Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Доимо илм йўлида айрим машаққатлар, тўсиқлар ёки чалғитувчи омиллар бўлган. Айниқса, ҳозирда фан-техника ривожланган, илм олишга имкониятлар кенг очилган замонда турли воситалар кишиларни илмдан ўз насибаларини олишларидан тўсиқ бўлмоқда. Натижада, кўпчиликнинг илм таҳсилида сусткашликка йўл қўяётгани ёки эътиборсизлигини кўрасиз. Ҳатто баъзан, илмда маълум даражага етган, лекин ўзидан қониқиш ҳосил қилиб, йўлида тўхтаб қолганлар ҳам бор. Бу ҳолат дунёнинг барча нуқталаридаги ачинарли муаммодир.
Илм йўлидагилардан баъзилари халқаро илмий даража(докторлик)ни қўлга киритгач “чуқур уйқуга” кетадилар. Натижада бу якуний хотима, орзунинг ниҳояси бўлиб, улар “доктор фалон жойга борди..., доктор чиқди..., доктор кирди..., доктор сафар қилди..., доктор қайтди... ва ҳоказолар билан хурсанд бўладилар. Улардан баъзиларининг ҳиммати фақат номзодлик диссертацияси учун ҳаракатланади. Кимни умидларининг чўққиси “устоз”лик бўлса, ва ўзини инсонларнинг энг билимдони санаса, бас у қалам ва китоб билан душман тутинади. Ҳамда ўзини бошқалар устидан бошлиқ деб билади. Бундайларнинг сони кам эмас. Балки мен уларнинг университетлар устозлари орасида кўпчиликни ташкил қилади дейишга ботина оламан. Сиз бундан ўзингизни тийинг.
Тадқиқотчи фарзандларимдан бири мен ҳақимда ўқиб ҳайратлангани мени ушбуларни ёзишга ундади. Ҳайрат билан ҳузуримга келганида унга: “Сен менга эргашишдан тийилгин. Чунки, мен қанча вақтларни зое қилдим, илмда қанча сусткашликларга йўл қўйдим. Илм хизматида бўлишга салоҳиятли эмасман. Бу йўлда ўзим хоҳлаган нарсанинг озгинасинигина юзага чиқара олдим холос” деган эдим ўғлим ҳам, унинг шериги ҳам яна таажжубланди. Мен унга: “Эй ўғилчам, нотўғри таққослаш мағрурликка олиб келади. Биз бошқа уламоларнинг олдида қайдамиз-у... Жоҳиз раҳматуллоҳи алайҳ ўз ҳаёти ҳақидаги бебаҳо ибратли ҳолатни айтган; Абул Аббос Мубаррад айтади: “Мен Жоҳизнинг шундай деганини эшитганман: “Менинг чап томоним фалаж бўлиб қолди. (Фалаж-баданнинг бир қисмида учрайдиган касаллик бўлиб, унда ҳис қилиш ва ҳаракат бўлмайди) Агар уни қайчи билан кесилса ҳам, сезмайман. Ўнг томонимда эса яна оғир дард (Оёқ бармоқлари ва тўпиқ бўғимларининг шиши ва оғриғи. Кўпроқ бош бармоқда шундай бўлади). Агар менга пашша қўнса ҳам қаттиқ оғриқ берарди. Менда тош бўлиб у билан сийдик осонликча келмасди. Мендаги бунданда машаққатлироғи 96 ёшга етганимдир(яъни, қарилик)” деди. У зот турли илмларни жамланган ва ноёб фикрларни қайдланган 4000 саҳифадан зиёд бўлган “ал-Ҳайван” китобини мана шу ҳолатда битган.
Мен талабалар ва аҳли илмларни ўз ҳолларини тўғри қиёслашларига чақираман, ўзларини данкаса, чорасиз кишиларга таққосламасинлар. Балки ўзларини олий ҳимматли, рози бўлинадиган нафс ва англовчи қалб эгалари билан солиштирсинлар. Дарҳақиқат, мен ўз камчиликларимни тафтиш қилдим. Айтдимки: “Вақт энг қимматбаҳо неъмат. Агар илм учун ҳар куни тўрт соат, яшаш ва ундаги ишларга эса йигирма соат ажратсам ундан уч соатини ўқишга, бир соатни эса китоб ёзишга сарфласам бир йил мобайнида ўқиш ва ёзишда қандай натижа ҳосил бўлади?! Ҳар куни ёзиш учун белгиланган вақтда бир бетдан китоб ёзсам бир йилда 365, яъни 400 бетга яқин китоб бўлади. Бу бир йилда энг камида шунча. Эй доктор, эй устоз сиз ҳам ўзингизни шундай текшириб кўрингчи озгина бўлсада шу каби ишни қилганмисиз? Шунда ўзингизни махлуқотларнинг ожизроғи эканингизга ишонч ҳосил қиласиз. Эҳтимол ўзингиздан уяларсиз ва умрингиздан қолган нарсани англаб етарсиз. Мен ишонаманки, бу каби ўзини тафтиш қилиш тавбани, илм талаби ва унинг хизматида Аллоҳ сизни юксалтириб қўйган ўринда камчиликка йўл қўймайслик ва кунлик вазифа риоясида собит туришни тақозо қилади. Ўқиш учун белгиланган вақтда камида ҳар соатда 20 саҳифадан яхши тушуниб ўқисангиз уч соатда 60 саҳифа, бир йилда 1095 соат мобайнида 21900 саҳифа ўқийсиз. Эй доктор, эй устоз сиз буни умрингиз йилларига ва ўқиш ва китоб таълифидан ҳосил қилган ишларингизга солиштириб кўринг албатта, илм ҳаққини адо қилишда катта хатога йўл қўйганингизни биласиз. Демак, сиз ўзингизни ҳисоб-китоб қилишингиз лозим. Шояд, илм учун тавозеълик билан ризқлансангиз. Зеро, олим ўзини тафтиш қилишидан кўра юксакроқ ва қимматлироқ нарса йўқдир”.
Дарҳақиқат, уламолар нафсларини мана шундай ҳолатда, тафтиш қилиб унинг ўз эгасини беҳуда ишлар, кўнгилхушлик ва ўйин-кулгиларга доимий тарзда тортқилаб туришини назорат қилганлар. Шундай экан, Имом Суютийнинг 500дан зиёд китоб ва уларнинг ичида илмнинг турли жабҳаларини кенг қамраб олган қомусни битганлиги ҳайратланарли эмас. У зот олтмиш икки йил яшаган ва уни илмда ўтказиб ҳатто уйланиш, ҳаётий ишларни ҳам кейинги ўринга қўйган. Бу борада шайх Абдулфаттоҳ Абу Ғудда раҳматуллоҳи алайҳ “Илмни уйланишдан афзал кўрган уламолар” номли 500 саҳифадан кўпроқ ҳажмда китоб ёзган. Бу каби буюк зотлардан Имом Суютий ва қисқагина қирқ йил умр кечириб жуда кўп китобларни таълиф қилиб қолдирган Имом Нававийни, ёшлигида вафот этган “Ал-Китаб” китобининг муаллифи Сибавайҳни, ўн саккиз ёшларида қисқагина умрларини илмга бағишлаган уламоларнинг сийратларига оид ажойиб асар “Ат-тариху ал-кабир” ҳамда “Саҳиҳул Бухорий” асарларини ёзган Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳларни келтириш мумкин. Бу зотларнинг ҳаётлари замонлар оша инсонлар орасида зикр қилинган ва яна шундай бўлиб қолади. Айни пайтда илмга интилган ҳар бир киши уламолар ҳаётини ўқиб ўрганиши ва уларнинг босиб ўтган йўлларидан ўзига намуна қилиб олиши лозим. Зеро, ҳукамолар айтганидек: “Етукларни танимаган кас, асло асло етук бўлолмас”.
Доктор Иброҳим Ҳудҳуд[1]нинг “Ийқози ҳимами аҳлил аъфия биқроати сияри завил ҳимамил аълия” китобдан
Муҳаммад Зариф Муҳамммад Олим таржимаси.
[1] Доктор Иброҳим Салоҳ Саййид Сулаймон Ҳудҳуд 1964-йилда таваллуд топган. Қоҳирадаги Ал-Азҳар университети араб тили факультети устози, Ал-Азҳар университетининг собиқ Раиси, Исломий тадқиқотлар уюшмаси аъзоси. Қуръон илмлари, араб тили ва балоғат фанларига оид қирққа яқин китоб ва рисолалар муаллифи.
ИСТИҒФОР нинг 72 та ХИСЛАТИ
ни
УЛУҒ УСТОЗ УЛАМОЛАРИМИЗ баён қилиб берганлар:
Каломуллоҳ – Қуръони каримнинг
муборак ояти карималаридан
ва
Жаноби Пайғамбаримиз
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг
муборак ҳадиси шарифларидан
ИСТИҒФОР нинг 72 та ХИСЛАТИ:
1. Аллоҳ таолога итоатгўй банда истиғфор айтади.
2. Истиғфор айтган банда пайғамбарлар, солиҳлар йўлидан юради.
3. Истиғфор айтувчи одам имон ҳаловатига эришади.
4. Истиғфор бандани гуноҳлардан поклайди.
5. Истиғфор айтувчининг гуноҳлари савобли ишларга алмаштирилади.
6. Истиғфор айтувчига неъматлар кўпайтириб берилади.
7. Истиғфор банданинг икки дунёда ҳам мартабасини кўтаради.
8. Истиғфор бахт-саодат олиб келади.
9. Истиғфор туфайли истиғфор айтувчи ҳам, атрофдаги одамлар ҳам бузуқликлардан покланади.
10. Истиғфор ёмғир ёғишига сабаб бўлади.
11. Истиғфор мол-дунёга барака киритади.
12. Истиғфор айтувчи инсон фарзанд неъмати билан сийланади.
13. Деҳқончилик, чорвачиликдаги унумдорлик ҳам истиғфор айтиш билан узвий боғлиқ.
14. Истиғфор айтувчи жаҳаннамдан нажот топади.
