Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов бошчилигидаги делегация Буюк Британияга ташрифи давомида Оксфорд Ислом тадқиқотлари марказига ташриф буюрди, деб хабар қилмоқда "Дунё" АА мухбири.
Марказ вакиллари ва олимлари билан учрашувда мамлакатимиз элчиси Равшан Усмонов, Ўзбекистон халқаро ислом академияси ректори Уйғун Ғафуров, Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори Шовосил Зиёдов, Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори Музаффархон Жониев, Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори Жамолиддин Каримов ва бошқалар иштирок этди.
Янги Ўзбекистонда маданий меросни асраб-авайлаш, ўрганиш ва оммалаштириш борасида амалга оширилаётган ишлар, долзарб илмий тадқиқотлар ҳақидаги, шунингдек, бу борадаги халқаро ҳамкорликни фаол ривожлантиришга оид тақдимотлар тингланди.
Ўз навбатида, Оксфорд Ислом тадқиқотлари маркази вакиллари ҳам қатор давлатлар билан ҳамкорликда амалга оширилаётган "Ислом олами тарихи атласи" лойиҳасини тақдим этди. Лойиҳада дунёнинг ҳар бир минтақасининг Ислом цивилизацияси ривожидаги ўрни, муҳим кашфиётлар, олимлар ҳаёти ва фаолияти, шунингдек, ислом цивилизациясининг жаҳон илм-фанига қўшган ҳиссаси кўриб чиқилди. Музокаралар чоғида ушбу лойиҳа туркумида Марказий Осиёнинг ислом цивилизацияси ривожидаги ролига бағишланган жилдни яратиш бўйича икки томоннинг саъй-ҳаракатларини бирлаштириш бўйича келишувга эришилди.
Учрашув Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Халқаро тадқиқот марказлари ва Оксфорддаги ислом тадқиқотлари маркази ўртасида ҳамкорлик меморандумлари имзоланиши билан якунланди. Тадбир доирасида сўнгги йилларда чоп этилган китоб ва альбомлар кўргазмаси ташкил этилди.
Оксфорд ислом тадқиқотлари марказига Катта Лангар Қуръони факсимилеси, шунингдек, "Ўзбекистон маданий мероси дунё тўпламларида" туркумидаги китоб-альбомлар совға қилинди.
– Ўзбекистон бой тарих ва бетакрор маданий меросга эга қадимий мамлакат, – деди Оксфорд ислом тадқиқотлари маркази директори Фарҳан Низомий. – Мен Ўзбекистонга кўп маротаба борганман. Аммо сўнгги йилларда мамлакатингиз ташқи дунё билан алоқалари тобора кенгая бошлади. Янги Ўзбекистон раҳбари барча хорижий ҳамкорлар қатори биз олимлар, хорижий тадқиқотчилар учун ҳам эшиклар очиқ эканини айтмоқда. Жумладан, Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази томонидан Оксфорд ислом тадқиқотлари маркази билан биргаликда ўзаро манфаатли ҳамкорликни ривожлантириш бўйича олиб борилган музокаралар кутилган натижаларни беришига ишонаман.
Шундан сўнг, Ўзбекистон делегацияси вакиллари дунёнинг энг қадимий кутубхоналаридан бири бўлган Оксфорддаги Бодлеан кутубхонасида бўлди ва у ерда Ўзбекистонга оид нодир қўлёзмалар билан танишишди.
–Ўзбекистон буюк алломалар, шоир ва мутафаккирлар юрти, – дейди Бодлеан кутубхонаси Шарқ қўлёзмалари бўлими куратори Николас Контовас. – Жумладан, ҳазрат Алишер Навоийнинг ул зот ҳаётлиги даврида кўчирилган қўлёзмалари кутубхонамиз фондининг нодир жавоҳирларидан саналади. Бундай бебаҳо асарларни бемалол бутун инсониятнинг хазинаси дейиш мумкин.
