Бош котиб, Мусулмон уламолари уюшмаси раиси, шайх доктор Муҳаммад бин Абдулкарим Ал-Исо ушбу қарор дунёда хавотирли салбий қараш кучайиб бораётган бир шароитда жуда муҳимлигини таъкидлаб, “Ислом раҳм-шафқат, бағрикенглик, адолат ва осойишталик дини сифатида тинчлик, поклик, инсонийлик, меҳр-мурувват, ватанпарварлик, илм олишга чақирувчи дин” эканини қўшимча қилди.
Уюшма экстремистик ғояларга қарши кураш, тинчлик, биргаликда яшаш, дин ва цивилизациялар ўртасидаги ўзаро ҳурмат ва қадриятларни рағбатлантиришга қаратилган ҳар қандай халқаро саъй-ҳаракатни қўллаб-қувватлашини яна бир бор тасдиқлади.
Эслатиб ўтамиз, жорий йил 15 март куни БМТ Бош Ассамблеяси исломофобияга қарши кураш резолюциясини қабул қилди. Покистон томонидан тақдим этилган ҳужжатда, жумладан, ушбу масала бўйича махсус вакил тайинлашга чақирилган.
Муслимларга нисбатан зўравонликка қарши курашга мувофиқлаштирилган ёндашувни ҳам талаб қиладиган резолюцияни 113 давлат ёқлади. 44 давлат бу масалада бетарафлигини билдирди. Ҳеч бир давлат қарши овоз бергани йўқ. Бош Ассамблея Европанинг бир неча давлати томонидан таклиф қилинган, резолюция матнига жузъий ўзгариш киритиш, масалан Махсус вакил ўрнига Координатор тайинлаш, муқаддас китобни таҳқирлаганга қарши чора кўриш тўғрисидаги ҳаволани олиб ташлаш чақириғидан иборат тузатишларни қабул қилмади.
БМТ Бош котиби Антониу Гутерриш ўз баёнотида одамларни ажратувчи, фактни бузиб кўрсатувчи риторика бутун аҳоли қораланишига олиб келиши, халқаро ҳамжамият муросасизлик, стереотип ва тарафкашликка қарши курашиш учун бирлашиши кераклигини уқтирди.
“Онлайн нафрат сўзлари реал ҳаётда зўравонликни кучайтиради”, дея рақамли платформалар нафратни ифодалайдиган контентни ўзгартириши, фойдаланувчиларни таъқибдан ҳимоя қилиши шартлигини таъкидлади.
– Биз ақидапарастликка қарши туришимиз, ҳар қандай салбий кўринишларни йўқ қилишимиз керак, – таъкидлади БМТ раҳбари. – Раҳбарлар ғазаблантирувчи сўзни қоралаши, диний эркинликни ҳимоя қилиши лозим.
Дарвоқе, 15 март – Халқаро исломофобияга қарши кураш куни. БМТ бу санани 2019 йил Янги Зеландиянинг Крайстчерч шаҳридаги масжидларга 51 кишининг ўлимига сабаб бўлган ҳужумлар уюштирилиши муносабати билан белгилаган.
Муҳаррама Пирматова, ЎзА
Савол: Баъзи емакхонлар таом етказиб беришни кечиктиргани учун буюртмадан ташқари қўшимча таом тақдим этар экан. Шу иш жоизми? Агар рекламада қўшимча бепул таом бериш эмас, балки етказиб берилган таомнинг пулини олмаслик айтилган бўлса, ҳукм қандай бўлади?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
1. Таомга буюртма бериш битими шариатдаги истисноъ, яъни буюртма асосида маълум маҳсулотни тайёрлаб бериш шартномасига тўғри келади. Агар саволдаги шарт фақат рекламада акс этиб, буюртма жараёнида алоҳида бундай шарт қўйилмаса, сотувчи тарафидан берилган бу ваъда жоиз ҳисобланади ва унга вафо қилиши керак бўлади.
Агар буюртма беришда етказиб бериш кечикиши сабабли қўшимча таом бериш шарти қўйилса, бу шартноманинг бир қисмига айланади. Битимдаги бундай шарт молиявий жарима саналади. Маҳсулот тайёрлаб бериш (истисноъ) битимида сотувчига нисбатан молиявий жарима қўллашга рухсат этилади.
Демак, қўшимча бепул таом бериш ваъда кўринишида бўлса ҳам, шартномада акс этган бўлса ҳам жоиз экан.
2. Етказиб бериш кечикса, буюртма қилинган таомнинг пулини олмаслик фақат рекламада акс этиб, буюртма жараёнида бундай шарт қўйилмаса, бу ҳам сотувчи тарафидан берилган ваъда бўлади ва жоиз ҳисобланади. Аммо буюртма бериш жараёнида юқоридаги шарт қўйилса, бу шартноманинг бир қисмига айланади. Шартномада эса буюртма суммасидан воз кечиш шартини қўйиш дуруст эмас.
Демак, буюртма қилинган таомнинг пулини олмаслик ваъда кўринишида бўлса жоиз, битимда шарт қилинса, жоиз эмас. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази