بسم الله الرحمن الرحيم
الحَمْدُ لله الَّذِي أَوْضَحَ لَنَا مَعَالِمَ الصِّيَامِ وَالقِيَامِ. وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْأَنَامِ، وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ البَرَرَةِ الْكِرَامِ، اَمَّا بَعْدُ
RO'ZA – DINNING ARKONI
(Ro'zaga oid fiqhiy masalalar)
Hurmatli jamoat! Ma'lumki, Ramazon oyi dunyodagi barcha musulmonlar tomonidan sog'inch va katta tayyorgarlik bilan kutib olinadi. Zero Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, U Zotning sahobalari, tobeinlar va solih insonlar Ramazon oyiga katta e'tibor berib, bu oy kelganida nihoyatda xursand bo'lishgan.
Ro'za ibodati – Jannatdagi Rayyon eshigining kalitidir! Jannatga kirishning o'zi – katta bir saodat. Ammo o'sha jannatga Parvardigori olamning alohida e'tiboriga sazovor bo'lib, maxsus tayyorlab qo'yilgan eshikdan kirish yana bir o'zgacha baxt va sharafdir. Bu eshikdan esa faqat ro'zador bo'lganlar kira oladilar. Bu haqda Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shunday deganlar:
إِنَّ فِى الْجَنَّةِ بَابًا يُقَالُ لَهُ الرَّيَّانُ، يَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِمُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لاَ يَدْخُلُ مَعَهُمْ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ، يُقَالُ: أَيْنَ الصَّائِمُونَ؟ فَيَدْخُلُونَ مِنْهُ فَإِذَا دَخَلَ آخِرُهُمْ أُغْلِقَ فَلَمْ يَدْخُلْ مِنْهُ أَحَدٌ
(رَوَاهُ الإِمامُ مُسْلِمٌ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِىَ اللهُ عَنْهُ)
ya'ni: “Jannatda bir eshik bor, u Rayyon deb ataladi. Qiyomat kunida undan faqat ro'zadorlargina kiradilar, ulardan o'zga biror kishi ham (o'sha eshikdan) ular bilan birga kirmaydi. “Ro'zadorlar qani?” deyiladi. Ular o'sha eshikdankiradilar, ularning oxirgisi kirib bo'lganda, eshik berkitiladi. Boshqa hech kim undan kirmaydi” (Imom Muslim rivoyat qilganlar).
Shart sharoitlariga rioya qilib tutilgan ro'za kishida taqvo sifatini paydo qiladi. Lekin odam avval qilib yurgan aybu nuqsonlarini tark qilmasa, ro'zadan ko'zlangan maqsad hosil bo'lmaydi. Bu haqda Payg'ambarimiz alayhissalom shunday deganlar:
مَنْ لَمْ يَدَعْ قَوْلَ اَلزُّورِ وَالْعَمَلَ بِهِ وَالْجَهْلَ فَلَيْسَ لِلَّهِ حَاجَةٌ فِي أَنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ
(رَوَاهُ الامام اَلْبُخَارِيُّ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه)
ya'ni: “Kim yolg'on (guvohlik), unga amal qilish va jaholatni qo'ymasa, Alloh taolo uning och va tashna qolishiga muhtoj emas” (Imom Buxoriy rivoyatlari).
Demak Ramazon oyida ro'za sababli eb-ichish va nafs xohishini tark qilganimiz kabi, boshqa a'zolarimiz ham ro'za tutishi – gunohlardan tiyilishi shartdir. Ko'zning ro'zasi – haromga qarashdan tiyish, qo'loqning ro'zasi – harom narsalarni eshitishdan tiyish, tilning ro'zasi – gunoh so'zlar (yolg'on, bo'hton, g'iybat va hakazolar)dan tiyishdir. Huddi shunday boshqa a'zolarni ham gunoh va o'zgalarga ozor berishdan tiyish kerak. Ana shunda taqvoning mohiyatiga etiladi, ro'zaning samarasi ko'rinadi.
