18 Январ, 2025, 18 Ражаб, 1446
18 Январ, 2025, 18 Ражаб, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Ким вазифасини бажара олмай қолса...
Ҳазрати Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким вазифасидан ёки унинг баъзисидан ухлаб қолса-ю, уни бомдод билан пешин орасида ўқиб олса, унга худди кечаси ўқигандек ёзилади”, дедилар.
Кимки ҳар куни ёки кечаси ўқишни вазифа қилиб олган намоз, Қуръон тиловати ёки зикрини бирор сабабга кўра бажара олмай ухлаб қолса ё баъзи қисмини адо этмаган бўлса, бомдод ва пешин намозлари орасида ўқиб олса, худди вақтида ўқигандек савобга эга бўлади. Гўё вақт ортга қайтгандек.
Қалбинг ўлик экан
Бундай вазифалар – “вирд” дейилади. Вирд банданинг тарк қилмай доимо бажариб юрадиган зикр, салавот, тиловат каби кундалик вазифасидир.
Уламолар айтадилар: “Агар Қуръондан, илмдан, зикрлардан ҳар кунги вирдинг бўлмаса, у ҳолда қалбингга тўрт такбир ила жаноза ўқиб қўявер. Чунки сенинг қалбинг ўлик экан”.
Умар розияллоҳу анҳунинг вирди
Ўтган солиҳлар нафақат фарз балки нафл вазифаларининг ҳам қазосини адо этишарди. Уларни қолдириб юборишдан хавфда бўлиб, ҳаттоки каффоротига қул озод қилардилар, садақа берадилар. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу ҳам вирдлари бир кун кам бўлиб қолса, иккинчи куни қазосини адо этардилар.
Қуръондан 10 пора ўқирди
Имом Таҳовий Муҳаммад ибн Ҳасандан ривоят қиладилар: Имом Муҳаммаднинг Қуръондан бир кеча-кундуздаги вирди (вазифаси) ўн пора эди.
Қаердасиз?
Шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Қуръони каримдан тиловат қилишни, истиғфор, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтишни ўзларига вирд қилиб олганлар қаерда қолишди?! Эртаю кечда вирдларни вазифа тутиб олган кишилар қаерда қолишди?".
Вирд (дуо, зикрлар) билан машғул бўлиш учун ўқиладиган дуо:
“Робби ишроҳ лий содрий ва йассир лий амрий ваҳлул ъуқдатан мин лисааний йафқоҳу қовлий. Саддид лисааний ваҳди қолбий биҳаққи саййидина Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам”.
Маъноси: “Роббим, қалбимни кенг қил. Ишимни осон қил. Тилимдаги тугунни ечгин. Сўзимни англасинлар. Тилимни мустаҳкам қил ва саййидимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаққи қалбимни ҳидоят қилгин”.
Вирддан узоқлаштиради
“Бугун ишларим кўпайиб кетди, чарчаб қолдим, эртадан, кейинги ойдан, шу ҳафтанинг бошидан қолдирмасдан бошлайман”, деб кундалик вазифа (вирд)ларингизни ортга сураверишингиз вирдлардан узоқлашиб бораётганингизга далолат қилади.
Оз бўлсада, бардавом бўлсин
Вирдларни озгинадан бўлса ҳам, давомли равишда бажаришга ҳаракат қилинг. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан “Қайси амал Аллоҳ учун энг маҳбуб?” деб сўрашганда, у зот алайҳиссалом: “Оз бўлса ҳам, давомлиси”, дедилар.
Масалан...
Ҳар кун учун алоҳида бир зикрни айтишни ўзингизга вазифа қилиб олинг. Масалан, бир кун фақат эртаю кеч “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи”ни, эртасига “Лаа илаҳа иллаллоҳ”ни, бошқа куни салавот айтинг. Кун давомида бекорчи-гап сўзларнинг ўрнига ўша зикрни кўп қилишга одатланинг, ададини ҳам аста-секин ошириб боринг. Оиша онамиз розияллоҳу анҳо айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳ таолони ҳар он, ҳар дам, ҳар лаҳзада зикр қилар эдилар” (Имом Муслим, Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти).
Шунингдек, энг афзал зикр – Қуръондан ҳам вазифалар белгилаб олинг. Масалан, энг камида бомдод намозидан кейин “Ёсин”, пешинда “Фатҳ”, асрда “Набаь”, шомдан сўнг “Воқеа”, хуфтонда “Мулк” сурасини ўқишга одатланинг.
Дуо
Аллоҳ таоло барчамизни Ўзининг зокир ва қалби зикр ила ором топувчи бандаларидан қилсин!
