Огоҳлик
Ўзбекистон дунёвий давлат сифатида дин ва таълим соҳасида муайян тартиб ва қонун-қоидаларига эга. Мамлакатда диний таълим бериш ҳуқуқий асослар орқали тартибга солинган бўлиб, мазкур жараён давлат томонидан тасдиқланган муассасаларда амалга оширилади. Бундан ташқари, диннинг нотўғри талқини ва турли хил радикал оқимларнинг тарқалиши, айниқса ноқонуний диний таълим бериш орқали жамият хавфсизлигига жиддий таҳдид туғдиради.
Одатда ноқонуний диний таълим асосан диний фанлар бўйича маълумоти етарли бўлмаган шахслар томонидан берилиб, улар жамиятда турли хил қарама-қаршиликларни келтириб чиқаради. Шу билан бирга, ноқонуний диний таълим кўпинча радикал ғояларнинг тарқалишига хизмат қилиб, экстремизм ва терроризм каби хавфли оқимлар пайдо бўлишига олиб келади. Бу каби жараёнлар жамиятда низолар, муросасизлик ҳолатларини кучайтиради, натижада мавжуд барқарорликка салбий таъсир кўрсатади.
Маълумки, ёшлар жамиятда фаол, аммо ҳаётий тажрибаси кам бўлган аҳоли қатлами ҳисобланади. Ўз навбатида, ёшлар ноқонуний диний таълимга ҳам тез берилувчан тоифа саналади. Жамиятда ноқонуний диний таълим бўйича “таклифлар” ортиб боргани сайин, ёшларнинг турли хил манбалар орқали тақдим этилган ёлғон маълумотларга ишониш хавфи ортиб боради. Бу эса улар ўртасида диний оқимлар ёки ақидавий радикализмга берилиш хавфини кучайтиради. Натижада салбий мафкуравий таъсирларга учраб, жамиятда бузғунчилик ролини бажариб бериш даражаси ҳам ортиб боради.
Ўзбекистон кўп миллатли ва кўп конфессияли давлат бўлиб, барча миллатлар ва диний оқимлар ўртасида бағрикенглик ҳамда ўзаро ҳурмат юқори қадрланади. Ноқонуний диний таълим бериш эса ёшларда ўзга дин вакилларига нисбатан мутаассиблашув ортиши ҳамда диний бағрикенгликни заифлаштириб, миллатлараро тотувликка путур етказиши мумкин. Радикал ғояларнинг тарқалиши динлараро низолар ва миллатлараро тушунмовчиликларни келтириб чиқаради.
Таъкидлаш лозимки, Ўзбекистон Республикаси “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги қонунининг 3-моддасига биноан, диний ташкилот сифатида рўйхатдан ўтмасдан фаолият кўрсатиш, диний ташкилот томонидан фаолиятни ўзи турган жойдан, шу жумладан ибодат қилинадиган бинолардан ва диний ташкилотга тегишли ҳудудлардан ташқарида амалга ошириш, шунингдек, диний таълим муассасаларидан ташқарида хусусий тартибда диний таълим фаолияти билан шуғулланиш тақиқланиши ҳамда 8-моддасида ҳар ким диний таълим муассасаларида профессионал диний таълим олиш ҳуқуқига эга эканлиги, диний таълим муассасаларида ўқишга фуқаролар қонунчиликка мувофиқ умумий ўрта, ўрта махсус таълим ёки профессионал таълим олганидан кейин қабул қилинишлари белгилаб қўйилган.
Демак, фуқаролар диний таълим билан боғлиқ ҳуқуқ ва эркинликларини қонунчиликда белгиланган тартибда амалга оширишлари талаб этилади. Аксинча, ноқонуний диний таълим билан шуғулланувчилар белгиланган тартиб-қоидаларга беписандлик билан қараб, ўз хатти-ҳаракатлари орқали қонунни бузиш ҳолатларининг ортиб бориши жамиятда қонун устуворлигининг заифлашувига олиб келади. Бу ҳолатларда нафақат таълим олувчилар, балки бутун жамоатчиликнинг қонунга бўлган ишончи йўқолади ва қолганлар ҳам ўзбошимчалик билан ҳаракат қилишга мойил бўлади. Қолаверса, ҳуқуқий тизимнинг кучсизланиши жамиятда ўрнатилган тартиб-қоидаларнинг издан чиқишига олиб келади. Шу сабаб ҳам ҳар бир фуқаро диний таълим соҳасида ўрнатилган тартиб-қоидаларга амал қилиши лозим.