Ayniqsa kishiga tilidan ko'p ofatlar keladi. Jumladan, yolg'on, g'iybat va bekorchi gaplar har doim ham odamga gunoh olib keladi. Bu haqda Rasuli akram alayhissolatu vassalom:
لَمّاَ عُرِجَ بيِ مَرَرْتَ يَقَوْمٍ لَهُمْ أَظْفَارٌ مِنْ نُخَاسٍ يَخْمَشُون وُجُوهَهُمْ وَصُدُرَهُمْ فَقُلْتُ مَنْ هَؤلاء يَا جبرائيلُ قال هؤلاء يأكلونَ لحومَ الناس ويقعونَ في أغرَاضهم
(رواه الامام أبو داود)
ya'ni:“Merojga chiqqanimda misdan bo'lgan tirnoqlar bilan yuzlariyu ko'ksilarini tirnayotgan bir qavmning oldidan o'tdim. Men: “Ey Jabroil, ular kim?” deb so'radim. U: “Bular u dunyoda odamlarning go'shtini eb, obro'larini to'kkanlar, deb javob berdi”, – deb ko'rganlarini hikoya qilib berganlar (Imom Abu Dovud rivoyatlari).
Shuningdek, ro'zador kishi nazarini Alloh qaytargan narsalardan tiyishi kerak. Bu haqda Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shunday deydilar:
يَا عَلِيُّ لا تُتْبِعْ النَّظْرَةَ النَّظْرَةَ فَإِنَّ لَكَ الأُولَى وَلَيْسَتْ لَكَ الآخِرَةُ
(رواه الْإِمَامُ الترمذي عن جابر رَضِيَ اللَّهُ عنهُ)
ya'ni: “Hoy Ali birinchi nazarga ikkinchisini ergashtirma. Chunki birinchisi sen uchun (ya'ni, beixtiyor bo'lgani uchun unga javobgar emassan) ikkinchisi esa seni ziyoninggadir” dedilar (Imom Termiziy rivoyatlari).
Demak, Ramazon oyida go'zal xulqlar va chiroyli sifatlarga odatlansak, albatta, bu xislatlar bizga yil davomida hamroh bo'ladi. Yomon xislatlardan forig' bo'lish uchun esa Ramazon oyi ayni muddaodir.
Muhtaram azizlar! Ro'za tutishni savobi ko'pligi va fazilatlari haqida bundan boshqa ko'plab hadisi sharif va ulamolarning o'gitlari mavjud. Shunday ekan, ro'zadorlarga va'da qilingan savoblarga erishish uchun kishi imkon qadar ro'zaga oid masalalarni bilishi kerak. Shuni inobatga olib, suhbatimiz davomida ro'za ibodatiga oid yurtdoshlarimiz tomonidan eng ko'p so'raladigan masalalarga to'xtalamiz:
Koronavirusga qarshi emlashga kelsak, u ham teri osti va mushakka qilinadigan ukollardan biri. Buning ustiga oziqlantiruvchi emas. Yuqoridagi fatvo va hozirgi kundagi dunyo Fatvo uyushmalarining fatvolariga binoan ro'zador holda emlanish ro'zani buzmaydi.
Muhtaram jamoat! Yaqin kunlarda 9 may – “Hotira va qadrlash kuni” ham etib keladi. Bu kunda biz o'tmishda o'tgan ajdodlarimiz, xususan qatag'on davri qurbonlari va Vatan ozodligi, xalqimizning farovonligi yo'lida jonlarini fido qilib, bugungi kunda olamdan o'tib ketgan barcha fidoyi yurtdoshlarimizni yodga olib, ruhlariga Qur'on tilovat qilib, haqlariga duoi xayrlar qilamiz.
Jumladan, Ikkinchi jahon urushi davrida 538 mingdan ziyod o'zbekistonliklar Vatan himoyasida mardlarcha halok bo'lgan. 158 mingdan ko'proq hamyurtimiz urushda bedarak ketgan.
