04 Ноябр, 2024, 03 Жумадул аввал, 1446
04 Ноябр, 2024, 03 Жумадул аввал, 1446
Дастурхон ёзиб одамларга таом улашиш эҳсон ҳисобланади. Эҳсонннинг эса савоби улкан.
Халқ орасида турли сабаблар билан эҳсон дастурхони ёзилади. Тўйлар, ифторлик, аза маросимлари ва бошқа муносабатлар билан элга таом улашиш шулар жумласидан. Аввало, бирор эҳсон қилмоқчи бўлган киши ўша маросими шариатга мувофиқми ёки зид эканлигини яхши англаб олиши зарур. Маййитлар учун қилинадиган биздаги маросимларни ҳеч бири шариат кўрсатмаларида зикр қилинмаганини эслатиб ўтиш жоиз. Тўғри, маййит ҳаққига хайр-эҳсон қилинса бунинг манфаати ўтган кишига етиб бориши Ҳадиси шарифларда таъкидланган.
Аммо уч кунлик, йигирма, қирқ, йил оши каби маросимларни ўтказиш урф тарзида оммалашган. Гўёки ушбу маъракалар ўтказилмаса, бўлмайди, деган тушунча, одамлар гап сўз қилишади деган ҳадик билан қилиниши ойдек равшан бўлиб қолган. Ваҳоланки, маййит ҳақига хайр-эҳсон, аввало, таом бўлиши шарт эмаслиги, бу каби маросимларни одамларнинг гапи учун эмас, холис Аллоҳ йўлида эҳсон сифатида қилиниши, кун санаб эмас, балки ихтиёрий равишда қанақа бўлмасин хайр қилиш мақсадга мувофиқлигини, афсуски, кўпчилик тушуниб етмаяпти.
Бошқа вилоятга танишлариникига таъзия билдиришга борган бир ҳожи акамиз, уларда маййит учун алоҳида маърака қилинмаслигига, балки имконият бўлганда бирор жонлиқ сўйиб, гўштини муҳтожларга ва етимларга тарқатиб беришларини гувоҳи бўлган экан. Ҳа, марҳумлар ҳақига эҳсон қилишнинг намунаси мана шундай бўлиши керак. Йўлларни таъмирлаш, кўприк қуриш, сув, электр тармоқларини таъминлашда муҳтож кишиларга кўмаклашиш, талабаларнинг ўқув шартнома пулларини тўлаб бериш каби ишлар айни савоби буюк амаллар эканини таъкидлаб ўтмоқчимиз.
Никоҳ ва бошқа муносабатлар билан бўлиб ўтаётган тўйларимиз ҳам ачинарли ҳолатда, десак муболаға бўлмайди. Тўйларга жуда кўп сарф-харажат қилинадиган бўлиб қолди. Бу эса айни исрофдир. Аслида тўй яқинларни чақириб, икки ёш учун дуо олиш мақсадида қилиниши керак. Бу ўринда ҳам исроф қилиш нотўғри. Чунки Аллоҳ таоло “Аъроф” сурасининг 31-оятида: “Аллоҳ исрофгарларни суймас”, деб огоҳлантиради.
Бизнинг тўйлар саодат асридаги тўйлардан жуда катта фарқ қилади. Ҳадисларда баён қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг энг катта тўйлари Зайнаб онамизга уйланганларида бўлган. Ўшанда битта қўй сўйган эканлар. Энди буни бизнинг тўйлар билан солиштириб кўраверинг.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилган: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Абдурроҳман ибн Авф розияллоҳу анҳуда сариқ (ранг) асарини кўриб:
“Бу нима?» дедилар.
“Эй Аллоҳнинг Расули, бир аёлга данак вазнидаги тилло (маҳр бериб) уйландим», деди у.
“Аллоҳ сенга барака берсин! Бир қўй билан бўлса ҳам валийма қилгин”, дедилар”.
Бешовлари ривоят қилганлар.
Эътибор берайлик, бу воқеада ҳам Абдурроҳман ибн Авф розияллоҳу анҳу уйланганларида Набий алайҳиссалом бир қўй сўйиб тўй қилишини таклиф қилганлар. Афсуски, бугунги тўйларимизнинг тури ҳам кўпайиб бормоқда. Таклиф этилганлар сони, дастурхонга тортилаётган ноз-неъматларнинг хилма-хиллиги, уй жиҳозлари, келин-куёвга ҳозирланаётган сарполарнинг ўта қиммат ва ҳаддан зиёдлиги инсоф кўзи билан қараган кишини ажаблантиради. Буларнинг бариси исроф, дабдабабозлик, кимўзарга иш қилиш, фахраланишдан ўзга нарса эмас.
