Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Salomlashish odobi

22.06.2021   10930   6 min.
Salomlashish odobi

Insonlar bir-birlariga salom berganlarida o'zaro tinchlik tilaydilar. Zero, “Assalomu alaykum” deyishlik boshqa bir kishiga tinchlik tilashdir. Odamlarning bir-birlariga tinchlik tilashlari zamirida katta ma'no, katta fazilat yotadi. Chunki berilgan ne'matlar ichida eng buyuk ne'mat bu – tinchlik ne'matidir.

Qur'oni karimda odamlarni bir-birlariga salomlashishga buyurib bunday deyiladi:“Qachon sizlarga biror (iborasi) bilan salom berilsa, sizdan undan chiroyliroq qilib alik olingiz yoki o'sha (ibora) ni qaytaringiz....” (Niso surasi, 86-oyat).   

Salom berish va unga javob berish bilan savob ko'payadi, insonning umri va rizqiga xayru-baraka kiradi.  Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Kim bilan uchrashsang salom ber, savobing ko'payadi, uyingga kirganingda ahlingga salom ber, uyingga xayru-baraka kiradi”.

Inson boshqa bir insonga chin ko'ngildan yorug' yuz bilan salom berishi yaxshilikni ko'paytiradi. Bu haqda hadisda:

“Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oldilaridan o'tib ketayotib:

“Assalomu alaykum”, dedi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:

“O'nta”, dedilar.

Yana bir kishi o'tayotib:

“Assalomu alaykum va rahmatulloh”, dedi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Yigirmata”, dedilar.

Yana bir kishi o'tib ketayotib:

“Assalomu alaykum va rahmatulloh va barakatuh”, dedi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“O'ttizta”, dedilar. Shunda sahobalar roziyallohu anhum o'nta, yigirmata, o'ttizta deyishlarining sababini so'rashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Birinchi kishiga o'nta deganim, u salom berish bilan o'n savobni, ikkinchi va uchinchi kishi esa salom berish bilan yigirma va o'ttiz savobni qo'lga kiritdi”, deb javob berdilar.

Salom berish bilan inson saxiylik qiladi. Zero, dunyoda eng baxil kishi salomga baxillik qilgan kishidir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odamlarning eng baxili salom berishga baxillik qilgan kishidir”, dedilar.

Insonlar kim oldin salom berishga musobaqalashishlari lozim. Chunki kim oldin salom bersa, savobning ko'prog'ini qo'lga kiritadi. Oldin salom berish kamtarlikka, boshqalarni oldin salom berishini kutish esa manmanlikka kiradi. Yoshim katta, uning yoshi kichik, u salom bersin, deyish kibr hisoblanadi. Inson o'zidan kibrlanishni yuvish uchun ham o'zidan kichiklarga salom berishi lozim. Shu sababli oldin salom berish insondagi kibrni ketkazib, unga kamtarlik kamolotini beradi.

Ba'zi bir kishilar salom berishda uni to'g'ri aytilishiga e'tibor bermaydilar. Insonlar boshqa bir insonlar bilan uchrashganlarida  “Assalomu alaykum” deyish o'rniga, “Assam –alaykum” deyishsa,  “Sizga o'lim bo'lsin”, deyilgani bo'ladi.

Ba'zi bir kishilar “ Assalom” deb qo'yishadi. Bu ham noto'g'ri salom berish hisoblanadi. Chunki “Assalom”ning o'zini aytish noaniqlikni keltiradi. Shu sababli “Assalomu alaykum” deb to'liq va aniq salom berilishi lozim. Salomlashish paytida qo'l berib ko'rishish fazilatli amallardan hisoblanadi. Insonlar salomlashib, bir-birlarini qo'llarini olib ko'rishsalar ular o'rtasida mehr-oqibat mustahkamlanadi. Ikki inson qo'l berib ko'rishar ekan ularning savoblari ko'payib, gunohlari to'kiladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ikki kishi uchrashganda qo'l berib ko'rishsa, har ikkisining gunohi hali bir-biridan uzoqlashmasdan mag'firat qilinadi”, deganlar.

Salom berishda qo'l bilan ko'rishishdan tashqari quchoq ochib ko'rishish ham mavjud. Insonlar bir-birlarini sog'inganlarini izhor qilish maqsadida quchoqlashib ko'rishadi.

Insonlarning bir-birlari bilan uchrashganidagi chin ko'ngildan, ochiq chehra bilan salomlashishi xalqimizning eng yaxshi odatlaridandir. Salomlashish odoblarini yaxshi bilib, unga amal qilishlik odamlar o'rtasida insonning martabasini ko'taradi, ular orasida mehr-muhabbat yoyiladi. Va u insonlar orasida adovatni yo'qolishiga, yaxshilik joriy bo'lishiga xizmat qiladi. Halqimizning salomlashish kabi odatlari farzandlarimiz ongida milliy qadriyatlarimizga nisbatan hurmat tuyg'usini shakllantirishga, ularning millatga, qadriyatlarimizga haqiqiy sadoqatli insonlar bo'lib tarbiya topishida muhim ahamiyat kasb etadi.

Umar AVLIYoQULOV,

Qarshi tuman “Tosh” masjidi imom-xatibi

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

06.06.2025   3644   4 min.
Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

Shukuh


Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.

Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.

Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.

Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.

Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.

Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.

Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.

Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.

Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.

Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.

Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.

Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.

Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!

 

Homidjon ISHMATBЕKOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.

Maqolalar