Ҳар йили Рамазон ойини юртимизда кўтаринки руҳда кутиб оламиз. Бу ойда мўмин-мусулмонларнинг меҳри ва саховати, мурувват ва футуввати жўш уради. Шулар боис ҳамда муқаддас Ислом дини таълимотига мувофиқ кам таъминланган, боқувчисини йўқотган, эҳтиёжманд оилалар ҳолидан хабар олиниб, уларга хайру саховатлар кўрсатилади.
Муҳтарам Президентимизнинг шу йил 27 февралдаги «Муборак Рамазон ойини муносиб тарзда ўтказиш тўғрисида»ги қарорига биноан “Рамазон – саховат, бирдамлик ва бағрикенглик ойи” ғояси асосида бутун республикамиз бўйлаб юқори савияда ўтказилмоқда.
Рамазонда рўзасини тутишда ҳикмат кўп. Чунки Аллоҳ таоло рўза тутиш учун ушбу ойни танлаган. Бу ойда Қуръон нозил бўлган. Ояти каримада: “Эй имон келтирганлар! Сизлардан олдинги (уммат)ларга фарз қилингани каби сизларга ҳам рўза тутиш фарз қилинди, шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз. Саноқли кунларда” (Бақара сураси, 183–184-оятлар).
Рўза Одам алайҳиссаломдан то Муҳаммад алайҳиссалом давригача ўтган барча пайғамбар ва умматларга фарз қилинган. Лекин рўза тутишнинг шарт ва қоидалари турлича бўлган. Айрим умматлар Рамазон ойи ёзнинг иссиқ кунларига тўғри келиб қолса, Аллоҳдан ёки Унинг пайғамбаридан беижозат шаккоклик ила уни бошқа ойларга кўчириб, бу қилмишларининг жаримаси учун, ўзларича, яна ўн кун қўшимча рўза тутишган.
Ҳалим бўлиш, ўзгалар билан уришиб тортишмаслик, жаҳли чиққан вақтда ҳам ўзини қўлга ола билиш рўзадорнинг одобларидан ҳисобланади. Бу ҳақда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай хабар берганлар: “Рўза қалқондир. Қачон бирортангиз рўзадор бўлса, ёмон гап гапирмасин, жоҳиллик қилмасин. Агар бирор киши у билан урушса ё уни ҳақорат қилса: “Мен рўзадорман, мен рўзадорман”, десин”, дедилар” (Имом Абу Довуд ривояти).
Ҳадиси шарифдаги “қалқон” дея таржима қилинган “жуннатун” калимаси луғатда “тўсувчи”, “ҳимоя қилувчи” каби маъноларни англатади. Шунга кўра, уламолар ушбу калимадан қандай маъно кўзлангани ҳақида қуйидагиларни айтганлар:
Набий алайҳиссалом рўзадорнинг яна бир сифатини таъкидлаб “жоҳиллик қилмасин”, деганлар. Шунга кўра, рўзадор биров уришиб ҳақорат қилган тақдирда ҳам: “Мен рўзадорман, мен рўзадорман”, дейиши лозим.
Уламолар бундай деганлар: “Инсон бир нарсадан узлуксиз бир ой ўзини сақласа, ўша нарса унинг одатига айланиб, мазкур муддатдан кейин ҳам доимо ундан сақланадиган бўлиб қолади”.
Ифторлик ва саҳарликлар ҳам дабдабадан, риёдан, хўжакўрсиндан холи, Аллоҳ учун бўлиши керак. Бизга ҳар жиҳатдан намуна бўлган зот Пайғамбаримиз алайҳиссалом ифторликда ҳўл, янги етилган хурмо, агар у топилмаса, қуруқ хурмо билан, мободо у ҳам бўлмаса, бир неча ҳўплам сув билан билан оғиз очар эдилар.
Рўзанинг жуда кўп ва турли-туман фойдалари бор. Биринчидан, рўза инсон танасини турли касалликлардан асрайди. Чунки танадаги кўп касалликлар асосан меъда ва ичакларда тўпланиб қолган чиқиндилардан ҳамда ортиқча семириб кетишдан бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рўза тутинглар, соғлом бўлурсиз”, деганлар (Имом Табароний ривояти).
Иккинчидан, рўза зеҳнни ўткир қилади, хотирани мустаҳкамлайди.
Учинчидан, рўзадор кишининг тана аъзолари ҳаракати тоат-ибодатлар учун енгил бўлади.
Тўртинчидан, рўза туфайли шайтоннинг малайлари мағлуб бўлади, Раҳмоннинг лашкарига нусрат ато этилиб, ғолиб бўлади.
Бешинчидан, рўза туфайли дуолар қабул бўлади. Қолаверса, тиббий-илмий изланишлар натижасида рўзанинг турли жисмоний ва руҳий касалликлардан ҳимояланишда ва уларнинг олдини олишда фойдаси борлиги исботланди.
Тошкент шаҳрида Рамазон ойинигн дастлабки кунларидан, муҳтарам Юртбошимизнинг қарорларида белгиланган вазифалардан келиб нафақат мўмин-мусулмонлар, айни пайтда ўзга дин ва бошқа миллат вакилларига ҳам муборак ой муносабати билан озиқ-овқат маҳсулотлари етказиб бериляпти.
Мисол учун, Бектемир ва Учтепа туманларида 5 тадан ногиронлиги бор, кам таъминланган, боқувчисини йўқотган оилалар ҳолидан хабар олиниб, уларга зарур бирлам озиқ-овқат маҳсулотлари тарқатилди.
Мурувват кўрсатилган оилалардан бирида рус миллатига мансуб ёши улуғ онахон яшайди. Онахон саховатдан мамнун бўлиб, бу хайрли ишларнинг бошида турган азиз инсонларни алқади.
Ислом бағрикенг, ўзга миллат ва бошқа дин вакилларига меҳр-саховат кўрсатадиган диндир.
Зотан, қайси жамиятда диний бағрикенглик тамойилларига риоя қилинса, ўша жамиятда ўзаро ҳурмат ва самимият қарор топиб, барча инсонлар тинч ва осойишта ҳаёт кечирадилар. Тинчликсиз тараққиёт ва фаровонлик бўлмагани каби диний бағрикенгликсиз тинчлик барқарор эмас.
Рамазон ҳар бир хонадонга файз ва барака бўлиб кириб келди. Бу ойнинг фазилатидан Аллоҳ таоло барчамизни баҳраманд қилсин!
Абдуқаҳҳор домла ЮНУСОВ,
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
Ҳаво йўллари қатнови пайдо бўлмаган, автомобиль транспорти тўла ривожланмаган Усмонлилар империяси даврида Макка-Мадина каби муқаддас ерларга сафар қилиш ўзига яраша машаққатли ва бироз хавфли эди. Ҳижозга борадиган темир йўлнинг қурилиши вазиятни енгиллатарди. Макка ва Дамашқни боғлаш мақсадида қурилган поезд йўли Усмонли умумий темир йўл тармоғининг бир қисми бўлиб, зиёратчилар учун пойтахт Истанбулдан ҳаж ё умрага бориш имконини берарди. Бу сафар йўли сезиларли даражада қисқариб, зиёратчиларга осонлик ва қулайлик туғдирарди.
Мутахассисларнинг фикрича, Истанбулдан Маккага беш кунда етиб олса бўларди.
Ўша пайтларда араб дунёсидаги мусулмон давлатлар ўртасида чегара йўқ эди, шунинг учун ҳам ҳаж зиёратига бориш учун на паспорт, на виза керак эди.
Темир йўл Усмонли салтанатини ҳарбий жиҳатдан мустаҳкамлаш ва Арабистон ярим оролини назорат қилишни ҳам мақсад қилган эди. Давлат аскарларига тўсатдан душман ҳужуми бўлса, Макка ва Мадинага ёрдам кучлари тезда етиб борарди.
Қуйидаги харитада Дамашқдан Маккага борадиган маршрут кўрсатилган. Йирик Усмонли темир йўл тармоғига уланган Ҳижоз темир йўли Султон Абдул Ҳамид II буйруғи билан 1900-йилларда қурилиб бошланди ва 1908 йил сентябрь ойида Мадинага етиб борди.
Мадина темир йўл станциясининг очилиши:
Ҳозирда вокзал музейга айлантирилган:
Темир йўл 1913 йилда расмий равишда фойдаланишга топширилган. Дамашқ биринчи бекат бўлиб, Амман, Ҳайфа ва Қуддус каби йирик шаҳарларда ҳам станциялар қурилди. Йўлдан ҳаж зиёратини адо этувчи зиёратчилар, шунингдек, давлат амалдорлари, савдогарлар ва кенг жамоатчилик фойдаланишган.
Ҳожилар вагоннинг орқасида чойга сув қайнатишади:
Ҳижоз поездининг ички қисми:
Ҳижоз темир йўл поездидаги йўловчилар:
Аммандаги Ҳижаз темир йўл станцияси (Иордания):
Дамашқдаги Ҳижоз темир йўл станцияси (Сурия):
Ҳайфадаги Ҳижоз станцияси (Фаластин):
Афсуски, Ҳижоз темир йўл тармоғи Биринчи жаҳон уруши бошланганлиги сабабли Маккага етиб бормади. Араб қўзғолони пайтида араблар инглизлар билан иттифоқдош бўлиб, Усмонли қўшинларига қўшимча кучлар юборишига йўл қўймаслик учун темир йўл тармоғининг бир қисмини портлатиб юборишди.
Файсал ибн Ҳусайн бошчилигидаги араб исёнчилари темир йўлни портлатди, кейинчалик у Британия ёрдами билан Ироқ қиролига айланди.
Охир-оқибат Усмонли империяси қулагач темир йўл бутунлай ишдан чиқди.
Темир йўл излари ва поезд қисмларини Арабистон чўлларида ҳамон кўриш мумкин.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси
катта ўқитувчиси