15. Истиғфор банданинг жаннатга киришига сабаб бўлади.
16. Истиғфор Аллоҳ таолонинг раҳмати тушишига сабаб бўлади.
17. Истиғфор танани бақувват қилади.
18. Истиғфор айтувчи одамнинг ҳаёти фаровон бўлади.
19. Истиғфор айтувчига яхшиликлар кўпайтирилиб берилади.
20. Истиғфор инсон кўнглини хотиржам қилади.
21. Истиғфор бошга тушган балоларни даф этади.
22. Истиғфор бандани Аллоҳ таолога яқинлаштиради.
23. Истиғфор айтувчи одам Аллоҳ таолонинг раҳмат-марҳаматига сазовор бўлади.
24. Истиғфор банда ҳолатини ижобий томонга ўзгаришига сабаб бўлади.
25. Истиғфор ғийбатга каффорат бўлади.
26. Истиғфор шайтон васвасасини қайтаради.
27. Аллоҳ таоло истиғфор айтган бандани яхши кўради.
28. Истиғфор айтиш Аллоҳ таолони хурсанд қилади.
29. Истиғфор ғам-ташвишларни кетказади.
30. Истиғфор айтувчи муаммоларидан қутулади.
31. Истиғфор айтувчи одам гуноҳлардан фориғ бўлади.
32. Истиғфор айтувчи муваффақият қозонади.
33. Истиғфор ташвишларни аритади.
34. Кўп истиғфор айтувчи одам касалликдан тўлиқ тузалиб кетади.
35. Истиғфор айтувчи одам қийинчиликдан фаровонликка чиқади.
36. Аллоҳ таоло истиғфор айтувчининг мушкулларини осон қилади.
37. Етиб бўлмас марраларни истиғфор ила забт этади.
38. Истиғфор ила дилдаги васвасалар йўқолади.
39. Истиғфор билан қўрқувлар арийди.
40. Истиғфор билан дилга қувонч киради.
41. Истиғфор қалбга таскин беради.
42. Истиғфор кўнгилни хотиржам қилади.
43. Истиғфор тинчлик-хотиржамлик олиб келади.
44. Истиғфор инсонни соғлом қилади.
45. Истиғфор касалликларни аритади.
46. Истиғфор айтувчи одам ёруғ кунларга эришади.
47. Истиғфор билан инсон орзусига етади.
48. Истиғфор айтувчининг дили яйрайди, кўнгли ёзилади.
49. Истиғфор хурсандчилик олиб келади.
50. Истиғфор қалбни чароғон, руҳни тетик қилади.
51. Истиғфор айтувчининг хотираси кучаяди.
52. Истиғфор юзни нурли қилади.
53. Истиғфор ризқ келишини осонлаштиради.
54. Истиғфор айтувчининг дуоси қабул бўлади.
55. Аллоҳ таоло истиғфор айтувчининг оғирини енгил қилади.
56. Кўп истиғфор айтган одам Қиёмат куни номаи аъмолини кўриб хурсанд бўлади.
57. Оламдан ўтиб кетган ота-оналар фарзандлари айтган истиғфорлари туфайли жаннатда энг юқори мартабаларга кўтарилишади.
58. Истиғфор одамни тушкунликдан халос этади.
59. Истиғфор ҳасрат-надоматни, пушаймонни кетказади.
60. Истиғфор қалбни тиниқлаштиради.
61. Истиғфор айтиб юрувчи одамга Аллоҳ таоло ҳар қандай қийин вазиятдан чиқиш йўлини кўрсатади.
62. Истиғфор айтиб юрувчи одамнинг Аллоҳ таоло мусибатларини кўтаради.
63. Истиғфор айтиб юрган банданинг Аллоҳ таоло ҳар қандай қийинчиликларини енгиллаштиради.
64. Истиғфор айтиб юрувчи инсон қашшоқликка йўлиқмайди.
65. Истиғфор айтувчининг ишлари юришади.
66. Истиғфор эр-хотин ўртасидаги келишмовчиликни даф этади.
67. Истиғфор фарзандларни итоатли қилади.
68. Аллоҳ таоло истиғфор айтиб юрган одамга кутмаган тарафидан неъмат, ризқ жўнатади.
69. Истиғфор айтувчи одамнинг ризқи улуғ бўлади.
70. Истиғфор айтувчи одамнинг касб-корига Аллоҳ таоло хайр-барака беради.
71. Ким мўминлар ҳаққига истиғфор айтса, Аллоҳ унга ҳар бир мўмин муқобилида биттадан ҳасанот ёзиб қўяди.
72. Истиғфор айтилган хонадонга илоҳий файзу хайр-барака киради.
Меҳрибон Парвардигоримиз
ўзларимизни ҳам,
фарзанд-зурриётларимизни ҳам
Ўзи буюрган,
Жаноби Пайғамбаримиз алайҳиссалом тавсия этган,
ўтмишда ўтганларимизнинг руҳлари шод бўладиган,
халқимиз хурсанд бўладиган,
ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин!
Иброҳимжон домла Иномов