Кутубхонада ўзбекистонлик олимлар Ўзбекистон маданий меросига оид ўндан ортиқ қўлёзмалар билан танишдилар. Айниқса, Алишер Навоийнинг шахсий дастхати бўлган "Хамса" қўлёзмаси катта таассурот қолдирди. Мирзо Улуғбекнинг "Зижи Кўрагоний" асари ҳам ўзига хос тарихга эга. Уни салкам уч аср илгари оксфордлик олим Жон Гейвс сотиб олган ва китоб ҳошиясида зарҳал қайдлар киритган. Китоб саҳифаларида усмонли турк тилидаги битиклар ҳам учрайди.
Ўзбекистон илмий делегациясининг Буюк Британияга ташрифи давом этмоқда.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
Ҳаётингиз давомида бирор кишига зулм қилманг!
Агар сиз ота бўлсангиз, фарзандларингизга зулм қилманг!
Борди-ю, сиз раҳбар бўлсангиз, қўл остингиздагиларга зулм қилманг!
Катта бўлсангиз, кичикларга зулм қилманг!
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мазлумнинг дуосидан огоҳ этиб, бундай деганлар: “Мазлумнинг дуосидан сақланинглар, гарчи у кофир бўлса ҳам. Чунки унинг дуоси тўсиқсиздир”[1].
Яна бошқа бир ҳадисда айтадилар: “Мусулмон мусулмонга биродардир. Унга зулм ҳам қилмайди ва (зулм қаршисида уни ) ташлаб кетмайди ҳам”[2].
Умар ибн Абдулазиз бир вакилига: “Агар қудратинг инсон зотига зулм қилишга ундаса, Аллоҳ таолонинг устингда соя солиб турган қудратини ёдга олгин”, дея мактуб ёзган эдилар.
Муовия розияллоҳу анҳу айтадилар: “Аллоҳдан ўзга мададкори бўлмаган кишига зулм қилишдан ҳаё қиламан”.
Нажоший айтади: “Салтанат куфр бирла яшамоғи мумкин, аммо унинг зулм билан боқий қолиши амримаҳол”.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Мазлумнинг баддуосидан эҳтиёт бўлинг! Чунки унинг дуоси булутлар узра кўтарилади. Аллоҳ таоло: “Иззатим ва жалолим ҳаққи, бироздан кейин бўлса-да, сенга, албатта, нусрат бераман”[3], дейди».
Шоир айтади:
Зулм этма, бўлсанг-да олам аро зўр,
Разолат сўнгида надомат бисёр.
Сен уйқу бағрида ётганингда ҳур,
Мазлуминг қарғагай кўзлари бедор.
Абу Масъуд Бадрий розияллоҳу анҳу айтади: «Мен қулимни қамчи билан ураётган эдим. Ортимдан кимнингдир “Билгин, эй Абу Масъуд” деган овозини эшитдим. Аччиқланиб турганим учунми, бу гапни яхши англамадим. Менга яқинлашган пайтда қарасам, у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эканлар. У зот бундай дердилар: “Билгин, эй Абу Масъуд, билиб қўй, эй Абу Масъуд”. Мен қўлимдаги қамчини ташлаб юбордим. У зот: “Билгинки, сенинг мана бу қулга бўлган қудратингдан кўра, Аллоҳ таоло сенинг устингда қудратлироқдир”. Мен: “Энди ҳеч қачон қулларимни урмайман”, дедим. Ҳадиснинг бошқа ривоятида: “Ўгирилиб қарасам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам турган эканлар. Мен шу заҳоти: “Эй Аллоҳнинг Расули, у Аллоҳнинг йўлида озоддир”, дедим.
Шунда Набий алайҳиссалом: “Мабодо шундай қилмаганингда, сени дўзах ёндирарди”[4], дедилар.
Сиз ҳам қўл остингиздагиларни уришдан сақланинг ва яқинларингиздан бирор кишига зулм қилишдан эҳтиёт бўлинг.
Шоир айтади:
Кишига оғирдур ханжар тиғидан,
Олган жароҳати энг яқинидан.
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти.
[2] Имом Бухорий ривояти.
[3] Ибн Абу Хайсама ривояти.
[4] Имом Муслим ривояти.