Биз бу иллатлардан ўз вақтида ўзимизни қайтармасак, оқибати яхшилик бўлмаслиги, охиратда ҳам иқоб борлигини халқимизга тушунтириб боришимиз лозим.
Тўй ва маросимларни ихчам ва ортиқча исрофгарликсиз тарзда ўтказиш борасида аҳли илмлар, имом-хатиблар ва отинойилар томонидан масжид қавмлари ва маҳалла-кўйдаги тадбир ва маросимларда аҳолига тушунтириш ишлари олиб борилаяпти. Матбуот ва ижтимоий тармоқлар орқали чиқишлар қилиб, ояти карима, Ҳадиси шариф ва салафи солиҳлар ҳаётидан намуналар асосида жамоатчиликка тўғри йўлни англатишга ҳаракат қиляпмиз. Бу борада маҳалла, ёшлар уюшмаси ва бошқа мутасаддилар билан ҳамкорлик йўлга қўйилган. Аҳолига бирор маърака ўтказишдан олдин албатта маҳалла оқсоқоллари ва фаоллари ҳамда масжид ходимлари билан бамаслаҳат иш кўришларини тавсия қилмоқдамиз. Имом хатиб ва отинойилар жойлардаги никоҳ уйларида бўлиб, никоҳдан ўтиш учун ариза билан мурожаат қилган ёшларга тўйларни рисоладагидек ўтказиш, ортиқча орзу ҳавасларга берилмаслик, никоҳ ва оила мавзуларида суҳбат қилмоқда.
Дабдабали тўйлар учун қиладиган сарф-харажатларимизни ихчамлаштириб, барпо этилаётган ёш оиланинг келажаги учун сарфлаб, ушбу ёш оилага кейинги ҳаётига ёрдам берсак нур устига аъло нур бўлади, иншааллоҳ.
Зайниддин Эшонқулов,
Ўзбекистон мусулмонлар идораси вилоят вакили, вилоят бош имом-хатиби.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бир кун келиб, фарзандларингизни ҳам қарғаб қўйсангиз нима бўлади?
Қиз бола мусибат келганда, қийинчилик пайтида ўзини ўзи қарғашга ўрганиб қолса, афсуски, бу нарса тилига ўрнашиб қолади. Йиллар ўтиб, худди шу ишни фарзандларига ҳам қилмайди деб, ким кафолат бера олади? Бундай ёмон одатга ўрганиб қолган аёл болалари ёшлик қилиб, жаҳлини чиқарса, уларни қарғаб ташлайди, уларга қўшиб, «Худо жонимни олса-ю, шулардан қутулсам» деб, ўзини ҳам қарғайди. Аслида бошингизга тушган ҳар қандай мусибат – Аллоҳнинг синовидир. Ёмон дуоларингиз, қарғишларингиз ижобат бўлиб, афсус-надоматда қоладиган кун келиб қолмасин, бугуноқ ўзингизни ўнгланг! Зеро, ҳаётда фарзандларини дуоибад қилган учун қанча-қанча оилалар хароб бўлган!
Ўзингизга ўлим тилаганмисиз?
Бошимизга оғир иш тушиб қолса, кўзимизга дунё қоронғи бўлиб, яшагимиз келмай қолади. Бу – Аллоҳни танимаслик, динни тушунмаслик, ҳаётнинг қадрига етмасликдир. Бундай кимса учун гўё келажак ҳаёти зимистондан иборат, уни ҳеч қандай яхшилик кутмаётгандек туюлади. Гўёки бу ҳаётда бирорта меҳрибони қолмагандек бўлиб қоади. Бундай ҳолатда инсон беихтиёр ўлимни орзу қилиб қолади, бундай азоблардан халос этишини сўраб, Аллоҳ таолога ёлвора бошлайди.
Шу ўринда бир савол туғилади: қаршимиздаги ҳамма эшиклар ёпилиб, яшашдан умидимиз узилиб қолса, бу азоблардан қутулиш учун ўлимни орзу қилишга ҳаққимиз борми ўзи?
Бу саволга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай жавоб берганлар:
«Ҳеч бирингиз бирор кулфат туфайли ўзига ўлим тиламасин! Шунда ҳам бошқа чораси қолмаса, «Аллоҳим, агар мен учун яшаш хайрли бўлса, мени яна яшатгин. Агар мен учун ўлим хайрли бўлса, жонимни олгин», десин».
Саҳобалар ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг гўзал одоблари билан зийнатланганлар. Шунинг учун ҳаётларининг энг қийин онларида ҳам ўлимни орзу қилмаганлар.
Қайсдан ривоят қилинади: «Ҳаббоб ибн Аратни кўргани бордик. У қорнидаги ярага етти марта куйдирма босган экан. Борсак, «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизни ўлим тилашдан қайтармаганларида, ўзимга ўлим тилаган бўлардим», деди» (Имом Бухорий ривояти).
Бир қиз айтади: «Гўдаклигимда отам менга Пайғамбаримизнинг «Ҳеч бирингиз зинҳор ўзига ўлим тиламасин», деган сўзларини ўргатганлар. Отам бу ҳадисни менга жуда кўп эслатар эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Аллоҳим, мен учун яшаш хайрли бўлса, мени яна яшатгин. Агар мен учун ўлим хайрли бўлса, жонимни олгин», дейишни ўргатганларини яхшилаб ёд олишга ундар эдилар. Отам: «Инсон ҳаётда кўп қийинчиликларга, мусибатларга дуч келиши мумкин. Аллоҳ асрасин, шундай пайт келиб қолса, ҳеч қачон ўзингга ўлим тиламагин! Умидсизликка тушсанг, Аллоҳга таваккул қилгин-да, «Аллоҳим, мен учун яшаш хайрли бўлса, мени яна яшатгин. Агар мен учун ўлим хайрли бўлса, жонимни олгин», деб дуо қилгин!» дер эдилар.
Отам бу дуони ёд олишимга нима учун бунчалик ҳаракат қилганларига, ўзига ўлим тиламасликни бунчалик қаттиқ тавсия қилганларига ҳайрон бўлиб юрардим. Йиллар ўтиб, ўсмирлик ёшига етдим. Ўша даврга хос муаммоларга дуч кела бошладим. Ана шунда беихтиёр отамнинг сўзларини эслаб қолдим. Кўпчилик дугоналарим салгина қийналса ҳам, ўзига ўлим тилаётганини кўриб, ҳайрон қолар эдим. Мен ҳам улардек бўлиб қолишим ҳеч гап эмас эди. Лекин отам ўргатган набавий дуолар туфайли Аллоҳ мени бундай қисматдан асради.
Пайғамбаримизнинг ўлимни орзу қилишдан қайтаришларида яна бир гўзал маъно борлигини англаб етдим. Ўлимни орзу қиладиган, яшашни ёмон кўрадиган қиз Аллоҳга ўлим тилаб дуо қилаверса-ю, Аллоҳ унинг дуосини ижобат қилмаса, ўз жонига қасд қилишга ҳам журъат қилиб қолиши мумкин. Бу эса жуда катта гуноҳ! Ўлим тилашнинг нечоғлик хатарли эканини яхши англаган қиз эса жонига қасд қилиш нақадар ёмонлигини тушуниб, бу ҳақда ўйлашдан ҳам эҳтиёт бўлади. Жуда қайғуга ботиб, умидсизликка, тушкунликка тушиб қолса ҳам, «Аллоҳим, мен учун яшаш хайрли бўлса, мени яна яшатгин. Агар мен учун ўлим хайрли бўлса, жонимни олгин», деб дуо қилса, Аллоҳга таваккул қилса, мабодо вафот этиб қолса ҳам, албатта яхшилик бўлади. Аллоҳ унга умр берса, Аллоҳга ишонгани учун «Демак, ҳали ҳаётимда жуда кўп яхшиликлар бор экан», деб яшайди. Аллоҳ таоло банданинг дуосини албатта ижобат қилади. Мана шундай тушунча қиз болани умидсизликдан, жонига қасд қилиш каби хаёллардан асрайди. Мен бу дуонинг фойдасини ҳаётимда жуда кўп синаб кўрганман, бу дуо менга ҳар доим умид бахш этган, мени янада кўпроқ сабр қилишга чорлаган, келажакка умидимни оширган. Албатта, буларнинг барчаси Аллоҳнинг фазлидир».
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа