Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
24 Декабр, 2024   |   23 Жумадул сони, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:21
Қуёш
07:47
Пешин
12:28
Аср
15:18
Шом
17:02
Хуфтон
18:22
Bismillah
24 Декабр, 2024, 23 Жумадул сони, 1446
Мақолалар

Илм ва ҳалол касб — икки дунё саодати

7.10.2024   2854   8 min.
Илм ва ҳалол касб — икки дунё саодати

Нуқтаи назар

Янги Ўзбекистонда амалга оширилаётган улкан ислоҳотларнинг тотли меваларини бугун ҳар қадамда кўриб, кузатиб, ҳис қилиб турибмиз. Бу ислоҳотларнинг бош мақсади инсон қадрини улуғлаш, халқимизни рози қилишга қаратилгани билан янада аҳамиятлидир.


Айниқса, Президентимиз ташаббуси билан камбағал, ишсиз, ижтимоий ҳимояга муҳтож инсонларга алоҳида эътибор ва кўмак кўрсатилаётгани натижасида улар ўзларини жамиятимизнинг тўлақонли аъзосидек ҳис қилмоқда. Шунингдек, минглаб юртдошларимизнинг ўз йўлини топишига, ҳаётини изга туширишига ва рўзғорига файз-барака киритишига сабаб бўлмоқда.


Бу борада камбағал фуқароларни кучли ва манзилли ижтимоий ҳимоя қилишни назарда тутувчи бир қанча ҳуқуқий-меъёрий ҳужжатлар қабул қилинди. Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги ва “Инсон” ижтимоий хизматлар марказлари, “темир дафтар”, “аёллар дафтари”, “ёшлар дафтари”, “меҳр дафтари” каби янги механизмлар ишга туширилди. Бу йўналишга сарфланаётган маблағлар миқдори йил сайин оширилаётгани, ишсизлар касб-ҳунарга ўқитилаётгани, ўз-ўзини банд қилган фуқаролар қўллаб-қувватланаётгани, хотин-қизлар ва ёшлар ўз ўрнини топиши учун берилаётган кўмагу имтиёзлар йилдан-йилга кўпаяётгани кўплаб юртдошларимиз ҳаётида катта бурилиш ясамоқда.


Бироқ шунча чора-тадбирлар кўрилишига қарамасдан, афсуски, ҳалигача боқимандалик кайфиятидан қутула олмаётган фуқаролар учраб турибди. Камбағаллик жамиятнинг умуммиллий сафарбарлиги, истак ва интилиш билан яшаши ҳисобига камаяди.


Бу ҳақда Президентимиз Шавкат Мирзиёев раислигида шу йил 11 сентябрь куни камбағалликни қисқартириш ишларини навбатдаги сифат босқичига олиб чиқиш масалалари муҳокамаси бўйича ўтказилган видеоселектор йиғилишида алоҳида таъкидланди.


Давлатимиз раҳбари камбағалликни фақат пул тарқатиш, нафақа тўлаш билан ҳал қилиб бўлмаслигини таъкидлаб, камбағал оила аъзоларини ўқитиш, касб-ҳунарга ўргатиш ва иш билан таъминлаш муҳимлигини қайд этди. Бундан буён камбағалликни қисқартириш умуммиллий ҳаракатга айланиши, юртдошларимиз бир-бирига елкадош бўлиши кераклигига урғу қаратди.


Ислом дини инсонларни доим илм-маърифат эгаллашга, саъй-ҳаракат қилишга, бирор касб-ҳунар билан шуғулланишга чақиради. Шу билан бирга, ҳаёт майдонида ортда қолиб кетишдан, дангасалик, таъмагирлик, ишёқмаслик, боқимандалик ва ишлашга қодир бўла туриб одамлардан хайр-садақа сўраш каби ижтимоий иллатлардан қатъий қайтаради.


Ояти карималарнинг кўплаб ўринларида мўмин-мусулмонларни ҳалол йўл билан ризқ топишга тарғиб қилинган. Шу боис, пайғамбарлар ҳам бирор касбнинг бошини тутишган. Мисол учун, Одам алайҳиссалом деҳқон, Идрис алайҳиссалом тикувчи, Нуҳ алайҳиссалом дурадгор, Ҳуд ва Солиҳ алайҳиссаломлар тижоратчи, Иброҳим алайҳиссалом зироатчи, Исмоил алайҳиссалом овчи, Исҳоқ, Яъқуб, Шуайб ва Мусо алайҳиссаломлар чўпон бўлишган. Юсуф алайҳиссалом соатсозлик, Ҳорун ва Илёс алайҳиссаломлар тикувчилик, Довуд пайғамбар темирчилик ва совут ясаш билан шуғулланган. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам тижоратчи бўлганлар.


Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Шубҳасиз, киши ризқланадиган нарсаларнинг энг ҳалоли ўз касби орқали еган нарсасидир”, деганлар (Имом Аҳмад ривояти). Демак, динимиз касб-ҳунарни қадрлайди ва кишининг ўз қўли билан қилган касбини Парвардигорга яқинлаштирувчи энг афзал ва шарафли амал деб ҳисоблайди.


Таъкидлаш жоизки, юртимизда фаолият юритаётган масжидлар имом-хатиблари аҳоли, айниқса, ёшлар билан мулоқотлар асносида илм-маърифат, касб-ҳунар эгаллашнинг фазилатлари ҳақида суҳбатлар қилмоқда. Шунингдек, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузуридаги “Вақф” хайрия жамоат фонди аҳолининг кам таъминланган қатламига, хусусан, уларнинг фарзандларига илм-маърифат, касб-ҳунар эгаллашлари учун моддий ёрдам кўрсатиб келмоқда.


Бугун юртимизда касб-ҳунар ўрганиш, илм олишга катта имкониятлар эшиги очилганини алоҳида қайд этиш керак. Янгидан-янги олий ўқув юртларининг ташкил этилаётгани шулар сирасидандир. Зеро, бундай илм масканларининг ортиши юртимизда илм-маърифат юксалишига хизмат қилади.


Илм инсонни жаҳолат зулматидан нурга олиб чиқади. Бу нур унинг ҳаёт йўлларини ёритади. Оғирини енгил, узоғини яқин қилади. Уламолар илмни сузишга ўхшатади. Сузишни билган киши кўзлаган манзилига саломат етиб олади. Сузишни билмаган эса жаҳолат ботқоғига ботиб, охир-оқибат ҳалок бўлади.


Илм эгаси дунёдаги энг катта бойликка эга бўлган кишидир. Жоҳил эса жуда кўп яхшиликлардан маҳрум. Зеро, уламолардан бири: “Илмни бой берган киши нимага эришибди-ю, илмга етишган киши нимани йўқотибди?!” деган.


Илм Қуръони каримда зиёда қилишни сўрашга буюрилган ягона фазилатдир. “Ва: “Роббим, илмимни зиёда қилгин”, дегин”(Тоҳа сураси, 114-оят). Ҳадиси шарифда бундай марҳамат қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир мусулмонга илм талаб қилиш фарздир”, дедилар”(Имом Ибн Можа ривояти).


Динимиз илмга катта эътибор қаратган. Қуръони каримда “илм” энг кўп зикр қилинган сўзлардан бири бўлиб, турли кўринишларда етти юздан ортиқ ўринда келган. Юздан ортиқ ҳадисларда илм ва унинг фазилати ҳақида сўз боради. Шу рақамларнинг ўзи ҳам исломнинг илм-маърифат дини эканини яққол кўрсатади.


Шу ўринда бир мулоҳаза. Айрим кишилар илм деганда фақат диний илмларни назарда тутиб, исломда дунёвий илмларнинг ўрни йўқ, деган нотўғри тушунчага бориб қолган. Аслида диний илмлар ҳам, дунёвий илмлар ҳам Яратганнинг илми бўлиб, уларни бир-биридан ажратиш мумкин эмас. Барча далилларни ўрганиб, хулоса қилган уламолар бундай деганлар: “Илм диний ва дунёвийга бўлинмайди, балки мақталган ва мазаммат қилинганга бўлинади. Диний ва дунёвий деб ажратиш улардаги мавзулар эътиборидан, холос. Тиббиёт, ҳисоб, саноат ва бошқа илмлар дунё манфаатлари учун керак. Бу илмлар фарзи кифоя ҳисобланиб, унга доим эҳтиёж сезилади. Тиббиёт илми зарурий илм бўлиб, у бадан саломатлиги учун хизмат қилади. Математика илмига келсак, у ҳам зарурий илмдир. Чунки молиявий муомалаларда, мерос ва васиятларни тақсим қилишда унга эҳтиёж бор. Агар шаҳар ёки қишлоқда бу илмларни биладиган киши йўқ бўлса, ҳамма тенг гуноҳкор бўлади. Шаҳар аҳолисидан уни бажарадиган киши чиқса, бошқалардан гуноҳ соқит бўлади. Деҳқончилик, тижорат, тўқимачилик, тикувчилик каби касбларнинг ҳам илмини билиш фарзи кифоя ҳисобланади. Агар юртда бирорта табиб бўлмаса, аҳоли ҳалокатга юз тутади. Бу эса ақлан аҳмоқлик, шаръан ман қилинган ишдир. Чунки Қуръони каримда: “Ўзингизни ҳалокатга дучор қилманг” (Бақара сураси, 195-оят), дея марҳамат қилинган.


Шунингдек, инсонлар қадимдан юқоридаги илмларни ўрганиб, унинг ортидан касб қилиб келади. Бу ишни ҳалигача ҳеч ким инкор қилган эмас. Ким мана шу илмларни ўрганар экан, нияти муҳтожга ёрдам бериш, заифларни қўллаш, ҳожатини раво қилиш, ўзига ва бошқа одамларга манфаат етказиш бўлса, ажр, савоб олади. Агар бу каби ният бўлмаса ҳам гуноҳкор бўлмайди, маломат қилинмайди.


Бугунги кунда инсоният эришган юксак тараққиёт ҳам илм-фан маҳсулидир. Шу боис ёшларимиз дунёвий илмларни чуқурроқ ўрганмаса, давр билан бирга қадам ташлашга қийналади. Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу: “Болаларингизга замонавий илмларни ўргатинглар, чунки улар ўз замонлари учун туғилганлар”, деган.


Ўтган ота-боболаримиз диний ва дунё­вий илмларда пешқадам бўлиб, буюк кашфиётлар қилишган. Биз ҳам уларнинг йўлини тутиб, аждодларга муносиб авлод етиштиришимиз ҳам фарз, ҳам қарздир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Инсонларнинг энг яхшиси одамларга кўп манфаат етказадиганидир”, деганлар (Имом Табароний ривояти).


Шундай экан, Парвардигорга суюкли бўлиш учун дунё ишларида ҳам одамларга кўпроқ манфаат беришимиз лозим. Бунинг энг мақбул йўли тадбиркорлик, касб-ҳунар, тижорат, бугунги замонавий илм-фан со­ҳалари билан шуғулланиб, одамларни иш билан таъминлаш, бо­зору дўконларимизни ўз маҳсулот­ларимиз билан тўлдириб, хориж билан рақобатлаша оладиган да­ражага етишдир. Бунинг учун эса ҳар соҳанинг илмини пухта ўрганиш лозим. Шунда юртимиз равнақ топади, халқимиз фаровон ҳаёт кечиради. 

 

Шайх Нуриддин ХОЛИҚНАЗАР,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий.

МАҚОЛА
Бошқа мақолалар
Янгиликлар

Ислом ҳуқуқи мактаби

24.12.2024   854   3 min.
Ислом ҳуқуқи мактаби

Ҳаётда шундай соҳалар борки, уларни мукаммал эгаллаш учун бутун умр ўқиб-изланиш лозим. Ана шундай касблардан бири имом-хатибликдир. Кимдир бу касб эгаларига осон тутиши мумкин. Лекин етук имом бўлиш учун тўрт йил мадраса, тўрт йил диний олий таълим даргоҳида ўқишнинг ўзи камлик қилади. Чунки имом ўзи учун ҳам жамоат учун Аллоҳ олдида бурчли бўлса, эл олдидига жавобгарлик ҳам катта масъулият юклайди. Бу масъулият ва халқ ишончини оқлашнинг бирдан бир йўли илм ва тақводир.

Сўнгги йилларда илм-фаннинг барча йўналишлар қатори диний-маърифий хусусан, шариат, фиқҳ, ақоид каби илмларни ўрганиш учун кенг йўллар очилди.  Бу борада Самарқандда Ҳадис илми олий мактаби, Имом Мотуридий маркази қошида Калом илми, Фарғонада – Марғиноний илмий марказида ислом ҳуқуқи мактаби, Бухорода – Баҳоуддин Нақшбанд марказида тасаввуф мактаби, Қашқадарёда – Абу Муин Насафий марказида ақида илми мактабини ташкил этилиши ўз самарасини бериб келаётир. Чунки имом-хатибларнинг мадраса ва олий таълим даргоҳида олган билимларини мустаҳкамлаш, уларни янада чуқурлаштириш, янги замонавий диний масалаларни кенг ўрганишда мазкур мактаблар муҳим аҳамият касб этяпти. Бир сўз билан айтганда, бу мактаблар имом-хатибларни чин маънода соҳанинг етук эгасига айланишига замин бўлаётир.

Айни кунда Фарғона вилоятидаги Марғиноний илмий марказида ислом ҳуқуқи мактабида йигирмадан ортиқ водийлик имом-хатиблар ўз иш жойларидан узилмаган ҳолда диний билимларини яна мустаҳкамлаб, фиқҳ илмини чуқурроқ ўрганмоқдалар. Уларга тажрибали имом-хатиблар Убайдуллоҳ домла Абдуллаев, Иброҳимжон домла Қодиров ва Аҳмадхон домла Низомовлар устоз-шогирд анъанаси асосида таълим бермоқдалар. Шу кунга қадар тингловчилар мазкур устозлар кўмагида “Мухтасарул-виқоя”, “Алфиқҳул-акбар” китоблари ўқиб тугатишди. Айни вақтда “Канзул-дақоиқ” ва Мулла Алий Қорининг “Алфиқҳул-акбар”га ёзган “Шарҳул фиқҳил Акбар” китоблари мутолаа қилиниб, асарлар батафсил ўранилмоқда. Ушбу асарлар Аҳли сунна вал жамоа ақидаси асосида мўмин-мусулмонларни тўғри ақида ҳамда динимиз таълимотларига амал қилишда васатий тарзда юришларида асосий манбалардир.

Таъкидлаш жоизки, имом-хатибларнинг мазкур илм даргоҳида олаётган билим ва малакалари фаолиятлари учун ниҳоятда манфаатли бўлмоқда. Зеро, турли ёт ғоялар таъсирига тушиб адашган юртдошларимизни тўғри йўлга бошлаш, мўмин-мусулмонларга Аҳли сунна вал-жамоа ва Ҳанафий фиқҳи асосида ислом таълимотларини етказиш, долзарб мавзуларда чиқиш қилиш, мақолалар ёзишда бу даргоҳдан олинаётган илмий ва ҳаётий тажрибалар муҳим аҳамият касб этмоқда. Шунингдек, турли учрашувлар ва маҳаллаларда олиб борилаётган тарғибот тадбирларида ҳам мазкур илмий мактабда ҳосил қилинган билим ва кўникмалар асқотмоқда. Имом-хатиблар ўртасидаги билимлар беллашувида ҳам мазкур мактаб тингловчилари ўзини ҳар томонлама намоён этаётгани ҳам эътиборга молик. Шу билан бирга мактаб тингловчиларининг бир қанчаси илмий изланишларда давом этиб, ўз тадқиқотлари билан динимиз равнақига ўз ҳиссаларини қўшмоқдалар.

Маълумки, илк ўрта асрларда Фарғона водийсида фиқҳ мактаби шаклланиб, буюк алломалар етишиб чиқди. Биргина Бурҳониддин Марғиноний ислом хуқуқшунослиги борасида беқиёс асарлар таълиф этгани барчага маълум. Бугун у кишининг “ал-Ҳидоя” асари бутун мусулмон оламида машҳур бўлиб, ислом ҳуқуқи – фиқҳ бўйича энг аниқ, мукаммал асар сифатида тан олинган.

Бугун ҳам мазкур анъаналар қайта тикланиб, юртимиз яна илму маърифат, олим уламолар диёрига айланаётгани қувонарли ҳолдир.

Раҳматуллоҳ ЖАЛИЛОВ,
Фарғона вилояти вакиллиги Матбуот котиби
(Ҳидоят журнали, 12-сон)

Ислом ҳуқуқи мактаби Ислом ҳуқуқи мактаби Ислом ҳуқуқи мактаби Ислом ҳуқуқи мактаби
Ўзбекистон янгиликлари