04 Апрел, 2025, 6 Шаввол, 1446
04 Апрел, 2025, 6 Шаввол, 1446
Бугун Малайзия Ислом санъати музейида икки томонлама маданий алоқаларни мустаҳкамлаш ва ислом цивилизациясини ўрганишда илмий ҳамкорликни ривожлантиришга бағишланган "Маданий мерос: Ўзбекистон ва Малайзия ўртасидаги кўприк" мавзусидаги халқаро давра суҳбати бўлиб ўтди.
Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлиги кўмагида ташкил этилган тадбирда Малайзиянинг энг йирик "Ал-Бухорий" жамғармаси, Малайзия Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Исломни англаш институти, Малайзия Ислом маданияти институти, Ислом тафаккури ва цивилизацияси халқаро институти, Ислом фанлари университети, Халқаро ислом университети ҳамда бошқа етакчи таълим ва илмий-тадқиқот муассасалари вакиллари иштирок этди.
Давра суҳбати давомида Президентимиз ташаббуси билан Ўзбекистонда маънавий-маърифий соҳада, шунингдек, Ўзбекистон маданий меросини сақлаш, ўрганиш ва оммалаштириш бўйича амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар тақдим этилди. Ислом цивилизацияси маркази, Халқаро ислом академияси, Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Имом Бухорий, Имом Мотуридий ва Имом Термизий номидаги халқаро илмий марказлар фаолиятига алоҳида эътибор қаратилди. Иштирокчилар эътиборига ушбу илмий муассасалар фаолиятига бағишланган махсус ҳужжатли фильмлар намойиш этилди. Шунингдек, Малайзия илмий жамоатчилигига Ўзбекистон Президентининг "Малайзия ислом санъати музейи" китоб-альбомига ёзган сўзбошиси тақдим этилди.
Ислом цивилизацияси маркази тақдимоти билан танишган давра суҳбати иштирокчилари Ўзбекистон Президентининг ушбу марказни ташкил этиш ташаббусини юқори баҳоладилар. Олимлар мазкур лойиҳа ёшларни маърифатпарварлик руҳида тарбиялаш ва тинчликсевар ислом қадриятларини тарғиб қилишда муҳим аҳамиятга эга эканлигини таъкидлади. Тадбир доирасида махсус декларация ҳам қабул қилинди. Бу Президент Шавкат Мирзиёевнинг Ислом цивилизацияси марказида халқаро олимлар ва тадқиқотчиларнинг ишлаши учун қулай шарт-шароитлар яратиш тўғрисидаги ташаббусини қўллаб-қувватлаш мақсадида амалга оширилди. Ушбу муҳим қадам ислом мероси йўналишидаги етакчи мутахассислар билан қўшма лойиҳаларни амалга ошириш, Марказ музейини бойитиш, шунингдек, Ўзбекистон ва жаҳон ҳамжамияти ўртасидаги илмий ҳамкорликни янада кенгайтиришга қаратилган.
Халқаро ислом тафаккури ва цивилизацияси институти (Малайзия) Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ҳамда Имом Бухорий, Имом Мотуридий ва Имом Термизий номидаги халқаро илмий-тадқиқот марказлари билан ўзаро англашув меморандумини имзолади. Давра суҳбатининг асосий қарорларидан бири икки мамлакатнинг ислом цивилизациясини ўрганишга ихтисослашган етакчи тадқиқотчилари ва экспертларини бирлаштирадиган қўшма Ўзбекистон-Малайзия илмий жамиятини ташкил этиш бўлди.
Ташкилотга Ўзбекистон томонидан Ислом цивилизацияси маркази, Малайзия томонидан эса Ислом тафаккури ва цивилизацияси халқаро институти раҳбарлик қилади. Экспертлар кенгашининг биринчи йиғилиши Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг расмий очилиши арафасида бўлиб ўтади. Жамиятнинг асосий вазифаларига қўшма илмий тадқиқотлар ўтказиш ва нашрлар, таълим ва маданий ташаббусларни ташкил этиш, академик тажриба ва ресурслар алмашиш, шунингдек, ислом мероси масалалари бўйича халқаро мулоқотни ривожлантириш киради. Жамиятнинг кординаторлари этиб Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори – доктор Фирдавс Абдухолиқов ва Халқаро ислом тафаккури ва цивилизацияси институти директори – доктор Абдулазиз Бергут сайланди.
Ўзбекистон Президентининг ислом маданиятини асраб-авайлаш ва буюк алломалар меросини ўрганишга қўшган ҳиссасини қўллаб-қувватлаш мақсадида Малайзия томони ўзбекистонлик тадқиқотчиларга 100 000 дан ортиқ қўлёзма ва нодир нашрлардан электрон фойдаланиш имконини берувчи махсус сертификат тақдим этди. Малайзия Ислом тафаккури ва цивилизацияси халқаро институти кутубхонасининг сертификати ва рақамли калити Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директорига тантанали равишда топширилди. Шунингдек, Имом Мотуридий, Имом Бухорий ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказларига ҳам рухсат берилди.
Давра суҳбати давомида Ўзбекистон томони икки томонлама илмий, таълим ва маданий ҳамкорликни мустаҳкамлашга қаратилган бир қатор ташаббусларни илгари сурди. Хусусан, Малайзия Ислом тафаккури ва цивилизацияси институти ҳамда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, шунингдек, Имом Бухорий, Имом Мотуридий ва Имом Термизий номидаги халқаро марказлар ўртасида радикализмнинг олдини олиш бўйича махсус дастур доирасида ҳамкорлик алоқаларини ривожлантириш таклиф этилди. Маданият соҳасидаги ташаббуслар Малайзия Ислом санъати музейида Ўзбекистоннинг тарихий ёдгорликлари ва топилмаларига бағишланган фотокўргазма ташкил этишни, шунингдек, мамлакатнинг тарихий-маданий мероси билан танишиш мақсадида Малайзиянинг диний ва таълим ташкилотлари вакиллари, журналистлар ва жамоат арбоблари учун Ўзбекистон бўйлаб медиатур ўтказишни ўз ичига олади. Таълим соҳасида малайзиялик олимларни Имом Бухорий ва Имом Мотуридий номидаги халқаро стипендиялар дастурларига жалб этиш, шунингдек, Ўзбекистон халқаро ислом академияси ва Малайзия халқаро ислом университети ўртасида қўшма таълим дастурини ишлаб чиқиш, жумладан, Visiting Professor дастури бўйича ўзбекистонлик ўқитувчиларнинг Малайзия олий ўқув юртларида иштирокини таъминлаш таклиф қилинди. Илмий соҳада Малайзия Ислом маданияти институти ва Имом Бухорий номидаги марказ ўртасида мусулмон олимларининг тиббиёт соҳасидаги илмий меросини ўрганиш ва қайта тиклаш ҳамда Имом Бухорий меросини тадқиқ этиш таклиф этилди. Бундан ташқари, маънавий-маърифий алоқаларни мустаҳкамлаш мақсадида малайзиялик диндорларга Ўзбекистондаги Имом Бухорий, Имом Термизий ва Баҳоуддин Нақшбанд билан боғлиқ муқаддас қадамжоларни зиёрат қилиш имконини берувчи "Умра плюс" махсус зиёрат дастурини ишга тушириш таклиф этилди.
Тадбир доирасида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти (WОSCU) ҳамда Ўзбекистон илмий марказлари томонидан нашр этилган китоблар ва факсимиле нашрларнинг ноёб кўргазмаси ҳам ташкил этилди. Тақдим этилган нашрлар давра суҳбати иштирокчиларининг чуқур қизиқишини уйғотди. Илмий ва маданий ҳамкорликни мустаҳкамлаш рамзи сифатида китоблар тўплами Малайзиянинг ҳамкор ташкилотлари кутубхоналарига, жумладан, Халқаро ислом тафаккури ва цивилизацияси институти, Малайзия Ислом маданияти институти ва бошқа муассасаларга совға қилинди.
Давра суҳбати якунида иштирокчилар Малайзия Ислом санъати музейидаги ўзбек маданий мероси экспозициясини зиёрат қилишди. Тадбир меҳмонлари Ўзбекистоннинг бой меросини акс эттирувчи ноёб тарихий ашёлар билан танишиб, музейнинг доимий экспозициясини ҳам кўздан кечиришди. Алоҳида таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти (WОSCU) томонидан нашр этилган "Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида" туркумининг 58-жилди айнан Малайзия Ислом санъати музейи тўпламларига бағишланган.
Ислом цивилизацияси маркази
Ахборот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Яхшилаб эътибор берилса, ғарбликлар ваъдасида туриш бобида биздан анча ўзиб кетишган. Улар келишилган вақтдан кеч қолишмайди. Бу исломий хулқ-атвор бўлишига қарамай, уларда бу сифатларни учратамиз. Аллоҳ таоло: «(Эй Муҳаммад!) Китобда Исмоил (қиссасини) ёд этинг! Дарҳақиқат, у ваъдасида содиқ турувчи Набий ва Расул эди»[1], дея Исмоил алайҳиссаломнинг ваъдасига вафо қиладиган пайғамбар эканликларини мақтайди.
Муфассирлар Исмоил алайҳиссалом ҳақларида бир воқеани келтирадилар: «Исмоил алайҳиссалом бир киши билан кўришадиган жойни белгилаб ваъдалашадилар. Исмоил алайҳиссалом келишилган жойга ўз вақтида етиб борадилар ва ўша куни кечаси билан ҳалиги одамни кутиб ўтирадилар. Эртаси куни у киши келади. Исмоил алайҳиссалом унга: “Мен сени кечадан бери кутиб ўтирибман, сен келгунингга қадар бу ердан бир қадам ҳам силжиганим йўқ!” – дейдилар».
Намознинг ҳам ўқилиши керак бўлган ўз вақти бор, тўғрими?! Агар чегараланган вақтидан бир неча дақиқа эртароқ ёки кечроқ ўқисангиз, бу учун савоб берилмайди. Нима учун биз ибодатларимизда диний асосларимизга риоя қилмаймиз, ваъдалашилган ишларимизга тўғри ёндашмаймиз. Машҳур адиб Алий Тантовий раҳимаҳуллоҳ айтганларидек, одамлар айтилган вақтдан кеч қолганларни ҳурмат қилишади, ўз вақтида келганларни эса жазолашади. Кеч қолиб келадиганлар етиб келишгандагина дастурхонга таом тортишади. Тадбирлар ҳам кечикканларнинг ташрифидан кейингина бошланади.
Шундай кеч қолиш ҳолати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан ҳам содир бўлгани ҳадисларда келади. Жумладан, Абдуллоҳ ибн Абул Ҳамсодан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ билан пайғамбар бўлишларидан аввал савдо қилган эдим, орамизда озгина олди-берди қолиб кетган эди. Мен Расулуллоҳга у нарсани келишилган жойга олиб бориб беришга ваъда қилган эдим, ёдимдан кўтарилибди. Орадан уч кун ўтгач эсимга тушиб қолди, дарҳол ўша жойга бордим, қарасам Расулуллоҳ ўша келишилган жойда эканлар. Кейин менга: “Ҳой йигит, мени қийнаб қўйдинг-ку, мен уч (кун)дан бери шу ерда турибман”, дедилар (Абу Довуд ривояти).
Эътибор берингки, саҳобий келишилган вақтдан бир неча дақиқа ҳам, қанчадир соат ҳам эмас, нақд уч кун кеч қолган. Бугунги кун мусулмонлари ҳам келишувга риоя қилсалар, белгиланган вақтга етиб келишга қаттиқ аҳамият берсалар эди, ўзларининг ҳам, бошқаларнинг ҳам оромини бузмаган бўлардилар. Ҳар кимнинг ўзига яраша иши, вазифаси бўлади. Сиз айтилган вақтингиздан кеч қолишингиз, келишган одамингизга нисбатан зулм бўлади. Бундай қилиш орқали уларнинг фойдаларини йўққа чиқарасиз, “аҳд”, “вафо” каби тушунчаларнинг қадрсизланишига сабаб бўласиз.
Ҳакимлардан бири айтади: “Бировга ваъда бериб, ишонтириб қўйма. Берадиган ваъдангни бажариш қўлингдан келмаса, яхшиси ваъда берма”.
Биз замонавий алоқа воситалари асрида яшаяпмиз. Келишган кишисини ёки дўстини кўчада тик оёқда куттириб қўйишга бирор узр йўқ. Агар ўша вақтда бошқа муҳим ишингиз чиқиб қолса, ваъдалашган кишингизга қўнғироқ қилиб вазиятни тушунтиришингиз мумкин, шундагина сизни узрли ҳисобласа бўлади.
Мусанно ибн Ҳориса Шайбоний айтадилар: “Ваъдамга хилоф қилганимдан кўра, қақраб ўлганим яхши”.
Шоир айтади:
Амалсиз, қуруқ сўз эрур бефойда,
Ёлғон берган ваъдангда яхшилик қайда...
Ҳассон Шамсий Пошонинг “Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Марям сураси, 55-оят.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 