11 Июн, 2025, 15 Зулҳижжа, 1446
11 Июн, 2025, 15 Зулҳижжа, 1446
Дунёда Ислом динидек инсон ҳаётининг барча жабҳаларини қамраб олган бирор-бир таълимот йўқ. Аллоҳ таолонинг бу ҳақ дини мусулмон кишининг ҳар қандай ҳолатда ҳам қандай қилиб йўл тутса дунё ва охиратига манфаат бўлишини белгилаб берган. Бу нарсаларни баъзан Аллоҳ таолонинг Ўзи муборак каломида баён қилган бўлса, баъзида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тиллари билан у зотнинг ҳадиси шарифларида баён қилиб берилган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг кўплаб ҳадисларида умматнинг бошига қиёматгача тушадиган фитналар ҳақида хабар берганлар.
Доcтор Абдулазиз Дохон ўзларининг “Аҳдас ва аҳодису фитнатил ҳарож” номли китобларида фитна тўғрисидаги ҳадисларни жамлаб, улардан қуйидаги маъноларни чиқариб олганлар:
1) Фитна Аллоҳ таолонинг бу уммат ва бошқа умматлар ичида қиёматгача бўладиган суннатидир. У зулматли тун каби кўр, соқов, кар бўлиб, унинг ичига кирган одам дунё ва охиратда ҳалок бўлади. Ундан қўлини тийган кишилар эса нажот топади. Аллоҳ кимга илм, тақво, рушд бермаган бўлса, унда инсон ўз ўрнини йўқотиб қўяди.
2) Фитна ҳақидаги ҳадисларда мусулмонлар ўртасидаги урушлар шубҳасиз, бўлиши айтилган. Буни инкор қилиб бўмайди. Лекин келгусида бу урушларни бартараф этиш, мусулмон ўлкаларда содир бўлган пайтда фитна оловларни ўчириш учун ҳам бу урушларни сабабини билиш лозим бўлади.
3) Аллоҳ таолонинг бу умматга раҳматларидан бири, бу дунёда уларнинг гуноҳларига каффорот бериши. Уруш ва фитналар уларнинг гуноҳлари учун каффоротдир.
4) Фитна ҳақидаги баъзи ҳадисларда бу фитналарнинг катта қисми машриқ тарафдан пайдо бўлиши очиқ-ойдин айтилган. Воқеъликда ҳам худди шундай бўлди. Чунки биринчи бўлиб фитнанинг ҳаракатлари Куфа ва Басрада пайдо бўлди. Жамал фитнаси ҳам айнан шу ерда бўлган эди.
5) Фитналар пайтида бир қавмлар ўз динларини арзимас дунё матосига сотдилар ва ҳавойи нафсларига берилиб ҳукм чиқардилар. Соф ислом аҳли эса уларнинг йўлларида ғарибга айланди. Динини маҳкам ушлаганлар қўлларида чўғ тутгандек, ўзларига етадиган мусибатларга дин йўлида сабр қилдилар.
6) Фитналар пайтида Аллоҳ таоло бир тоифа инсонларни сақлади. Улар фитнага аралашмадилар. Қўлларини мусулмонларнинг қонлари билан бўлғамадилар. Балки ислоҳ учун ҳаракат қилдилар.
7) Фитналар пайтида тил қиличдан кўра хатарли қуролга айланди. Фитна ва балоларни айнан тил вужудга келтирди.
8) Фитналар пайтида илм камайди. Бу наарса уломоларнинг ўлими билан ёки уларнинг сукут қилиши ёхуд соғ қолишлари учун инсонлардан ажралиб чиқишлари билан ёки бўлмаса, баъзи сабабларга кўра, инсонлар улардан ажралиб қолишлари билан бўлди. Ана шундай пайтда инсонлар ўзларига жоҳилларни раис қилиб олдилар. Натижада, улар илмсиз фатво бериб ўзлари ҳам адашдилар ва бошқаларни ҳам адаштирдилар.
9) Аллоҳ таоло фитна ҳақидаги ҳадисларда Ўз Расули соллаллоҳу алайҳи васалламга у зотнинг умматларини очлик билан ҳалок қилмаслиги, душманларни қудрати қанча бўлишидан қатъий назар, умматни уларга доимий бўйсиндириб қўймаслигини кафолатини берган. Лекин Аллоҳ таоло Расулуллоҳга бу уммат ўзаро ихтилоф қилмаслигини кафолатини бермаган. Ташқи душманлар айнан мана шу эшикдан уммат ичига кирдилар. Чунки уммат ўзоро ихтилоф қилса, бир-бирлари билан уруш қилса, уларнинг қувватлари заифлашади-да, душманлар уни эгаллаши учун имкон туғиларди.
ТИИ Модуль таълим шакли битирувчиси,
Хоразм вилояти, Шовот тумани Юсуф Ҳамадоний жоме масжиди имом-хатиби Шермуҳаммад Болтаев
“Арафот” сўзи луғатда – “билиш, таниш” маъноларини билдиради.
Макка шаҳридан 20 км, Минодан 10 км, Муздалифадан эса 6 км, Намира масжидидан 1,5 км узоқликда жойлашган. Узунлиги 11-12 км ва кенглиги 6,5 км бўлган водий. У қаттиқ катта тошлардан иборат. Жанубий томонда 168 та зинаси мавжуд.
Маълумотларга кўра, Одам Ато билан Ҳавво онамиз жаннатдан чиқариб юборилганларидан кейин бир-бирлари билан шу ерда учрашганлар, дейилади.
Бошқа бир ривоятда Жаброил алайҳиссалом Иброҳим алайҳиссаломга ушбу маконда ҳаж амалларини ўргатиб: “Арофта?” (“Ўргандингизми?”) деганларида, Иброҳим алайҳиссалом: “Ҳа”, деганлар. Шундан кейин Арафот деб номланиб қолган.
Арофат тепалигида бир баланд жой борки, у ерни “жабалул роҳма”, яъни “раҳмат тоғи” дейилади. Арафа куни ҳожиларга ёғиладиган беҳисоб раҳмат ва баракалар сабабли “раҳмат тоғи” деб номланади. Ушбу тоғ Илол, Нобит ҳамда Қурийн деб ҳам аталади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафотларидан 93 кун олдин, ҳижратнинг 10 йили Мадинадан ҳажга келиб, арафа куни шу тепаликка чиққанлар ва оқ туяларини чўктириб, унинг устида туриб “Видолашув ваъз”ини айтганлар. Бу жой узоқдан кўриниб туришлиги учун устун шаклида кўтарилиб, оққа бўяб қўйилган.
Арафотда ҳажнинг асосий аркони адо этилади. Арафа куни бомдод намози ўқилгандан сўнг Минодан Арафотга қараб йўлга тушилади. Зилҳижжа ойининг 9-куни, яъни арафа куни ҳожилар шу тепаликка чиқиб, то қуёш ботгунга қадар ибодат билан машғул бўладилар. Арафотда маълум муддат турмаган кишининг ҳажи ҳаж ҳисобланмайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳаж Арафотдир”, деганлар (Имом Термизий ва Насоий ривояти).
Арафотга чиқишдан олдин ғусл қилиб олинса яхши бўлади.
Арафотга чиқишда ва у ерда турганда доим такбир, таҳлил, ҳамд ва талбия (“лаббайка”) айтилади. Арафотда дуолар ижобат бўлади. Шунинг учун ҳожилар кўпроқ дуода, зикрда, тиловатда, илтижода, чин дилдан тазарруда бўлишга интилишлари лозим.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Дуоларнинг яхшиси – Арафот кунги дуодир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).
Арафотда қуйидаги оят нозил бўлган: “Бугун Мен сизлар учун динингизни комил қилдим, Мен сизларга неъматимни тўкис қилиб бердим ва сизлар учун Исломни дин қилиб танладим” (Моида сураси, 3-оят).
Арафотда ва Раҳмат тоғида қуйидаги дуоларни ўқиш тавсия этилади:
“Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи. Субҳаналлоҳил ъазийм”.
“Лаа илаҳа илла анта. Субҳанака инни кунту миназ-золимийн”.
“Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳил ъалийил ъазийм”.
“Роббана атина фид-дуня ҳасанатан ва фил ахироти ҳасанатан ва қина ъазабан-нар”.
“Аллоҳумма аслиҳ ли динийаллазий ҳува ъисмати амри ва аслиҳ ли дунйаяллати фиҳа маъаший ва аслиҳ лий ахиротияллати фиҳа маъадий, важъалил ҳайата зийадаталли мин кулли хойрин, важаълил мавта роҳаталли мин кулли шаррин”.
“Аъузу биллаҳи мин жаҳдил балаи ва даркиш-шақои ва суъил қазои ва шатаматил аъдаи”.
Арафотда пешин ва аср намозлари бир азон ва икки иқомат билан қўшиб қаср қилиб ўқилади. Ҳажнинг амири хутба ўқийди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Арафа куни, Аллоҳ бандаларни дўзахдан кўп озод қилганчалик бошқа бирор кун йўқ!” (Имом Муслим ривояти).
Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Аллоҳ ҳузурида Арафот кунидан яхшироқ кун йўқ. Аллоҳ таоло дунё осмонига (фаришталарга мақтаниб) ер аҳли билан фахрланиб айтади: “Менинг чанг босган бандаларимга қаранг! Менинг раҳматимдан умидвор бўлиб, барча жойлардан келдилар. Ваҳоланки, улар менинг азобимни кўрмаганлар. Аллоҳ таоло бирор кунда Арафа кунидек бандани дўзахдан озод қиладиган кун йўқ, дейди”.
Аллоҳ таоло ҳажингизни мабрур, саъйингизни машкур ва гуноҳингизни мағфур қилсин!
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа