Шайх Нававий (631-676)
Имом, ҳофиз, фақиҳ, муҳаддис Яҳё ибн Шарофиддин ибн Муррий ибн Ҳасан ал-Ҳизомий ал-Ҳувроний ан-Нававий аш-Шофеъий Ислом оламининг мўътабар олимларидан саналади.
Кунялари – Абу Закариё, лақаблари Муҳйиддин. Аммо Аллоҳга тавозуъ қилиб, Муҳйиддин[1] деб лақабланишни кариҳ кўрган. Чунки дин доимий ҳаёт ва собит бўлган нарсадир, тирилтирувчи кишига муҳтож эмасдир, деб айтардилар.
Имом Нававий ҳижратнинг 631 йили муҳаррам ойида Дамашқдаги Наво шаҳрида дунёга келди. Ёшлигидаёқ Қуръони каримни тўлиқ ёд олди. Ўн тўққизга кирганида отаси Дамашққа олиб борди ва илм таҳсилини янада кучайтириш мақсадида “Равоҳия” мадрасасига жойлаштирди. У ерда Исҳоқ ибн Аҳмад ибн Усмон Мағрибий ал-Мақдисийдан фиқҳ илми бўйича таълим олди, Шерозийнинг “Муҳаззаб” номли китобини ўқиб чиқди. Исҳоқ ибн Аҳмад у зотнинг фиқҳ илмидаги биринчи устози бўлди.
Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ ҳар куни 12 хил дарс билан машғул бўларди. Орада тиб билан ҳам шуғулланишга интиларди. Лекин Аллоҳ таоло у зотни бу илмдан буриб қўйди. Балки Дамашқдаги “Дор ал-ҳадис ал-Ашрафия”да дарс беришни насиб қилди.
Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ ниҳоятда тақводор, зоҳид киши эди. Бирор соатларини Аллоҳ тоатидан бошқа ишга сарф қилмасди. Кечаларини ибодат ва китоб тасниф этиш билан ўтказарди. Ибн Аттор айтади: “Нававий барча вақтини илм олиш, унга амал қилишга сарфларди. Бир кеча ва кундузда фақатгина ҳуфтондан сўнг бир луқма таом ва саҳар вақтида бир қултум сув тановул қилар эди”.
Имом Нававий жуда кўп китоб тасниф этди. Уларнинг айримлари: “Шарҳи Саҳиҳи Муслим”, “Иршод”, “Тақриб ва Тайсийр фий маърифати сунанил Башийр ан-Назийр”, “Таҳзийбул асмо вал луғот”, “Тибян фий одоби ҳамлатил Қуръон”, “Минҳожут-Толибийн”, “Бустонил орифийн”, “Хулосатул аҳком фий муҳиммоти сунани ва қавоидил Ислом”, “Равзатут толибийн ва умдатул муфтийн”, “Шарҳул муҳаззаб”, “Риёзус солиҳийн”, “Ҳулятул аброр ва шиорул ахбор фий талхийси даъвот вал азкор”.
Ушбу ҳадис китобларини шайхларидан эшитган: “Жомеъ ас-саҳиҳ ал-Бухорий”, “Саҳиҳи Муслим”, “Сунани Абу Довуд”, “Жомеъ ат-Термизий”, “Сунани Ибн Можа”, “Сунани Насоий”, “Муватто Молик”, “Муснади Шофеъий”, “Муснади Аҳмад”, “Муснади Абу Яъло”, “Саҳиҳи Абу Авона”, “Сунани Байҳақий”, “Шарҳи сунна лил Бағавий”, “Аъмалул йовм вал лайла ли Ибн Сунний”, “Ал-жомиъ ли одобир ровий вас сомиъ лилхатиб Бағдодий”, “Ансоб ли Зубайр ибн Баккор”.
Дамашқда истиқомат қилганида фиқҳ, ҳадис, усул каби илмларни қуйидаги устозлардан таълим олган:
Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ ҳижрий 676 сананинг 24 ражабида чоршанба куни кечаси Наво шаҳрида вафот этди ва шу ерга дафн қилинди.
Муфтий Иброҳим Десаи раҳимаҳуллоҳнинг "Ҳадис илмига кириш" китобидан олинди.
[1] Муҳйиддин – динни тирилтирувчи деган маънони англатади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг топшириқлари билан халқимизнинг бағрикенглик ва қўллаб-қувватлаш рамзи сифатида "Қурбон ҳайити" (Эид ал-Адҳа) муносабати билан Афғонистон аҳолисига 183 тонна озиқ-овқат маҳсулоти ортилган навбатдаги инсонпарварлик ёрдами юклари Балх вилоятига етказилди.
Инсонпарварлик юклари Ҳайратон шаҳридаги "Астрас" компанияси ҳудудида Ўзбекистон Республикаси Президентининг Афғонистон бўйича махсус вакили Исматилла Иргашев, Сурхондарё вилояти ҳокими Улуғбек Қосимов ҳамда Балх вилояти губернаторининг ўринбосари Нурулҳоди Абуидрис, шунингдек, икки томон расмийлари иштирокида топширилди.
Инсонпарварлик ёрдами таркибидан ун, гуруч, шакар, макарон ва қандолат маҳсулотлари, ўсимлик ёғи, тез тайёрланадиган таомлар, қизил ловия ва мош ўрин олган.
Афғонистон расмийлари Ўзбекистон Президенти ва халқига кўрсатаётган инсонпарварлик ёрдами учун миннатдорчилик билдириб, Қурбон ҳайити муносабати билан самимий табрикларини йўллашди.