Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
10 Июн, 2025   |   14 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:05
Қуёш
04:50
Пешин
12:28
Аср
17:37
Шом
19:59
Хуфтон
21:36
Bismillah
10 Июн, 2025, 14 Зулҳижжа, 1446

Ноқонуний диний таълим беришнинг салбий оқибатлари

04.12.2024   6547   5 min.
Ноқонуний диний таълим беришнинг салбий оқибатлари

Огоҳлик

Ўзбекистон дунёвий давлат сифатида дин ва таълим соҳасида муайян тартиб ва қонун-қоидаларига эга. Мамлакатда диний таълим бериш ҳуқуқий асослар орқали тартибга солинган бўлиб, мазкур жараён давлат томонидан тасдиқланган муассасаларда амалга оширилади. Бундан ташқари, диннинг нотўғри талқини ва турли хил радикал оқимларнинг тарқалиши, айниқса ноқонуний диний таълим бериш орқали жамият хавфсизлигига жиддий таҳдид туғдиради.

Одатда ноқонуний диний таълим асосан диний фанлар бўйича маълумоти етарли бўлмаган шахслар томонидан берилиб, улар жамиятда турли хил қарама-қаршиликларни келтириб чиқаради. Шу билан бирга, ноқонуний диний таълим кўпинча радикал ғояларнинг тарқалишига хизмат қилиб, экстремизм ва терроризм каби хавфли оқимлар пайдо бўлишига олиб келади. Бу каби жараёнлар жамиятда низолар, муросасизлик ҳолатларини кучайтиради, натижада мавжуд барқарорликка салбий таъсир кўрсатади.

Маълумки, ёшлар жамиятда фаол, аммо ҳаётий тажрибаси кам бўлган аҳоли қатлами ҳисобланади. Ўз навбатида, ёшлар ноқонуний диний таълимга ҳам тез берилувчан тоифа саналади. Жамиятда ноқонуний диний таълим бўйича “таклифлар” ортиб боргани сайин, ёшларнинг турли хил манбалар орқали тақдим этилган ёлғон маълумотларга ишониш хавфи ортиб боради. Бу эса улар ўртасида диний оқимлар ёки ақидавий радикализмга берилиш хавфини кучайтиради. Натижада салбий мафкуравий таъсирларга учраб, жамиятда бузғунчилик ролини бажариб бериш даражаси ҳам ортиб боради.

Ўзбекистон кўп миллатли ва кўп конфессияли давлат бўлиб, барча миллатлар ва диний оқимлар ўртасида бағрикенглик ҳамда ўзаро ҳурмат юқори қадрланади. Ноқонуний диний таълим бериш эса ёшларда ўзга дин вакилларига нисбатан мутаассиблашув ортиши ҳамда диний бағрикенгликни заифлаштириб, миллатлараро тотувликка путур етказиши мумкин. Радикал ғояларнинг тарқалиши динлараро низолар ва миллатлараро тушунмовчиликларни келтириб чиқаради.

Таъкидлаш лозимки, Ўзбекистон Республикаси “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги қонунининг 3-моддасига биноан, диний ташкилот сифатида рўйхатдан ўтмасдан фаолият кўрсатиш, диний ташкилот томонидан фаолиятни ўзи турган жойдан, шу жумладан ибодат қилинадиган бинолардан ва диний ташкилотга тегишли ҳудудлардан ташқарида амалга ошириш, шунингдек, диний таълим муассасаларидан ташқарида хусусий тартибда диний таълим фаолияти билан шуғулланиш тақиқланиши ҳамда 8-моддасида ҳар ким диний таълим муассасаларида профессионал диний таълим олиш ҳуқуқига эга эканлиги, диний таълим муассасаларида ўқишга фуқаролар қонунчиликка мувофиқ умумий ўрта, ўрта махсус таълим ёки профессионал таълим олганидан кейин қабул қилинишлари белгилаб қўйилган.

Демак, фуқаролар диний таълим билан боғлиқ ҳуқуқ ва эркинликларини қонунчиликда белгиланган тартибда амалга оширишлари талаб этилади. Аксинча, ноқонуний диний таълим билан шуғулланувчилар белгиланган тартиб-қоидаларга беписандлик билан қараб, ўз хатти-ҳаракатлари орқали қонунни бузиш ҳолатларининг ортиб бориши жамиятда қонун устуворлигининг заифлашувига олиб келади. Бу ҳолатларда нафақат таълим олувчилар, балки бутун жамоатчиликнинг қонунга бўлган ишончи йўқолади ва қолганлар ҳам ўзбошимчалик билан ҳаракат қилишга мойил бўлади. Қолаверса, ҳуқуқий тизимнинг кучсизланиши жамиятда ўрнатилган тартиб-қоидаларнинг издан чиқишига олиб келади. Шу сабаб ҳам ҳар бир фуқаро диний таълим соҳасида ўрнатилган тартиб-қоидаларга амал қилиши лозим.

Бу каби ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида давлат ноқонуний тарзда диний таълимотдан сабоқ бериш билан боғлиқ фаолият учун қонунчиликда муайян жавобгарлик масаласини белгилаган. Ноқонуний тарзда диний таълмотдан сабоқ берган фуқаролар Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 241-моддасига (Диний таълимотдан сабоқ бериш тартибини бузиш) асосан жавобгарликка тортилиши назарда тутилган. Ушбу моддага кўра, “Махсус диний маълумоти бўлмай туриб ва диний ташкилот бошқаруви марказий органининг рухсатисиз диний таълимотдан сабоқ бериш, худди шунингдек, хусусий тартибда диний таълимотдан сабоқ бериш – базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга ёки ўн беш суткагача муддатга маъмурий қамоққа олишга сабаб бўлади”. Ҳуқуқбузар белгиланган жазо чорасига қарамай бу ишини давом эттирса, Жиноят кодексининг 2292-моддасига асосан уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин.

Шундай экан амалдаги қонунчиликка риоя қилиш барча фуқаролар учун муқаррарлиги, диний таълим олиш фақатгина расмий диний муассасаларда берилиши, фуқароларнинг шахсий диний қарашлари асосида диний таълим олиши мумкин эмаслиги амалдаги қонунчиликда қатъий белгиланган. Ушбу тартибга қарши ҳар қандай инсонларнинг хатти-ҳаракатлари қонун асосида қатъий таъқиб қилинади.

Ўз навбатида, ноқонуний диний таълим бериш нафақат диний соҳа, балки жамият хавфсизлиги ва барқарорлигига ҳам жиддий таҳдид туғдиради. Ноқонуний шаклдаги диний таълим ёшлар онгига салбий таъсир қилиб, уларнинг турли хил радикал оқимлар сафига қўшилиб қолишларига сабаб бўлади. Шунингдек, қонун устуворлигига бўлган ишончни заифлаштириб, жамият барқарорлиги ва диний бағрикенгликка путур етказади. Шундай экан, ноқонуний диний таълимнинг олдини олиш учун давлат ва жамият биргаликда ҳаракат қилиши, ҳуқуқий чораларни кучайтириши лозим.

Шукрулло Жўраев

Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази бўлим бошлиғи

Манба: “Маърифат” газетаси 2024-йил 4-декабрь, 49-сон

Бошқа мақолалар
Янгиликлар

Қуръон матни сақланиб қолишига оид манбалар аниқланди – мутахассислар

04.06.2025   8369   4 min.
Қуръон матни сақланиб қолишига оид манбалар аниқланди  –  мутахассислар

 
 

Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази экспозициялари орқали ислом маданияти ва Қуръон илмининг турли даврлардаги ривожланиш босқичлари ҳақида чуқур тасаввур олиш имкониятига эга бўлиш мумкин. Шунингдек, Қуръон матнлари қандай сақланиб қолгани ҳақида ҳам маълумотлар тақдим этилиши кутиляпти. 

 

Президент Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан бунёд этилаётган Ўзбекистондаги мегалойиҳа — Ислом цивилизацияси марказининг экспозицияларини шакллантиришда контентларни замонавий технологиялар асосида тайёрлаш бош вазифа сифатида белгиланган.

 

Ана шу вазифалар ижросини таъминлаш мақсадида Марказнинг махсус штабида Қуръон зали экспозицияси бўйича якуний таклиф ва хулосалар муҳокама қилинди. Унда экспозицияни мазмунан бойитиш, ноёб қўлёзмаларни танлаб жойлаштириш, уларни замонавий технологиялар асосида кенг оммага тақдим этиш каби масалалар муҳокама қилинди.


 

Залда 114 та ноёб Қуръон қўлёзмаси тўпланган бўлиб, бу юртимизда Қуръонга бўлган ҳурмат ва эътиборни намоён этади. Қўлёзмалар орасида жуда қадимий ва нодир нусхалар ҳам мавжуд. Жумладан:

 

- “Катта Лангар Қуръони” — бугунги кунда жуда кам сонли нусхалари сақланиб қолган, илк исломий қўлёзмалардан бири;

 

Ҳазрати Усмон Қуръони — Қуръоннинг илк нашрларидан бири бўлиб, ислом оламида муқаддас манба сифатида эътироф этилади.

 

Шунингдек, бошқа даврларга оид кўплаб араб графикасида ёзилган, безакли, ноёб қўлёзмалар намойиш қилинади. Бу қўлёзмалар тарихий ва диний аҳамиятга эга бўлиб, уларни ўрганиш орқали ислом маданияти ва Қуръон илмининг турли даврлардаги ривожланиш босқичлари ҳақида чуқур тасаввурга эга бўлиш мумкин.

 

Муҳокамада Қуръон залини ташкил этишда замонавий услубларни қўллаш, яъни нафақат китобларни сақлаш, балки уларни интерактив ва тушунарли шаклда тақдим этиш масалалари муҳим ўрин тутди. Жумладан, қуйидаги технологияларни жорий этиш режалаштирилмоқда:

интерактив экранлар – ҳар бир қўлёзманинг саҳифаларини яқинлаштириб, ҳарфлари ва безакларини кўриб чиқиш имконияти;

аудиогидлар (овозли йўлбошчилар) – ҳар бир экспонат ҳақида ўзбек, араб, инглиз тилларида маълумотлар тинглаш имконияти;

виртуал экспозициялар – интернет орқали Қуръон залини масофадан туриб томоша қилиш имконияти;

Замонавий ёритиш ва намойиш техникаси – қўлёзмаларни зарар етказмасдан кўрсатиш имконини беради.

 

Бу усуллар орқали ташриф буюрувчилар ҳар бир Қуръон нусхасининг тарихи, ёзилган даври, географияси ва санъат даражаси ҳақида тўлиқ маълумотга эга бўлишади.

 

Мазкур зал фақат кўргазма эмас, балки илмий тадқиқотлар олиб бориладиган марказ ҳам бўлади. Бу ерда шарқшунослар, тарихчилар, филологлар, ҳаттотлар ва диний олимлар учун бебаҳо манбалар тақдим этилади.

 

Ҳамидулла Лутфуллаев, Шарқшунослик институти Тарихий манбалар бўлими бошлиғи, олим:


– Қуръони каримнинг дастлабки даврларига оид, айниқса Ҳазрати Усмон даврида ёзилган еттита қўлёзма нусхаси аниқланган. Экспозициядан жой олиши кутилаётган бу манбалар бизга Қуръон матни қандай сақланиб қолганини кўрсатади ва ўрганишимизга замин яратади. Қуръон зали ёш авлод, хорижий меҳмонлар, тадқиқотчилар ва зиёратчилар учун диний, маданий ва илмий бойликни бир жойда кўриш имконини беради.

 

Мазкур лойиҳа орқали Ўзбекистон мусулмон оламида яна бир бор илм, маънавият ва бағрикенглик маркази сифатида ўз ўрнини мустаҳкамлаши кутилмоқда. Қуръон зали эса бу йўлдаги муҳим қадамлардан бири бўлиб хизмат қилади.

cisc.uz

Қуръон матни сақланиб қолишига оид манбалар аниқланди  –  мутахассислар
Ўзбекистон янгиликлари