир дона хурмо бераман”, деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агарда унга бирор бир нарса бермасанг, сенга ёлғон ёзилади”, дедилар”.
Фарзандларни жазолашда ўта қаттиққўллик ярамайди. Жазо унга яраша бўлиши учун юзга уриш ёки тупуриш ва бошқа нарсалар билан болани таҳқирланмайди. Чунки юз мукаррамлик белгисидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сизлардан бирингиз урадиган бўлса, юзга уришдан сақлансин”, деб марҳамат қилганлар (Табароний ривояти).
Ўғрилик барча даврларда инсонларнинг нафратига сазовор бўлган жирканч одатдир. У ижтимоий муҳитни издан чиқаради ва жамиятни таназзулга олиб боради. Айрим ота-оналар фарзандларининг ёшликда қилган ўғирлигига бепарво бўлиб, қилмишини гўдакликка йўядилар. Бу мутҳиш хатодир. Бундай бепарволик болада ўзгалар молига хиёнат қилишдан қўрқмаслик ҳиссини уйғотади. Қуйидаги ҳикоя сўзимизнинг далилидир: Маҳкамалардан бирида ўғрилик билан қўлга тушган ўғрини жазолашга ҳукм чиқарилади. Ҳукм ижро этиладиган кун келганда ўғри овозининг борича бундай деб бақиради: “Мени эмас онамни жазоланг! Биринчи бор қўшнимизникидан тухум ўғирлаганимда у мени койимади ва эгасига қайтариб беришимни талаб қилмади. Аксинча, қилган ишимдан қувониб: “Ҳудога шукр! Менинг ўғлим ҳақиқий эркак бўлибди”, деган эди. Агар онамнинг тили бўлмаганида эди, мен ўғри бўлмасдим”.
Сўкиш ва ҳақорат сўзларни айтиш ёшлар орасида энг кўп тарқалган ёмон иллатлардандир. Бунда катталарнинг “хизмати” катта. Чунки энди тили чиқаётган болага: “Битта сўкиб қўй”, деб ёмон одатни сингдириб боришади. Айрим ота-оналар жаҳл отига миниб, ўзаро тортишиб уятсиз сўзларни айтишлари фарзандларида маънавий аҳлоқсизликни шаклланишига, шунингдек, уларни кўча-кўйда қаровсиз қўйиб, хулқи бузуқ болалар билан ўртоқлашиб қолишига сабаб бўлишади. Бунинг учун бола тарбияси узлуксиз равишда диққат марказида туриш керак.
Бугунги кунда кўпчилик ёшлар ахлоқий меъёрлар буткул таназзулга юз тутган оломонча маданиятга кўр-кўрона тақлид қилаётганлари боис ахлоқий бузуқликка юз тутмоқдалар. Тарбияга масъул шахслар ёшларни маънавий ва моддий ҳужумлардан ҳимоялашлари, уларни доимо эзгулик сари чорлаб, панд-насиҳатлар қилишлари лозим. Юртимизда ота-оналарга бу борада ёрдамчи бўла оладиган диний-марифий, касб-ҳунар ва спорт ташкилотлари бисёр. Улардан унумли фойдаланиш барчамизнинг қўлимизда.
“Ўзлари имон келтириб, зурриётлари ҳам уларга имон билан эргашган зотларга (ўша) зурриётларини ҳам қўшамиз. Уларга қилган амалларидан бирор нарсани камайтирмаймиз. Ҳар бир кимса ўзи қилган иши билан гаровлангандир” (Тур сураси, 21 оят).
Аллоҳ таоло барчамизга ана шу бахтини насиб айласин!
Жалолиддин Ҳамроқулов
ТИИ “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири,
“Новза” жоме масжиди имом хатиби
Ислом динининг энг олий мақсади инсониятни ҳидоят йўлига бошлаш, одамлар ўртасида меҳр-оқибат, бағрикенглик ва бирдамликни мустаҳкамлашдир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда:
“Албатта, мўминлар биродардирлар, бас, икки биродарингиз ўртасини ислоҳ қилинг, Аллоҳга тақво қилинг, шоядки, раҳм қилинсангиз.” (Ҳужурот сураси, 10-оят).
Мазкур оят мусулмонларнинг ўзаро биродар ва дўст эканлигига урғу беради. Бироқ тарих давомида айрим тоифалар ислом таълимотини нотўғри талқин қилиб, мусулмонларнинг ўзига қарши турли фитналар чиқаришга ҳаракат қилдилар. Шулардан энг хатарлиси такфирчилик, яъни мусулмонни куфрда айблаш масаласидир.
Такфирчилик бир мусулмонни бошқа бир мусулмонга нисбатан “диндан чиққан”, “кофир” деб ҳукм чиқаришидир. Қаршисидаги одамни кофир дейишнинг оқибатини Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом қуйидагича тушунтирганлар:
“Бир киши биродарига “эй кофир!” деса, бу гап аниқ иккисидан бирига тегишли бўлади. Агар у киши ростан ҳам кофир бўлса, унга қайтади. Аммо ундай бўлмаса гапирувчининг ўзига қайтади” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти)
Ушбу ҳадисдан англашилганидек, “такфир қилиш” жиддий масала бўлиб, унинг ҳукми айтовчининг ўзига қайтиши мумкин.
Инсонларни куфрда айблашнинг бир нечта асосий сабаблари бор:
Мусулмон уламолари такфирчиликка қарши қатъий фикр билдиришган. Имом Нававий раҳматуллоҳи алайҳ шундай деган: “Ҳеч бир киши ягона гуноҳ сабабли куфрга тушган деб ҳисобланмайди. Модомики, у Ислом динининг асосий ва зарурий қоидаларини қасддан инкор қилмаётган бўлса, у такфир қилинмайди. Бир инсон Ислом асосларини инкор қилганида, аввал унинг буни билиб-билмасдан қилгани аниқланиши керак. Агар у жаҳолат сабабли ёки маълумотсизлик туфайли хатога йўл қўйган бўлса, такфир қилинмайди.
Шунингдек, Имом Тоҳавий раҳматуллоҳи алайҳ ўз машҳур ақида рисоласида: “Қибла аҳлидан бўлган бирор-бир мусулмонни гуноҳи кабира туфайли кофир санамаймиз”, деб таъкидлайдилар.
Бу сўзлардан маълумки, бир инсон шаҳодат калимасини айтган ва исломнинг асосларига ишонган бўлса, уни куфрда айблашга йўл йўқ.
Такфирчилик фақат диний жиҳатдан эмас, балки ижтимоий барқарорлик учун ҳам хавфлидир:
Такфирчилик ислом таълимотига зид бўлган хатарли ғоядир. У инсонларни Аллоҳнинг раҳматидан узоқлаштиради, мусулмонлар ўртасида биродарлик ришталарини узади ва фитна-фасодга сабаб бўлади. Ҳар бир мусулмоннинг вазифаси — биродарини куфрда айблаш эмас, балки уни ҳидоят ва хайрли амалларга чорлашдир.
Шу боисдан, барча ҳолатларда бўлгани каби бу масалада ҳам уламоларнинг йўлига эргашиш лозим. Мусулмонлар орасида бирлик, бағрикенглик ва иноқликни мустаҳкамлаш бугунги кун мусулмонларининг энг муҳим вазифаси бўлиб қолмоқда.
Хоразм вилояти Шайх Қосим бобо жоме масжиди
имом-хатиби Шермуҳаммад Болтаев
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа