Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракатуҳу
Баъзилар қашшоқ оила ёки фақир жамиятда ҳаёт кечиради. Бундай синовли вазиятда она – фарзандларига қамбағалликни енгишга ва қашшоқликдан ҳам устун турадиган бой қадриятлар борлигини ўргатиши лозим. Яъни камбағалликда яшаётган фарзандлар онанинг гўзал тарбияси сабабли ўзларини асло камбағал деб билмасликлари лозим.
Ушбу ҳикояни жажжи қизалоқ улғайганида сўзлаб берган.
Ёшлигимда қашшоқликда яшаганимизга қарамасдан онам мени “Қизим, биз боймиз” деб катта қилдилар. Камбағал оилада яшашимизни каттароқ синфга ўтганимда билганман.
Онам ҳамиша кийимларимни покиза, озода қилиб қўярди. Кечалари кийимларимни тикарди. Кийимимда ямоқлар жуда кўп бўларди. Ҳар куни эрталаб сочларимни тарарди. Оёқ кийимларини ҳам тозаларди. Онамнинг ғамхўрлиги сабабли мен ҳеч қачон ўзимни камбағал оиланинг фарзанди деб ҳисобламасдим.
Кунларнинг бирида мактабдаги дарсларим тугаганидан сўнг икки синфдошим: “Сен камбағалсан” деб мени мазах қилишди. Уларнинг айтган сўзлари менга оғир ботди, қаттиқ хафа бўлдим.
Уйга йиғлаб бордим. Уйимга яхшилаб разм солдим, уйимиз жуда эски ва таъмирсиз эди. Кўп жойларни онам ўз қўллари билан таъмирлаб, бўяб қўйганди. Музлатгич ҳам бўм-бўш эди. Онам мактбдан қайтганимдан бери мени кузатиб турган экан.
Музлатгичда ейишга егулик ҳам йўқ эди. Стол устида онам менга тайёрлаб қўйган 3-4 бўлак нон ҳам 4-5 кунлик эди. “Бу нимаси? Наҳотки мен камбағал эканимизни билмаган бўлсам. Биз ҳақиқатдан ҳам қашшоқ эканмиз”.
Онамнинг оёқларига ёпишиб олиб: “Онажон биз камбағалмизми?” деб сўрадим. Мен ўзимча онам мени алдашга уриниб, мени юпатса керак деб ўйлагандим. Аммо онам менга хотиржам қараб: “Камбағал? Биз камбағал эканмизми?! Йўқ, жонгинам биз асло камбағал эмасмиз”, деди.
Кейин онам музлатгични очиб: “Озгина бўлса ҳам ейишга ловиямиз бор. Айримларнинг уйида шу ҳам йўқ”, деди.
Ҳа, агар қизалоғим бизнинг пулимиз йўқ, шунинг учун биз камбағалмиз демоқчи бўлсанг, тўғри пулимиз кам бўлиши мумкин, аммо бизда бошқаларда йўқ кўп нарсаларимиз бор. Айримлар биз каби бахтли табассум қила олмаслиги мумкин. Биз бахтлимиз.
Бошқаларнинг бойлиги бўлса ҳам, соғлиғи бўлмаслиги мумкин. Биз эса соғ-саломатмиз.
Ўзгаларнинг пули кўп бўлиши мумкин, лекин оила аъзолари бир-бирига аҳил бўлмаслиги ва биз каби бир-бирини қаттиқ яхши кўрмаслиги мумкин. Шундай экан, асло хавотир олма қизалоғим, биз ҳақиқатдан ҳам боймиз. Бизда жуда кўп бойликлар бор”.
Онам мени шу тариқа кўнглимни кўтарарди. Ҳаётда енгилмасликка ўргатарди. Онам ҳамиша қорнимни тўйғизиш билан бирга, менга руҳий озуқа ҳам берарди.
Фарзандларимизнинг юзи ҳамиша умид табассумидан порлаб турсин. Уларнинг қалблари асло камбағалликдан ўксимасин. Дилбандларимизга Аллоҳ бизга жуда кўплаб неъматларини беминнат берганини ўргатайлик. Зеро, Роббимизнинг карами кенг Зотдир. У Ўзи хоҳлаган бандасининг қалбини ва ризқини кенг қилиб қўяди.
Даврон НУРМУҲАММАД
Аллоҳ таоло сизга ато этган неъматларини ич-ичингиздан эътироф этинг. Аллоҳ таолонинг неъматларини тилга чиқариш орқали унга шукр қилинг. Бу Зуҳо сурасининг 11-оятида ўз тасдиғини топган: «Парвардигорингизнинг (сизга ато этган барча) неъмати ҳақида эса (одамларга) сўзланг!».
Аллоҳга бўлган муҳаббатингизни янгилаб туринг! Бу неъматларни ато этган Зот хуш кўрмаган йўлларга сарфламанг. Тилингизга Аллоҳнинг зикрини, аъзоларингизга эса тоатларини жорий қилинг. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким шу “Аллоҳумма маа асбаҳа бий мин неъматин фа минка ваҳдак, лаа шарийка лак, фа лакал ҳамду ва лакаш шукр” деган дуони тонг отган пайтда айтса, шу куннинг шукрини адо этибди. Кечда ҳам шуни айтиб дуо қилса, ўша кечнинг шукрини адо этибди”, дея кўп бора такрорлаганлар. Ушбу неъматларни Аллоҳга маъсият бўладиган йўлда ишлатманг.
Ибн Мункадир бир қизнинг бошини айлантириб турган йигитнинг олдидан ўта туриб: “Эй ўғлим, Аллоҳ сенга берган неъматларига жавоб бундай бўлмайди?” – дедилар.
Аллоҳ таоло сизга соғлигу ёшлик неъматини бериб, сизни шу неъмат билан сийласа-ю, сиз У Зотга маъсият, гуноҳ билан жавоб қайтарасизми?! Бир ўйлаб кўргин-чи, сиз ҳақиқий шукр қилувчи бандамисиз?! Сиз Аллоҳга муҳаббат қўйгувчимисиз?! Сиз Аллоҳнинг неъматларини эътироф этгувчимисиз?! Шукрнинг таъсири сизнинг қалбингиз ва аъзоларингизда акс этадими? Яна муомалангиз ҳамда хулқ-атворингизда намоён бўладими?!
Имом Мубаррад айтадилар:
Неъматга шукр этсам, бу ҳам бир неъмат,
Шукрга шукрона вожибдир асли.
Ҳеч кимса топмагай ўзича, албат,
Етган шукрона ҳам Аллоҳнинг фазли.
Бу тўртликнинг маъноси қуйидагича: Аллоҳ таолони мақташ фақат Ўзининг тавфиқи орқалигина бўлади. Сизни Ўзига шукр қилишдек ишга муваффақ айлагани учун ҳам Аллоҳ таолога мақтов йўллашингиз зарур. Биринчи ҳамд учун ҳамд айтиш вожиб бўлганидек, иккинчиси учун ҳам ҳамд айтиш лозим бўлади. Бу эса ниҳоясиз давом этаверади.
Абул Атоҳия жуда чиройли бир гап айтган эканлар:
Шукринг зиёда бўлмаса ҳар неъмати бирла,
Ўзингни асло шокирлардан деб билма!
Аллоҳ таоло Иброҳим сурасининг 7-оятида айтади: «...Қасамки, агар сизлар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман...».
Улуғлардан бири: “Қалблар табиатан ким унга яхшилик қилса, ўшани яхши кўрадиган қилиб яратилган. Аллоҳнигина муҳсин эканини билган киши нақадар ажабланарли, нима сабабдан у ўшал Зот тарафига бутун вужуди билан интилмайди?!”.
Умар ибн Абдулазиз раҳимаҳуллоҳ дуоларида бундай дер эдилар: “Роббим! Мен Сенинг неъматларингни куфрга алмаштириб қўйишим, неъматларингни танигач, унга нонкўрлик қилишим ёки уларни унутиб, мақтамай қўйишимдан паноҳ сўрайман”.
Ҳассон Шамсий Пошонинг “Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.