11 Июн, 2025, 15 Зулҳижжа, 1446
11 Июн, 2025, 15 Зулҳижжа, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Молик ибн Динор раҳимаҳуллоҳ бундай ҳикоя қилади:
Мен Каъба атрофида тавоф қилаётган эдим. Ҳаж ва умра қилаётган зиёратчиларнинг кўплиги мени ҳайратга солди. Шунда ўзимча: «Кимни ҳажи қабул қилинди экан, бориб уни табрикласам? Кимники рад этилди экан, уни таскин берсам», — деб ўйладим.
Тун бўлди ва тушимда бир овоз: — Эй Молик ибн Динор! Сен ҳаж ва умрачилар ҳақида сўрайсанми? Аллоҳ уларнинг барчасини гуноҳларини кечирди – каттаю кичик, эркагу аёл, қораю оқ ранглисини ҳам. Лекин битта одам борки, унинг ҳажини Аллоҳ рад этди, қабул қилмади. У одамдан Аллоҳ таоло қаттиқ ғазабланган, — деди.
Бу туш менга қаттиқ таъсир қилди. Мен бутун кеча ғамга ботдим ва ўша гуноҳкор одам мен эмасманми, деб хавотир олдим.
Кейинги кеча тушимда яна ўша овозни эшитдим. Лекин бу гал: — У сен эмассан, у одам Хуросондаги Балх шаҳридан. Исми Муҳаммад ибн Ҳорун Балхий, — дейилди.
Эртаси куни Хуросон қабилаларига бориб, Муҳаммад ибн Ҳорун ҳақида сўрадим. Улар ҳаяжон билан: — Вой, сен қандай яхши одам ҳақида сўраяпсан! У Хуросондаги энг диндор, тақводор ва Қуръонни кўп ўқийдиган инсонлардан бири, — дейишди.
Бу гаплар менинг тушимга зид келарди. Шунинг учун мен уни топишни истадим.
— У қирқ йилдан бери кундузи рўза тутади, тунлари намоз ўқийди ва фақат харобаларда яшайди. Биз уни Макканинг харобаларида деб ўйлаймиз, — дейишди.
Уни қидириб харобаларга бордим. Бир пайт уни бир девор ортида кўрдим. У намоз ўқиб турган эди. Унинг ўнг қўли бўйнига боғланган, икки оёғига эса улкан кишанлар боғланган эди.
Менинг қадамларимни эшитиб: — Кимсан? - деди.
— Мен Молик ибн Динорман, — дедим.
— Эй Молик, нима учун келдинг? Агар туш кўрган бўлсанг, менга айтиб бер, — деди.
Мен ҳижолат бўлиб: — Айтишдан ҳаё қиламан, — дедим.
— Йўқ, менга айтишинг керак, — деди.
Мен тушимни айтиб бердим. У узоқ ва қаттиқ йиғлади ва: — Мен олдин жуда кўп ароқ ичар эдим. Бир куни дўстим билан маст бўлиб, уйга қайтдим. Онам тандирда нон пишираётган эди. Менинг мастлигимни кўриб, менга овқат олиб келди ва: «Бугун Шаъбоннинг охирги куни. Эртага Рамазон! Ҳамма рўза тутади, сен эса маст ҳолда юрибсан! Аллоҳдан уялмайсанми?» — деди.
Маст ҳолда онамни уриб юбордим. У менга: «Балога йўлиқ!» — деди. Бу сўзлар менинг ғазабимни келтирди. Мастликда уни кўтариб, қизиб турган тандирга ташладим. Хотиним буни кўриб, мени хонага қамаб қўйди. Тун охирида мастлигим тарқади. Хотинимдан эшикни очишни сўрадим. У менга қаттиқ жавоб қайтарди. — Нега бундай қиласан? — дедим. — Бу сенга оз! — деди. — Нега? — Онангни ўлдирдинг! Уни тандирга ташлаб юбординг, у ёниб кетди! - деди.
Мен тандирга чиқдим ва онамнинг тўлиқ ёниб кетганини кўрдим.
Шундан кейин бутун мол-мулкимни садақа қилдим, қулларимни озод қилдим. Қирқ йилдан бери кундузи рўза тутиб, кечалари намоз ўқийман. Ҳар йили ҳаж қиламан. Ҳар йили сенга ўхшаган бир зот мен ҳақимда шундай туш кўради.
Мен унинг юзига қўлларимни силкидим ва: — Эй бадбахт одам! Сен оташинг билан бутун жаҳонни ёқиб юборишинг мумкин эди! — дедим-да, у ердан кетдим.
Бироқ у менинг кетишимни ҳис қилиб, дуо қиларди: — Эй ғамларни кетказувчи, мушкулларни осон қилувчи Аллоҳ! Менга раҳм қил!
Уйга бориб ухладим. Тушимда яна ўша овоз эшитилди: — Эй Молик! Одамларни Аллоҳнинг раҳматидан умидсиз қилма! Аллоҳ таоло малаул аълодан Муҳаммад ибн Ҳорунга назар солди, унинг дуосини қабул қилди ва унинг гуноҳларини кечирди. Унинг ҳузурига бориб айт: Қиёмат куни Аллоҳ ҳамма махлуқотни йиғади. Зулм қилинган ҳайвонларга ҳам ҳақи олиб берилади. Онаси билан уни ҳам бир ерга жам қилади ва онасининг ҳақини ундириб, унга оташидан тоттиради. Кейин эса уни онаси учун афв этади.
Ҳомиджон қори ИШМАТБЕКОВ
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.Масала: Балоғатга етмаган болалар нисобга етадиган молни мерос сифатида олсалар, ўз номларидан қурбонлик қилишлари вожиб бўлмайди (41).
Масала: Қурбонлик қилишда ўзидан бошқасини вакил ва ноиб қилиш жоиздир. Агар бир киши бошқа одамни қурбонликка вакил ёки ноиб қилса, жониворни сотиб олиш ва сўйиш вақтида вакил ёки ноиб қурбонликни ният қилиши кифоя қилади (129).
Масала: Сафардаги киши бирор юртда ўн беш ёки ундан ортиқ кун муқим бўлиб қолиб, телефон ёки бирор восита орқали ўз юртидаги кишини мени номимдан қурбонлик қилгин деб вакил қилса, вакилнинг қурбонлиги унинг номидан ўтади(130).
Масала: Вафот этган киши қурбонлик қилишни васият қилган бўлса, бутун бир ёки еттидан бир ҳиссани қурбонлик қилишлиги вожиб бўлади ва қурбонлик гўштини барчасини фақир, мискинларга садақа қилиб юбориш ҳам вожиб бўлади (36).
Масала: Нисоб эгаси қурбонлик кунларида жонивор сотиб олишга нақд пули бўлмаса, қарз олиб қурбонлик қилиши зиммасига вожибдир (131).
Масала: Бир киши бир нечта қурбонлик қилса, улардан биттаси вожиб қурбонлик, қолганлари эса нафл қурбонлик бўлади (37).
Масала: Агар аёл кишини тақинчоқлари ва уйдаги кераксиз нарсалари нисоб миқдорига етадиган бўлса, аёл кишининг зиммасига қурбонлик қилиш вожиб бўлади (46).
Масала: Одамлар қурбонлик мақсадида бозордан сотиб олмай уйда боқаётган қўйларини қурбонлик қилишни хоҳласа, улардан биттасини тайин қилиб қурбонлик қилишни ният қилади ва унинг бу нияти билан ўша жониворни қурбонлик қилиши лозим бўлиб қолмайди. Уни сотиб юбориб, ўрнига бошқасини қурбонликка сотиб олиши жоиз бўлади, яъни кимни мулкида аввалдан қўй-моллари бўлиб, уларни қурбонлик қилишни ният қилсада, уларни қурбонлик қилиш лозим бўлиб қолмайди (47).
Масала: Бой одам қурбонлик кунлари ичида қурбонлик қила олмаса, бир қўй ёки эчкини қийматини садақа қилиши вожиб бўлади. Агар қурбонликка жонивор сотиб олган бўлса, ўша жонворни тириклигича садақа қилиши вожиб бўлади. Агар билмай қурбонлик кунлари ўтиб кетган бўлса ҳам сўявераман деб сўйиб қўйган бўлса, гўштини ўзи емай фақирларга садақа қилиши вожибдир (57).
Масала: Фақир одам қўй сотиб олаётган пайтда қурбонликни ният қилмай сотиб олгандан кейин қурбонлик қилишни ният қилса, ўша жониворни қурбонлик қилиши вожиб эмас (58).
Масала: Бир неча киши ўртага пул ташлаб бирор тижорат ёки ишлаб чиқариш қилса ва уларнинг барчасини ўртадаги пули нисобга етса, лекин ўртадаги пулдаги ҳар бирининг улуши нисобга етмаса, бирортасини зиммасига қурбонлик қилиш вожиб бўлмайди (62).
Масала: Бир кишини учта ёки тўртта ўғиллари бўлиб, улар билан биргаликда тижорат қилсалар ва уларни еб-ичиши, турар жойлари бир жойда бўлса, асл мол отаники бўлиб, фарзандлар отага ёрдамчи бўлсалар, бундай ҳолатда отанинг зиммасига қурбонлик вожиб бўлади. Фарзандларга эса, қурбонлик вожиб бўлмайди. Агар фарзандлари нисоб эгалари бўлсалар, уларнинг зиммасига ҳам қурбонлик қилиш вожиб бўлади (62).
Масала: Қурбонлик қилувчи киши қурбон ҳайитини ўқиб, қурбонлик қилганидан кейин сочи ва тирноқларини олиши мустаҳаб бўлади (63).
Масала: Вожиб бўлган қурбонликни ўзгалар томонидан қилишлик учун уларнинг ижозати зарур. Акс ҳолда уларнинг қурбонликлари адо бўлмайди. Агар ака-укалар йўқлигида бири бошқаси томонидан қурбонлик қилиб қўйиш одати бўлса, ижозат беришидан олдин қурбонлик қилиши жоиз бўлади. Ўзгалар томонидан нафл қурбонлик қилинаётган пайтда уларнинг ижозатини сўрашлик шарт эмас. Тирикларга ва ўликалар номидан нафл қурбонликлар қилиш жоиз. Уларнинг ижозатлари шарт эмас. Чунки, қурбонликнинг эгаси ҳайвоннинг эгаси бўлиб, у бошқаларга савобини бағишламоқда (78).
Масала: Бир неча кишилар битта ҳайвонни қурбонлик қилаётганларида сўювчи ҳаммаларини номма-ном санаб фалончи ва фалончилар номидан деб тилга олиши шарт эмас. Лекин, улар томонидан сўйилаётганини қалбдан ўтказилади (82).
Масала: Бир неча киши шерик бўлиб, қурбонлик қилинаётган суратда судхўр ва шу каби ҳаромдан мол топгувчиларни шерик қилинса, ҳеч бир кишининг қурбонлиги дуруст бўлмайди. Лекин улар бирортасидан ҳалол пул олиб шерик бўлсалар, жоиз бўлади. Шунингдек, шериклардан бирортаси гўшт арзон тушиши мақсадида шерик бўлса, бирортасини ҳам қурбонлиги жоиз бўлмайди (91).
Масала: Ҳозирги кунда жуда кўп аёллар тақинчоқ ва ортиқча нарсалари ҳамда ўлик моллари ҳисобланса, нисоб соҳибига айланадилар. Гарчи закот бермасаларда, уларнинг зиммаларига қурбонлик қилиш вожиб бўлади. Ўлик молларга уламоларимиз уч сидра кийимдан ортиқчасини ҳам ҳисобга олганлар. Ундан ташқари уйда ишлатилмай турадиган идиш-товоқлар, сувенирлар нархи 85 г тилло 612 г кумушнинг қийматига етса, зиммаларига қурбонлик қилиш вожиб бўлади (96).
Масала: Кўпчилик бўлиб қурбонлик қилинаётган суратда шериклардан бири ўтган йилни қазосини ният қилса, шерикларнинг қурбонлиги адо бўлади. Лекин, қазони ният қилган кишининг қурбонлиги нафл бўлиб, қазо қурбонлик ўрнига ўтмайди ва жониворни гўштини ҳаммасини садақа қилиб юбориш вожиб бўлади. Қазо қурбонлик эвазига бошқа қурбонлик қилиши вожиб бўлади (133).
Масала: Нисобга эга бўлган киши маҳбус бўлса, зиммасига қурбонлик қилиш вожиб бўлади. Хоҳ ётган жойида бўлсин ёки ташқарида бўлсин. Ташқарида бўлган суратда ўзидан бошқасини вакил ёки ноиб қилади (133).
Масала: Агар маҳбус ўз юртидан ташқарида сафар масофасича узоқликда бўлса, зиммасига қурбонлик вожиб бўлмайди (133).
Масала: Нисобга эга бўлган киши қурбонлик кунлари қурбонлик қилишдан аввал вафот топса, зиммасидан қурбонлик соқит бўлади ва меросхўрлар мулкига жонлиқ ўтиб кетади. Агар меросхўрлар ичида балоғатга етмаган болалар бўлмаса ва оталари номидан фарзандларқурбонлик қилишга ижозат беришса, оталари номидан қурбонлик дуруст бўлади. Агар меросхўрлар ичида балоғатга етмаган бола бўлса, унинг ижозати эътиборга олинмайди ва ўша ҳайвонни қурбонлик қилиш жоиз бўлмайди (98).
Масала: Нисобга эга бўлган киши қурбонлик қилишидан олдин ва қурбонлик вақти чиқишидан олдин фақирга айланиб қолса, зиммасидан қурбонлик соқит бўлади (99).
Масала: Қурбонлик қилиш фақат закот берувчиларнинг зиммасига эмас, балки садақаи фитр вожиб бўлган кишиларга ҳам вожибдир (99).Масала: Нисобдан деб ҳисобланмайдиган нарсалар ҳожати аслиялар деб номланади. Улар: еб ичадиган, уч сидра киядиган кийим, яшаш жойи, хунармандларнинг асбоб-анжомлари, миниб турган улови, фабрика-заводларнинг станоклари кабилардир. Улардан ташқарисининг қиймати ҳисобланиб, нисобга етса, қурбонлик вожиб бўлади (100).
Масала: Шериклардан баъзиси қурбонликни ва яна баъзиси ақиқани ният қилиши жоиздир (102).
Масала: Аксарият кишилар вафот этувчилар томонидан қурбонлик қилаётганларида фотиҳага келганлар таомланиб кетсинлар деб ҳайт намоздан аввал ёки арафа куни жонлиқни сўйиб қўядилар. Бу суратда сўйилган ҳайвон қурбонлик ўрнига ўтмайди (105).
Масала: Нисобга эга бўлмаган киши қурбонлик қилганидан кейин қурбонлик кунлари чиқиб кетишидан аввал бой бўлиб қолса, яна бошқа қурбонлик қилиши вожиб бўлади (107).
Масала: Нисоб эгаси бўлмаган киши қурбонлик қилиш ниятида ҳайвон сотиб олса, уни қурбонлик қилиши вожибдир. Лекин, қурбонлик қилишдан аввал жонивор йўқолиб ёки вафот этиб қолса, вожиб зиммасидан соқит бўлади. Ўрнига бошқа олиб қурбонлик қилиши вожиб эмас. Йўқолган жонивор кейинчалик топилиб қолса, қурбонлик қилиши зиммасига вожиб бўлади.
Масала: Қурбонлик оқил, болиғ, муқим, закот ёки мулкида ҳожати аслийсидан ортиқча 85 г тилла ёки (612) 595 г кумуш қиймати баробарида нарсаси бор кишиларга вожиб бўлади. Ҳожати аслийдан ташқариларга яшаб турган ҳовлисидан ташқари ҳовлилар, пулни банд қилиш учун сотиб олинган уйлар, уловлар, тижорат моллари, астатка таврлар барчаси кириб кетади. Шунингдек, нисобга эга бўлганига бир йил тўлиши ҳам шарт эмас.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа