Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм!
Ҳурматли раис жаноблари!
Ҳурматли делегациялар раҳбарлари!
Глобал сиёсат кун тартибидаги энг ўткир ва оғриқли масала – Фаластин муаммосига бағишланган бугунги муҳим саммитимизни ташкил этганлари учун Икки муқаддас масжид ходими, Саудия Арабистони Подшоҳи Салмон бин Абдулазиз Ол Сауд Аъло Ҳазратларига ҳамда Валиаҳд ва Бош вазир Муҳаммад бин Салмон Ол Сауд Ҳазрати Олийларига алоҳида миннатдорлик билдираман.
Минг афсуски, 2023 йили Ар-Риёд шаҳридаги тарихий йиғилишдан кейин ўтган вақт мобайнида ушбу адолатсиз ва қонли уруш кўлами янада кенгайди.
Дунё ҳамжамиятининг қатъий ҳаракат ва чақириқларига қарамасдан, халқаро меъёрлар ва резолюцияларнинг қўпол равишда бузилиши давом этмоқда. Уруш олови эндиликда Ливан ҳудудини ҳам қамраб олгани барчамизни қаттиқ ларзага солмоқда.
Ҳамкасбларим ўз нутқларида айтиб ўтганларидек, минг-минглаб бегуноҳ болалар, аёллар ва кексалар ўлимига сабаб бўлаётган бу вайронкор ва мудҳиш ҳужумлар инсоният янги тарихининг энг қора саҳифасига айланмоқда.
Ижтимоий инфратузилма объектлари, мактаб ва шифохоналар, масжидлар, бутун бошли шаҳарлар йўқ қилиб ташланаётгани, миллионлаб тинч аҳоли бошпанасиз қолиб, очарчилик ва касалликларга маҳкум бўлаётганини изтиробсиз кузатиш мумкин эмас.
Энг ёмони, ҳаммамиз гувоҳ бўлаётганимиздек, ушбу фожиага нисбатан халқаро майдонда икки хил стандартлар асосида ёндашилмоқда. Бу эса урушнинг кенг ёйилиб кетиш эҳтимолини кескин оширмоқда, халқаро хавфсизликка жиддий рахна солмоқда.
Ҳурматли саммит иштирокчилари!
Ўзбекистон Фаластин – Исроил муаммосини тинчлик ва дипломатия йўли билан ҳал этишга қаратилган барча амалий ташаббусларни тўлиқ қўллаб-қувватлайди.
Бу борада бугунги саммитимизда умумий сиёсий ирода ва бирдамликни намоён этиб, глобал ва минтақа даражасида самарали механизмлар ва аниқ ечимлар ишлаб чиқиб, ҳаётга тезроқ жорий этилишига ишонамиз.
Гап, энг аввало, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва Хавфсизлик Кенгашининг мазкур кўп йиллик низони ҳал этишдаги ўрни ва таъсирини тубдан ошириш ҳақида бормоқда.
Ҳарбий ҳаракатларни зудлик билан тўхтатиш, хавфсиз гуманитар йўлакларни таъминлаш ва энг асосийси – тинчлик музокараларини бошлаш масалалари бу универсал халқаро тузилманинг доимий эътибор марказида туриши мақсадга мувофиқдир.
Иккинчидан, 15 ноябрь куни жафокаш Фаластин халқи ўз миллий байрами – Фаластин Давлати эълон қилинган кунни нишонлайди.
Аминманки, бу қадимий ва бой тарихга эга халқ 1967 йилдаги чегаралар доирасида, пойтахти Шарқий Қуддус бўлган мустақил ва озод давлатини тузишга тўла ҳақлидир. Бу борада биз Саудия Арабистони ташаббуси билан ташкил этилган Икки давлат ечими учун глобал альянс фаолиятини ҳар томонлама маъқуллаймиз.
Учинчидан, Фаластин ва Ливан ҳудудидаги мислсиз гуманитар инқирознинг олдини олиш мақсадида давлатларимиз томонидан ҳамда етакчи халқаро ташкилотлар доирасида ёрдам кўламини кенгайтиришимиз лозим.
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг катта тажрибага эга бўлган Махсус агентлиги ва бошқа институтлари фаолиятига зарурий кўмакни ошириш тарафдоримиз.
Шу ўринда биз урушда жабрланган фаластинлик болалар ва аёлларни Ўзбекистон шифохоналарида беғараз даволашга тайёрлигимизни билдирамиз.
Биз Фаластин халқига амалий ёрдам кўрсатиш масалаларини келгуси йили Самарқандда ўтадиган “Кўрфаз араб давлатлари – Марказий Осиё” саммитида ҳам муҳокама қилиш ниятидамиз.
Тўртинчидан, Ислом ҳамкорлик ташкилоти доирасида муқаддас Ал-Ақсо масжиди, Қуддусдаги бошқа ноёб тарихий-маданий ёдгорликларнинг дахлсизлигини таъминлаш ҳамда уларни бешикаст сақлаб қолиш масалаларига катта эътибор қаратишимиз лозим.
Ҳурматли делегациялар раҳбарлари!
Бугунги фавқулодда учрашувимиз Яқин Шарқ муаммосини ҳал этишда катта қадам бўлади, деб умид қиламан.
Аллоҳ таолодан жаҳонда тинчлик-осойишталик ва хотиржамлик неъматини зиёда этишини ва умматимиз аҳиллигини янада мустаҳкам қилишини сўраб қоламан.
Холис фикр
Бир нуроний тоғамиз бор. Қариндошлар йиғилиб зиёратига бордик. Суҳбатлашиб ўтирганимизда даврадагилар ўтганларимизни суриштира кетди ва: “Фалончи билан писмадончи қандай қариндош, писмадончи билан фалончи?..” қабилидаги саволларни ёғдирди. Тоғамиз: “Улар ота бир она бошқа...” ва шунга ўхшаш жавоблар бераверди. Қарасак, бутун қишлоқ бир-бирига қариндош чиқяпти. “Боваларимиз роса кўп уйланган экан-да ўзиям”, деди бири маломат қилган оҳангда. Унга жавобан тоғамиз: “У вақтларда бева аёл бўлмасди, қайсики аёлнинг эри ўлдими, эркаклардан бири уйланарди ва болаларини қарамоғига оларди”, деди.
Бу энди ўтган замоннинг гапи. Ҳозирги вақтда бевалар ва етим-есирлар давлатимиз ҳимоясида, уларга эрнинг нима кераги бор!.. Аммо шунчалик кўп тақиқларга, ваъз-насиҳатларга қарамай, кимларнингдир иккинчи хотинга уйланиш ниятида юргани қулоққа чалиниб қолади. Ана шундай дамларда ўша эркакни гўрдан олиб гўрга солишлар бошланади: хотинбоз, пулмаст, суюқоёқ ва ҳоказолар...
Эҳтимол, бу айбловларнинг ҳаммаси ҳам нотўғри эмасдир. Аммо масаланинг яна бир жиҳати бор: аксар ҳолларда эрининг уйланишига аёлнинг ўзи ташаббускор бўлади. Масалан, аёл бир, икки фарзандли бўлганидан сўнг эри учун эмас, тўйларга, ҳашамларга бориш учун безанади, камига шу ишни эрининг кўз ўнгида қилади; эрига эса катта ўғлига ўдағайлаётгандек муомала қилади.
Эри иш буюрса, бажармайди; чорласа, саркашлик қилади. Ана шундай чоқда эр жаҳл устида (ният қилиб эмас, албатта): “Ҳа, бир ҳурматимни биладиган хотин олмасам”, деб қўяди. Шунда аёл: “Астағфируллоҳ, ундай деманг-ай, хатоларим бўлса, тўғрилаб оламан”, демайди-да, “Қани, бир уйланиб кўринг-чи!” деб нафсониятига тегади. Бу гапни бир марта айтиш билан кифояланмайди. Оқибатда эрининг пўписа учун айтган ўша гапи ниятга айланади. Чунки хотини кейинги можароларда: “Сизга ким ҳам тегарди ўзи”, “Уйланишни сизга ким қўйибди” қабилидаги гапларни қайтаравериб, ўзи билмаган ҳолда эрини уйланишга мажбурлашда давом этади. Кейин эса буёғи маълум: эр – бевафо, хотин –жабрланувчи!
Профессор, доктор Аҳмад Лутфий Қозончининг “Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг завжалари (завжати мутаҳҳирот)” асарида ушбу масалада ниҳоятда ибратли таъриф келтирилган: “Абу Салама розияллоҳу анҳу кўз нури деб билган хотинидан бошқа гул ҳидини ҳидламаган эди. Чунки Умму Салама розияллоҳу анҳо (онамиз) эркак ўз хотинидан кутадиган барча гўзалликларни унга нисор этарди, натижада иккинчи хотинга эҳтиёж қолмаганди ва иккинчи никоҳнинг номи ҳам айтилмаганди”.
Мушоҳада қилиб кўрайлик, азизлар, аёллар Умму Салама онамиздек бўлса, эри ўзини қандай ҳолда кўришни истаганда, ўшандек кўринишга ҳаракат қилса, кунларини ўзининг кайфиятига қараб эмас, эрига парвона бўлиб ўтказса, эркакка иккинчи хотин ташвиши нима керак!
Дарҳақиқат, тақиқлар, жарималар, дўқ-пўписалар, айниқса, ушбу масалада кутилгандек самара бермайди. Зотан, тақиқланган мева ширин туйилади, деганларидек, эркакларнинг қизиқишини янада кучайтиради, холос. Ҳамма гап аёлларнинг ўзида – эрларини тезлайвермаса, шунинг ўзи кифоя.
Дамин ЖУМАҚУЛ