Даврон НУРМУҲАММАД
Савол: Ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар тонг қуёш чиққанда икки фаришта нидо қилади. Эй Аллоҳ инфоқ қилувчини инфоқини ўрнини тўлдиргин ва хасис, зиқнага талофат бер” дер эканлар. Лекин биз ҳаётда бу ҳадиснинг аксини кўрамиз. Инфоқ, эҳсон ва садақа қилувчилар яшашда ўрта ҳол, баъзилари эса бироз қийналган бўлса, зиқна, хасис Аллоҳ йўлида бир чақа ҳам инфоқ қилмайдиганлар эса, дунёлари зиёда бўлиб бораётганлигини кўрамиз. Шунда киши ҳаёлига бу ҳадис саҳиҳмикан ёки ёлғонми деган ўй келади. Агар саҳиҳ бўлса нега инфоқ қилувчининг қилган инфоқини ўрни тўлмаяпти? Нега хасис, зиқна одам талофат кўрмаяпти?
Жавоб: Мазкур ҳадис саҳиҳ, муттафақун алайҳ. Ҳадиснинг тўлиқ матни қуйидагича.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Бандалар ҳар тонг оттирганларида икки фаришта тушиб, уларнинг бири: "Ё Аллоҳ инфоқ қилувчини инфоқини ўрнини тўлдиргин", иккинчиси эса: "Ё Аллоҳ хасис, зиқнага талофат бер" дейди” (Ал-Жомеъ ас-Саҳиҳ, 445-бет, 1442-ҳадис)
Ушбу ҳадиснинг маъносига ўхшаш бошқа ҳадислар ҳам мавжуд. Мисол учун, Абу Умома розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Эй Одам боласи агар саҳоватли бўлсанг, бу ишинг сен учун яхшидир. Агар зиқна, хасис бўлсанг, бу ишинг сен учун ёмондир" (Имом Муслим ва Имом Термизий ривояти).
Оятда эса: “Ҳар бир инфоқ қилган нарсангизнинг ўрнини У тўлдирур. У зот ризқ бергувчиларнинг яхшисидир” дейилади (Сабаъ сураси, 39-оят). Ушбу оятни Ибни Касир раҳимаҳуллоҳ тафсирларида: "Роббингизнинг буюрган ёки мубоҳ қилган ишларида бирор бир нарсани инфоқ қилсангиз, албатта, У дунёда унинг бадалини беради. Охиратда эса, савоб ва мукофот беради", деганлар.
Энди савол берувчининг фикрига келадиган бўлсак, у инсон фақатгина ҳадисдаги тўлдириш ва талофот сўзларини мол-мулк маъносида тушунганлар. Ҳадиснинг асл моҳияти эса, бундан кўра чуқурроқ ва кенгроқдир. Аслида инфоқ қилувчи кишига Ғоний ва Карим бўлган Аллоҳнинг Ўзи кифоя қилиши унинг инфоқига энг яхши эваздир. Аллоҳни инфоқ қилувчи бандасининг аҳлини ислоҳ, фарзандларини иқтидорли, танасини соғ, озига барака бериши ва уни тўғри йўлга бошлаши, яхшиликлар қилишга муваффақ қилиши, қалбида сакинат, инсонларни унга нисбатан муҳаббатли ва иймон ҳаловатини сезувчи қилиб қўйиши инфоқ қилувчи кишига дунё матоларидан чекланишидан кўра яхшироқдир. Зотан орифлар руҳий ризқларни кўзни қувонтирувчи дунё матоларидан кўра абадий ва қиймати баланд деб биладилар.
“Талофат” эса, фақатгина молнинг талофати дегани эмас, балки кишининг оиласини нотинчлиги, фарзандларини ноқобил, ўзгалар билан яхши алоқада бўлмаслиги, доим ташвишда, ҳаётда кишини хафа қиладиган ишлар билан яшаши, моли кўп бўлса-да фойдалана олмаслиги ва доимо танасининг дарди билан азоб уқубатда ҳаёт кечириши тушунилади. Бундай ҳолатлар эса, молнинг талофотидан кўра ёмонроқдир.
Ҳадисда келган фаришталарнинг дуоси Қуръони каримдаги ушбу оятларга мувофиқдир: "Аммо кимки (ато) берса ва тақво қилса. Ва гўзал (сўз)ни тасдиқ қилса. Бас, Биз уни осонга муяссар қиламиз. Аммо кимки бахиллик ва истиғно қилса. Ва гўзал (сўз)ни ёлғонга чиқарса. Бас, Биз уни қийинга муяссар қиламиз" (Лайл сураси, 5-10-оятлар).
Аллоҳ барчамизни оятларини ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларини асл моҳиятлари билан англаб етишимизни осон қилсин.
Юсуф Қорозовийнинг “Фатаава Муасира” номли асаридан
“Имом ат-Термизий” жомеъ масжиди имом хатиби
Яҳё Абдураҳмонов таржимаси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 