Бу каби ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида давлат ноқонуний тарзда диний таълимотдан сабоқ бериш билан боғлиқ фаолият учун қонунчиликда муайян жавобгарлик масаласини белгилаган. Ноқонуний тарзда диний таълмотдан сабоқ берган фуқаролар Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 241-моддасига (Диний таълимотдан сабоқ бериш тартибини бузиш) асосан жавобгарликка тортилиши назарда тутилган. Ушбу моддага кўра, “Махсус диний маълумоти бўлмай туриб ва диний ташкилот бошқаруви марказий органининг рухсатисиз диний таълимотдан сабоқ бериш, худди шунингдек, хусусий тартибда диний таълимотдан сабоқ бериш – базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга ёки ўн беш суткагача муддатга маъмурий қамоққа олишга сабаб бўлади”. Ҳуқуқбузар белгиланган жазо чорасига қарамай бу ишини давом эттирса, Жиноят кодексининг 2292-моддасига асосан уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин.
Шундай экан амалдаги қонунчиликка риоя қилиш барча фуқаролар учун муқаррарлиги, диний таълим олиш фақатгина расмий диний муассасаларда берилиши, фуқароларнинг шахсий диний қарашлари асосида диний таълим олиши мумкин эмаслиги амалдаги қонунчиликда қатъий белгиланган. Ушбу тартибга қарши ҳар қандай инсонларнинг хатти-ҳаракатлари қонун асосида қатъий таъқиб қилинади.
Ўз навбатида, ноқонуний диний таълим бериш нафақат диний соҳа, балки жамият хавфсизлиги ва барқарорлигига ҳам жиддий таҳдид туғдиради. Ноқонуний шаклдаги диний таълим ёшлар онгига салбий таъсир қилиб, уларнинг турли хил радикал оқимлар сафига қўшилиб қолишларига сабаб бўлади. Шунингдек, қонун устуворлигига бўлган ишончни заифлаштириб, жамият барқарорлиги ва диний бағрикенгликка путур етказади. Шундай экан, ноқонуний диний таълимнинг олдини олиш учун давлат ва жамият биргаликда ҳаракат қилиши, ҳуқуқий чораларни кучайтириши лозим.
Шукрулло Жўраев
Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази бўлим бошлиғи
Манба: “Маърифат” газетаси 2024-йил 4-декабрь, 49-сон
Муносабат
Аввало, барча юртдошларимизни хурсандчилик айёми – Қурбон ҳайити байрами билан самимий муборакбод этаман!
Мамлакатимизда Қурбон ҳайити нафақат диний, балки умуммиллий байрам сифатида ҳам кенг нишонланади. Зеро, ушбу кунда юртдошларимиз бир-бирини ҳайит билан самимий табриклаб, ўзаро совғалар улашади, миллати, тили ва динидан қатъи назар, ёлғиз кексалар, кам таъминланган оилалар ҳолидан хабар олиниб, хайрия ишлари амалга оширилади.
Шу маънода, ушбу қутлуғ байрам инсонпарварлик ва бағрикенглик рамзи бўлиш билан бирга, инсонлар ўртасида ўзаро меҳр-муҳаббат ва ҳамжиҳатлик каби фазилатларни ҳам ўзида мужассам этади.
Юртимизда ҳайит байрамини муносиб кутиб олиш ва ўтказиш, шунингдек, миллий-диний қадриятларимизни асраб-авайлаш, халқимизнинг кўп асрлик анъана ва урф-одатларига уйғун ҳолда ўтказилишига алоҳида эътибор қаратилади. Бунинг учун барча зарур тайёргарликлар кўрилади, мамлакатимизнинг барча ҳудудларида том маънода байрам шукуҳи ҳукм суради.
Кези келганда юртимизда “Инсон қадри учун” деган улуғвор ғоя асосида барча соҳалар қатори диний-маърифий жабҳада ҳам катта ислоҳотлар амалга оширилаётгани, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар такомиллаштирилиб, соҳа фаолияти самарадорлиги янги босқичга чиқарилаётганини алоҳида қайд этиш лозим.
Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан охирги йилларда юртимизнинг ҳар бир гўшасидаги улкан бунёдкорлик ишлари изчил давом эттирилмоқда. Хусусан, Тошкентда Ислом цивилизацияси маркази биноси қурилиши якунига етиб бормоқда, Самарқандда Имом Бухорий мажмуаси қад ростламоқда.
Яқинда Президентимиз ушбу мажмуага ташриф буюриб, у ердаги бунёдкорлик ишлари билан танишди, зарур кўрсатмалар берди. Зеро, бу давлатимиз раҳбарининг узоқни кўра билиши, улуғ аждодларга юксак эҳтиромининг ёрқин ифодасидир.
Эътиборга сазовор жиҳатлардан яна бири шуки, Президентимиз қўнғироқ қилиб, ҳожиларимиз учун яратилган шарт-шароитлар, уларнинг саломатлиги ва кайфияти ҳақида сўради. Бундан ҳожиларимиз беҳад мамнун бўлди, эътибор ва эҳтиромдан хурсанд бўлган зиёратчиларимиз кўзларида ёш билан дуо қилдилар.
Арафот майдонида, дуолар мустажоб бўладиган айни онларда Президентимизнинг Қурбон ҳайити муносабати билан Ўзбекистон халқига йўллаган табригини катта ҳаяжон билан эшитдик. Яратгандан юртимизга тинчлик, халқимизга фаровонлик сўраб, дуолар қилдик.
Айниқса, табрикда ҳожиларимиз алоҳида эслаб ўтилгани зиёратчиларимизни чексиз қувонтирди.
Барча юртдошларимиз қатори ҳожиларимиз ҳам ушбу табрикдаги олижаноб ғоя ва ташаббусларга бефарқ эмаслигини изҳор қилди.
Табрикдаги “Инсон қадри учун, инсон бахти учун!” деган олижаноб ғоя барча жабҳалардаги ислоҳотларнинг асоси эканини алоҳида эътироф этиш ва ҳожиларимизнинг ташаббуслари ҳам ушбу ғояга ҳамоҳанг эканини қайд этиш лозим.
Бу Арафот майдонида Ўзбекистон Республикаси Президентига ҳожиларимизнинг мурожаатида ҳам ўз аксини топди. Жумладан, мазкур мурожаатда ҳожиларимиз юртга қайтгач, “Янги Ўзбекистоннинг тинчлик ва маънавият тарғиботчилари” деган эзгу ташаббусни бир овоздан илгари суриб, Учинчи Ренессанс яратувчиларини тарбиялашда Президентимизга кўмакчи бўламиз, деб ваъда берди.
Шунингдек, Ватанимиз тараққиётига холис хизмат қилиш, маҳаллаларда тинчлик ва бирдамликни мустаҳкамлаш, тинчлик-осойишталикнинг қадрига етиш, халқимизни маънан юксалтириш, жамиятдаги ислоҳотларга дахлдорлик ҳиссини ошириш кабиларни тарғиб этиш борасида фаол бўлишни айтиб ўтди.
Ўз навбатида, ҳожиларимиз китобхонлик маданиятини юксалтириш, илм-маърифатга ҳомийликда намуна бўлиш, тўйлар, оилавий тадбирлар ва маросимларда меъёрга амал қилган ҳолда камхарж ва ихчам ўтказишда бош-қош бўлиш, маҳаллалардаги нотинч оилалар, шу жумладан, тарбиясида муаммоси бор ёшлар ўртасида тушунтириш ишларини олиб бориш, ҳудудлардаги мактабларнинг таъмирга муҳтож қисмини жорий таъмирлаш ишларига кўмаклашиш, хайрия, меҳр-мурувват ва ёрдам кўрсатиш ишларини кўпайтириш каби ташаббусларни қатъий амалга оширишга аҳд қилди.
Азиз юртдошлар! Шубҳасиз, ушбу шукуҳли кунлар том маънода барчамиз учун катта байрам, хурсандчилик онларидир. Мўътабар манбаларда саодатли дамларни шоду хуррамлик билан ўтказиш бўйича кўп тавсиялар келган. Уламоларимиз: “Ҳайит кунлари шодликни изҳор қилиш диннинг шиорларидан”, дейишади. Демак, Қурбон ҳайити кунларида қувончимизни, саховатимизни ҳар қачонгидан кўра кўпроқ намоён қилишимиз лозим. Айниқса, кам таъминланган, ижтимоий ҳимояга муҳтож инсонларга ёрдам кўрсатишга шошилишимиз лозим.
Ушбу фазилатли кунларда муборак манзилларда туриб, она Ватанимизга тинчлик-осойишталик, халқимизга янада фаровон ҳаёт, фарзандларимизга бахту саодат сўраб, дуолар қилмоқдамиз!
Қурбон ҳайитингиз муборак бўлсин!
Шайх Нуриддин ХОЛИҚНАЗАР,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий