24 Май, 2025, 26 Зулқаъда, 1446
24 Май, 2025, 26 Зулқаъда, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Оламлар Робби Аллоҳга ҳамд бўлсин! Саййидимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга, аҳлларига, саҳобаларига ва қиёматгача у зотга эргашувчиларга салавоту саломлар бўлсин!
Ушбу муборак учрашувда бизни Исломга, Ислом даъватига, Исломни ёйишга, Ислом умматига таълим беришга жамлаган Аллоҳ азза ва жаллага шукрлар бўлсин! Бу буюк Аллоҳнинг фазлидир.
Аллоҳнинг фазли ва карами билан улкан яхшиликларни умид қилаётганим ушбу тадбир ташкилотчилари Президент жаноби олийларига ва муҳтарам раҳбарларга ташаккур айтаман.
........мен айтмоқчи бўлган ва тайёрлаб келган нарса биринчи галдаги нарса бу – “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” номли ушбу конференция мавзусига қисқа ва лўнда изоҳ бериш эди. Ҳа, албатта бу икки сўзнинг изоҳи бутунлай Ислом шарҳига муҳтождир. Тинчлик ва унинг сабаблари, яхшилик ва унинг тур ва сабаблари булар барчаси Ислом остига киради. Лекин бу улуғ, қадимий, мусулмон юрт ҳақида олдин айтган ва ҳозир айтмоқчи бўлган фикр ва мулоҳазаларим шуки: “Эй бу юртнинг аҳли, азиз биродарлар, раҳбарлару уламолар! Эй бу юртнинг устунлари! Аллоҳни гувоҳ қилиб айтаманки бу юртда бирор қарич ер йўқки, у ерни бирор аллома ёки ҳужжатулисломлар босмаган бўлса! Бу юртдан етишиб чиққан ёки бу юртга келиб яшаган олиму уламолар, фозилу фузалолар шу қадар кўпки, сизлардан олдин бу табаррук заминда имомлар, уламолар, ҳужжатулисломлар юрмаган бўлса! Шундай экан, бу азиз юртни эъзозланг! Унинг муқаддасотларини, шаънини, илм-маърифатдаги ютуқларини муҳофаза қилинг, қадрига етинг!”.
Ислом тинчлик динидир. Дастлабки вақтидаги ислом фатҳларига назар солинг, унда Қусам ибн Аббос розияллоҳу анҳу фатҳларга киришган ва шаҳид бўлган эди. Ва яна ўша фатҳлардан то ҳозирги кундан 100 йил олдинги давргача бўлган тарихга назар солинг. Шу вақтда илм ва уламолар қандай бўлган?! Илм қай даражада тараққий топган?! Юқорида айтганимдек, уламолар шу даражада кўп эдики ҳар бир қарич жойда албатта бир олим ёки имомнинг изи бор. Барчамиз Имом Бухорийни мадҳ этамиз, сизлар ҳам у зотни мадҳ этасизлар ва юртдош эканлигингиз билан фахрланасизлар.
Олимларнинг ҳаётларига оид таржимаи ҳолларини ўқинглар. Фалончининг қабри “Чокардиза”да, фалончининг қабри “Чокардиза”да, фалончининг қабри “Чокардиза”да. “Чокардиза” қабристони қаерда? Қаерда у? У Имом Мотуридий раҳимаҳуллоҳнинг мақбараси ёнидаги ердир. Ўша қабристонга қарасангиз, барчаси олимлар ва уламоларнинг қабрларидир, улар мана шу ерни ҳаётлик даврларида, вафотларидан сўнг эса қабрлари билан шарафлантирдилар (Аллоҳ улардан рози бўлсин!). Ўша ерда “Муҳаммадийлар қабристони” деб номланадиган Чокардиза қабристонининг бир қисми жойлашган. Негаки бу ерга фақат исми Муҳаммад ибн Муҳаммад бўлган олимлар дафн қилинган. Шу исмга эга 400 дан ортиқ олим дафн қилинган. “Ҳидоя” китобининг муаллифи, уламоларнинг энг машҳурларидан бўлган Имом Марғиноний вафот этганларида, мана шу қабристонга қўйишга изн сўралган. Бироқ, “Йўқ, унинг исми Муҳаммад эмас” деб рад қилинган. Мана шундай! Уларнинг қабрларининг тупроқларию тошлари илмдан сўзлайди. Қадрдонларим, ушбу юртнинг тошлари ҳам илмдан сўзлайди.
Аллоҳ азза ва жалладан ўз фазли-карами билан Ислом умматининг барчасига ва ушбу диёрга шуҳратини, азизлигини, мукаррамлигини, омонлигини, тинчлигини ва осойишталигини бугунги кун замонавий тушунчаларига ва турли-туман қарашларга оғишмайдиган ҳақ Ислом соясида қайтаришини сўраймиз.
Саййидимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга, аҳлларига, саҳобаларига ва қиёматгача у зотга эргашувчиларга салавоту саломлар бўлсин!
Оламлар Робби Аллоҳга ҳамд бўлсин!
Муҳаддис аллома Муҳаммад Аввоманинг
“Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусида ўтказилган халқаро анжуманда сўзлаган нутқидан.
Тошкент. 2024 йил 15-октябрь.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
1. Макка.
«Макка»нинг луғавий маъноси ҳалок этди, ноқис қилди, демакдир. Бу юртнинг Ҳарам деб номланишига сабаб — у гуноҳларни камайтиради ва уларни йўқ қилади ёки у ерда зулм қилган киши ҳалок этилади. Яъни, у зўравонларни ҳалок қилади, ғурурларини кетказади.
2. Бакка.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда марҳамат қилади: «Одамларга муборак, оламларга ҳидоят қилиб қўйилган биринчи уй Баккадаги уйдир» (Оли Имрон сураси, 96-оят).
«Бакка» сўзининг луғавий маъноси бузиш, ажратиш, бекор қилиш, ифтихорни рад қилиш, пасайтириш, бўйсундириш, деганидир. Макканинг Бакка деб номланиши у ерда одамларнинг издиҳом қилиб тўпланиши ёки Макка зўравонларининг бўйинларини эгиш маъноси борлиги сабабидандир. Зеро, Аллоҳ таоло зўравоннинг ғурурини синдирганидан кейингина у Маккани қасд қилади. Макка мутакаббирларининг ғурурини пасайтириш маъносидадир. Бакка деганда ирода қилинадиган жой ҳақида тўртта қавл бор:
- у Каъба жойлашган ўриннинг исмидир;
- у Байтуллоҳнинг атрофи, Макка ва унинг ёнидаги жойлардир;
- у масжид ва Байтуллоҳнинг номидир;
- Макка – ҳарамнинг ҳаммаси учун қўйилган исм. Албатта, Бакка – бу Макка деганидир. («Зод ал-Мусир фи илмит-тафсир», «Қомус ал-Муҳит»)
3. Уммул-Қуро.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда айтади:
«Бу (Қуръон) бир муборак, ўзидан олдинги китобларни тасдиқлайдиган, барча қишлоқларни (ва шаҳарларнинг) онаси – маркази бўлмиш (Макка аҳлини) ҳамда унинг атрофидаги кишиларни (охират азобидан) огоҳлантиришингиз учун Ўзимиз нозил қилган Китобдир» (Анъом сураси, 92-оят).
Макка — қишлоқларнинг онаси. Унинг бундай деб номланиши ҳақида ҳам тўртта сўз бор:
- Ер Макканинг пастки қисмидан текисланган. У ернинг киндигида ва дунёнинг ўртасида жойлашгандир. Яъни, ер курраси сатҳидаги қуруқликдир. Маккаи Мукаррама атрофида ер юзи тартиб билан тақсимланган. Макка қуруқ ернинг маркази ҳамда ер курраси сатҳидаги барча шаҳарлардан намоз учун юзланиладиган томондир.
Илмий фалакиёт тадқиқотлари Маккаи Мукарраманинг кўксига бино этилган Каъба Ернинг марказида, деб исботлаган.
- У ер энг қадимий жойдир.
- Каъба барча одамлар юзланадиган қибладир.
- У обрў-эътибор жиҳатидан қишлоқларнинг энг буюгидир.
4. Ал-Балад.
Бу ерда «балад» сўзидан мақсад Маккадир.
5. Баладул амин.
Ибн Жавзий: «Бундаги шаҳар Маккаи Мукаррамадир. Жоҳилиятда ҳам, Исломда ҳам қўрқоқлар бу шаҳарда омон юришган», деганлар.
6. Балдату.
Ибн Жавзий: «У Макка шаҳри», деб айтганлар.
7. Ҳароман амина.
Бу шаҳар тарих мобайнида қандай дин ёки мазҳаб бўлишидан қатъи назар, тинч-осойишта бўлиб келган. У ерга фақат эҳромдагина кирилган. Агар бирор хавф етгудек бўлса, ўша тинч жойга қочиб киришган. Бу осойишталик нафақат инсон, балки ҳайвонот ва набототни ҳам ўз ичига олган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳақда: «Албатта, бу шаҳар еру осмон халқ қилинганидан бери Аллоҳ у ерда (ҳайвон овлаш, ўсимликни пайҳонлашни) ҳаром қилган», деганлар.
То қиёмат кунигача Аллоҳ ҳаром этгани сабабли у ерда бирор тиканни узиш ёки овни ҳайдаб кетиш ҳаромдир.
8. Водин ғойри зий заръин.
Ибн Жавзийнинг айтишларича, «экин ўсмайдиган водий» Макка шаҳри бўлиб, у ерда экин ўсмайди, сув ҳам бўлмайди.
9. Маъад.
Ибн Аббос айтадилар: «Яъни, сизни Маккага, албатта, қайтаргувчидир».
10. Қоря.
Ибн Жавзий: «Қишлоқдан мурод, Макка шаҳридир», деганлар.
11. Масжидул Ҳаром.
Бундан тўрт маъно назарда тутилади:
- Каъба;
- Каъба ва унинг атрофидаги масжид;
- Макканинг жамики жойи;
Қатода: «Масжидул Ҳаром Маккадир», дедилар.
- Ҳарамнинг барча жойи;
Ибн Аббос ва Ато: «У Ҳарамнинг жамики еридир», дейишган.
«Макка, Каъба, Замзам тарихи, ҳаж ва умра маносиклари» китобидан.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа