Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
16 Июн, 2025   |   20 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:04
Қуёш
04:49
Пешин
12:29
Аср
17:39
Шом
20:01
Хуфтон
21:40
Bismillah
16 Июн, 2025, 20 Зулҳижжа, 1446

Рўза - мажбурий очлик эмас!

24.02.2025   9068   4 min.
 Рўза - мажбурий очлик эмас!

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Рўзанинг  фалсафаси – Шайх Муҳаммад Ғаззолий раҳимаҳуллоҳ

Рўза ибодати  фақат моддий ҳаётни истайдиган кишилар учун ёт ёки инкор этиладиган ибодатдир. Чунки бундай кишилар фақат тананинг эҳтиёжиларини тан оладилар, руҳиятни эътиборга олмайдилар. Фақат дунё ҳаётига ишонадилар ва охират кунига эътибор қаратмайдилар. Шунинг учун ҳам бундай кишилар шаҳвоний истакларни чеклайдиган, оз муддат бўлса ҳам нафсни тарбиялайдиган ибодатни ёқтирмайдилар.
Баъзи одамлар фақат даромадни кўпайтириш ва турмуш даражасини ошириш ҳақида ўйлайди, аммо бундан покроқ ҳаёт кечириш учун восита сифатида фойдаланишга аҳамият бермайди.
Овқат инсон организми учун иккита асосий вазифани бажаради.
Биринчиси – тананинг ҳаракатланишига ёрдам берадиган иссиқлик билан таъминлаш.
Иккинчиси – тананинг эскирган ҳужайраларини янгилаш ва ўсишини таъминлайди.

Диетолог олимларнинг айтишича, инсон танаси кунлик фаолиятини таъминлаш учун маълум миқдорда калория талаб қилади. Лекин амалдачи? Агар инсонга 100 калория керак бўлса, у камида 300 калория истеъмол қилади, ҳатто баъзан 1000 калориягача етиши мумкин!
Овқат – инсон учун ёқилғи. У танани қувватлантириш учун зарур. Автомобил ёки бошқа техника билан инсон организмининг фарқи шундаки, машинанинг ёқилғи баки аниқ бир миқдорни сиғдира олади ва ҳаддан ташқари тўлиш имконияти йўқ. Аммо инсон ошқозони кенгайиш қобилиятига эга ва керагидан кўп ейилса ҳам сиғаверади.
Автомобил ёқилғи билан таъминланганда, у бакдаги сўнгги томчисигача ишлатади. Лекин инсоннинг ошқозони керакли миқдорни қабул қилгандан сўнг, ортиқча қисмни ёғ шаклида тўплайди, бу эса вазн ортишига сабаб бўлади. Агар машинада ортиқча ёқилғи тўпланиши мумкин бўлганида, у танага пластик моддалар қўшиш ёки ғилдиракларни катталаштириш каби тасаввур қилиб бўлмайдиган натижаларга олиб келган бўлар эди!
Инсон ажабланарли мавжужотдир, у ҳар доим етарли миқдордан кўпроқ нарсага интилади. Баъзан у ўз танасига зарар етказадиган нарсага эришиш учун ҳатто уришишгача боради. Қўлидаги ортиқча ресурсни муҳтож кишиларга ёрдам бериш ёки камбағалларга озиқ-овқат сифатида тарқатиш ўрнига, ўзи учун захира қилиб тўплайди.

Бир куни мен кўп тамаки чекишни яхши кўрадиган бир дўстим билан учрашдим. Уни афсус билан кузатиб турдим ва Аллоҳдан уни бу иллатдан халос қилишини сўрадим. У эса кулган ҳолда: "Аллоҳ дуойингизни қабул қилмасин, мен сигаретнинг лаззатидан маҳрум бўлишни истамайман", деди.
Бу сўзлар мени жуда ҳайратлантирди. Чунки инсон – ўзига зарар етаётганини билган ҳолда ҳам, ўз зарарига ҳаракат қиладиган ягона мавжудотдир!
Рўза тутишнинг асосий тарбиявий мақсади – инсонни керакли миқдор билан кифояланишга ўргатиш ва уни ортиқча истеъмол қилишдан тийишдир. Лекин кўпчилик бу маънода рўза тутмайди, балки кундузи ўзини тийиб, ифтор вақтида кўпроқ овқат ейиш билан бу одатни бузиб қўяди.

Рўзанинг энг муҳим жиҳатларидан яна бири – у инсонни турли қийинчиликларга чидамли қилишидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эрталаб уйларида озиқ-овқат бор-йўқлигини сўрар эдилар. Агар йўқ дейилса, у ҳолда "Мен бугун рўза тутишни ният қиламан" дер эдилар ва кунларини одатдагидек ўтказар эдилар.
У зот ҳеч қачон очликдан шикоят қилмасдилар. Чунки Аллоҳга бўлган ишончлари комил эди: "Албатта, ҳар бир қийинчиликдан кейин енгиллик келади" (Иншироҳ сураси, 5-6).
Бутун жамият ҳам худди шундай руҳий қудратга эга бўлса, муаммоларга юзланганида енгил ва хотиржам қолиши мумкин. Жамият ҳаётида баъзан қаттиқ қийинчиликлар рўй беради: ҳосил камайиб кетади, иқтисодий инқироз юзага келади, одамлар оч қолишади. Улар бу ҳолатни норозилик билан қарши оладилар ва сабр қилишга мажбур бўладилар.
Лекин рўза тутиш мажбурий очлик эмас! У мусулмон кишининг ўз хоҳиши билан Аллоҳга яқинлашиш йўлидир. Инсон Аллоҳ учун оч қолади, шаҳватларини тияди, сабри эвазига ажр умид қилади.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: "Кимки Рамазон рўзасини иймон ва ихлос билан тутса, ўтган гуноҳлари мағфират қилинади".
Бу ҳадисдаги "иймон ва ихлос" сўзлари катта маънога эга. Бу дегани, киши қилган амалининг мукофотини дарҳол олмайди, балки уни Аллоҳнинг ҳузуридаги захиралар қаторида сақлайди.

Ҳомиджон қори ИШМАТБЕКОВ

Бошқа мақолалар

Расулуллоҳ ﷺнинг охирги ҳаж ва хутбалари

04.06.2025   6737   4 min.
Расулуллоҳ ﷺнинг охирги ҳаж ва хутбалари

Умматга қилинган сўнгги васият


“Ҳажжатул вадоъ” яъни “Вадо хутбаси” луғатда “Видолашув хутбаси”, “хайрлашув, айрилиқ хутбаси-хитоби” деган маъноларни билдиради.

Ҳижрий ўнинчи йилнинг 9 зулҳижжа ойида (милодий 632 йил 8 март) Пайғамбаримиз алайҳиссалом сўнгги ҳаж ибодатини адо этганларида хутба қилганлар. Унда Маккада жами 124 минг мусулмон тўпланган эди.

У зот алайҳиссалом Қасво деган туяларига миниб, Арафот водийсида умматга сўнгги васиятларини баён этганлар. Бу хитоб фақат ўша жойда тўпланган ҳожиларгагина эмас, балки қиёматга қадар келадиган бутун инсониятга қаратилган.

 

Пайғамбаримиз алайҳиссалом умматга бундай васият қилдилар:

“Эй инсонлар! Сўзимни яхшилаб тингланг... Бу йилдан сўнг сизлар билан бу ерда яна кўришиш-кўришмаслигимни билмайман.

 

Эй инсонлар! Бугунингиз қандай ҳам муқаддас кун, бу ойлар қандай ҳам муқаддас ой, бу шаҳар (Макка) қандай ҳам муқаддас бир шаҳар бўлса, Роббингиз билан кўришгунга қадар қонларингиз, молларингиз, обрўларинигиз ҳам айни шаклда муқаддасдир ва бир-бирларингизга ҳаромдир!

Эй саҳобаларим! Эртага Роббингизга рўпара бўлиб ва бугунги ҳолингиз ҳақида жавоб берурсиз. Мендан сўнгра эски залолатларга қайтиб, бир-бирингизнинг бўйнингизга урмангиз!...

Эй инсонлар! Аёлларингизга яхши муомала қилишингизни ва Аллоҳдан қўрқишингизни тавсия қиламан. Чунки улар амрингиз остидадир. Сиз уларни Аллоҳнинг бир омонати ўлароқ олдингиз ва уларнинг номусларини ва иффатларини Аллоҳ олдида сўз берароқ ҳалол этингиз.

Яхши билингки, сизнинг аёлингизда ҳаққингиз бўлганидек, уларнинг ҳам сизда ҳақлари бор.

Эй мўминлар! Сўзимни тингланг. Яхши тушиниб олинг. Батаҳқиқ Роббингиз бирдир. Оталарингиз ҳам биттадир. Аллоҳ ҳузурида энг хайрлигингиз, Аллоҳдан энг кўп қўрққанингиздир.

Арабларнинг ажамдан, ажамнинг эса арабдан, оқ ирқлининг қора ирқлидан, қора ирқлининг оқ ирқдан ҳеч қандай устунлиги йўқдир. Устунлик ёлғиз тақводадир.

Эй инсонлар! Аллоҳдан қўрқинг, раҳбар қилиб устингизга бурни, қулоғи кесик бир қулни сайлаб қўйса, Аллоҳнинг Китоби ила ҳукм этгани қадар уни тингланг ва унга итоат этинг!

Эй инсонлар! Сизга бир омонат қолдираяпман-ки, уни маҳкам ушласангиз йўлингиздан адашмайсиз! У омонат Аллоҳнинг Китоби ва пайғамбарининг суннатидир.

Эй мўминлар! Аллоҳдан қўрқинг! Беш вақт намозингизни ўқинг! Рамозон ойидаги рўзаларингизни тутинг!

Молларингизнинг закотини беринг! Ўзларингиздан бўлган амр соҳибларига итоат этинг-ки, Роббингизни жаннатига кирурсиз.

Эй инсонлар! Ҳаддан ошишликдан сақланинг. Ўтган умматларнинг ҳалокатининг сабаби, динларида ҳаддан ошиш эди.

Бу санадан сўнгра яна сиз билан бу ерда кўришиш-кўришмаслигимни билмайман.

Эй инсонлар! Эртага мен хақимда сиздан сўраганларида нима дейсиз? Рисолатни етказдимми? Илоҳий вазифани адо қилдимми?”, дедилар.

Бунга бутун асҳоби киром шундай жавоб бердилар: “Албатта, қасам ичамизки сиз Аллоҳнинг хабарини таблиғ этдингиз, вазифани бажардингиз. Бизга тавсия ва насиҳатда бўлдингиз. Ҳаммасига шоҳидлик берамиз!”

 

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак кўрсатгич бармоқларини самога ишорат қилдириб, жамоатга боқиб бундай дедилар: “Шоҳид бўл Роббим! Шоҳид бўл Роббим! Шоҳид бўл Роббим!”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам видолашув хутбасини якунлагач, Аллоҳ таоло қуйидаги оятни нозил қилди:

Бугунги кунда Мен сизнинг динингизни мукаммал қилиб бердим. Сизга неъматимни батамом қилдим. Ва сизга Исломни дин деб рози бўлдим (Моида сураси, 3-оят).

Набий алайҳиссалом вадо ҳажидан қайтишда йўлда хасталандилар. Хасталиклари 13 кун давом этди. Ҳижрий 11 йили робиъул аввал ойининг душанба куни Оиша онамизнинг хоналарида муборак руҳларини Аллоҳга топширдилар ва ўша жойда дафн қилиндилар...

Соллаллоҳу алайҳи васаллам

Даврон НУРМУҲАММАД