Mo'min-musulmonlarga Vatanni sevish Muhammad alayhissalomdan meros hisoblanadi. Hazrati Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam Makka shahridan Madina shahriga chiqib ketayotganlarida to'xtab, orqalariga qarab: “Qanday ham yaxshi shaharsan! Qanday ham menga sevimlisan! Agar qavming meni sendan quvmaganida sendan boshqa joyda yashamas edim”, - deb noilojlikdan Vatanni tark etishga majbur bo'lganlarini izhor etganlar (Imom Termiziy, 3926-hadis).
Jumhur ulamolar vatanparvarlik oddiy shior yoki his-tuyg'u emas, balki quyidagi xayrli amal va ibratli ishlarda ifoda etishi lozim ekanini ta'kidlaydilar:
- Vatan haqqiga bor yaxshiliklarni tilab duo qilish;
- jamiyatda ahillikni kuchaytirish yo'lida harakat qilish (silai rahm, qo'shnilarga yaxshilik, o'zaro yordam, bir-birlarga yaxshilikni sog'inish, salbiy axloq va ijtimoiy illatlardan saqlanish va h.k.);
- Vatan salohiyatini oshirish va uni muhofazasi uchun jonkuyarlik qilish (Vatan mulkini avaylab-asrash, uning yuksalishi uchun halol mehnat qilish, o'zini bag'ishlash va h.k.);
- Vatan erki, hududi yoki obro'siga qarshi fikriy yoki harbiy hujumga qarshi mudofaada turish.
Aksincha, islom dini vatanfurushlikni qattiq qoralaydi. Bunday harakatlar sirasiga quyidagilarni kiritish mumkin: davlat va jamiyatga xiyonat kilish, o'z shaxsiy manfaatlarini ko'zlab iqtisodiy, siyosiy va boshqa josuslik faoliyati bilan shug'ullanish, dushman tomoniga o'tib o'z xalqi, mamlakatiga qarshi kurash olib borish, qo'poruvchilik ishlari bilan shug'ullanish, turli diniy mutaassib va ekstremistik g'oyalar ta'siri ostida oilasi, Vatanidan voz kechish, ommaviy, jumladan, Internet orqali kindik qoni to'kilgan zaminga nisbatan bo'hton va ig'vo tarqatish, fitna chiqarish va hokazolar.
Islom ta'limotida Vatanga xiyonat qattiq qoralanadi. Hadisi sharifda aytiladi: “Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: “Men Rasululloh sallallohu alayhi vasallamning: “Qiyomat kuni har bir xiyonatkor uchun bu dunyoda qilgan xoinligi uchun sharmisor qiluvchi bayroq o'rnatib qo'yiladi”, deb aytganlarini eshitdim” (Imom Buxoriy, 3188-hadis).
Shu o'rinda ta'kidlash kerakki, o'tganlarimizni har doim eslab, haqlariga duoda bo'lishimiz – biz tiriklarni vazifalarimizdan biri hisoblanadi. Payg'ambarimiz sallalohu alayhi vasallam bu haqda shunday marhamat qiladilar:
اُذْكُرُوا مَحَاسِنَ مَوْتاكُمْ وكُفُّوا عَنْ مَساوِيهِمْ
(رَوَاهُ الإمَامُ أَبُو دَاوُدَ وَالإِمَامُ التِّرْمِذِيُّ)
ya'ni: “O'tganlaringizning yaxshi sifatlarini eslanglar, ularning yomon sifatlarini aytishdan saqlaninglar” (Imom Abu Dovud va Imom Termiziy rivoyatlari).
Keyingi paytlarda tilovati Qur'onning savobi o'tganlarga etmaydi degan xilof chiqarilmoqda, vaholanki, sahobai kiromlar davrlaridan beri Qur'on o'qib savobini bag'ishlash mavjud. Zakariyo Ansoriy rahmatullohi alayh “Al‑Lubob” kitoblarida: “Tilovatning savobi o'lganga etishiga dalolat qiladigan narsalardan biri shuki, musulmonlar barcha asrlarda Qur'on o'qib, o'tganlariga bag'ishlaganlar va buni hech kim inkor etmagan. Binobarin, bunga ijmo' bo'lgan”, – deganlar.
Hanafiy mazhabi ulamolari mayyitga ham, tiriklarga ham Qur'on qiroatining savobi etib borishi joizligini aytishgan. “Hidoya”, “Badoi'”, “Bahr” va boshqa kitoblarda bu haqda bayon qilingan.
Alloh taolo barchamizga Ramazon oyining fazilatlaridan to'liq foydalanish uchun tavfiq berib, O'zining sevimli, soim va qoim bandalaridan bo'lishimizni nasib aylasin! Omin!
Muhtaram imom-domla!Kelasi juma ma'ruzasi “Ijtimoiy odoblar: Kechirimli bo'lish – mo'minga xos fazilat” haqida bo'ladi, inshaalloh.
O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi, Musulmonlar idorasi, Imom Buxoriy, Imom Moturudiy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi mas’ul xodimlaridan iborat ilmiy guruhning Indoneziyaga tashrifi ushbu mamlakatning yetakchi bosma va elektron nashrlari tomonidan keng yoritildi, deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.
Jumladan, Indoneziyaning "CNN Indonesia" axborot agentligi "O‘zbekiston delegatsiyasi Indoneziyaga tashrif buyurdi" sarlavhali maqolani e’lon qildi. Unda Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universitetida "Movarounnahrdan Janubi-Sharqiy Osiyoga: hadis ilmlari va intellektual aloqalar" mavzusida ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tgani va mazkur anjumanda O‘zbekistondan yetakchi olimlar ishtirok etgani ma’lum qilingan.
"Tadbir ilmiy muloqot shaklida tashkil etilgan bo‘lib, uning doirasida Imom Buxoriy merosini o‘rganish, Mavarounnahr ulamolarining Indoneziya orollarida islom dinini tarqatishda tutgan o‘rni, hadisshunoslik yo‘nalishida hamkorlikni rivojlantirish kabi masalalar muhokama qilindi", – deb yozgan axborot agentligi.
O‘zbekiston delegatsiyasining tashrifi doirasida bo‘lib o‘tgan qator tadbirlar ikki mamlakat o‘rtasida islomiy ma’rifat, ta’lim, diniy bag‘rikenglik va tarixiy merosni asrab-avaylash sohalarida aloqalarni yanada mustahkamlashi ta’kidlangan.
Maqolada xabar qilinishicha O‘zbekiston ilmiy-ma’rifiy doiralari vakillari Indoneziya xalq manfaatlari va huquqlarini himoya qilish vaziri Muxaymin Iskandar, ekologiya vaziri o‘rinbosari Dias Xendrapriono, Ulamolar Kengashi va "Nahdatul ulamo" tashkiloti rahbariyati bilan uchrashuvlar o‘tkazdi.
"Businessreview" veb-sayti "Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligi diniy mo‘tadillik va islom ta’limi tizimini mustahkamlaydi" sarlavhali maqolani e’lon qildi.
Nashrda Imom Buxoriy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligida Indoneziya poytaxtida ilmiy-amaliy konferensiya tashkil etilgani qayd etilgan.
Materialda yozilishicha, anjumanda Mavorounnahr tarixi, Imom Buxoriy merosi, Markaziy Osiyo ulamolarining Indoneziyada islom ta’limotini tarqatishda tutgan o‘rni kabi mavzular muhokama qilindi.
Ushbu mamlakatdagi "Aspirasi Nusantara" elektron nashri Imom Moturidiy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari "Nahdlatul ulamo" tashkiloti faoliyati bilan tanishgani haqida yozdi. Ma’lum qilinishicha, shu yil 2 iyul kuni O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Davron Maxsudov hamda Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari Shahzod Islomov Indoneziyadagi eng yirik tashkilot "Nahdlatul ulamo" rahbariyati bilan uchrashdi.
"Nahdlatul ulamo" tashkiloti qoshidagi Ilmiy markaz rahbari Abshor Abdullo Imom Moturidiy ta’limoti sunniy kalom ilmida mo‘tadil, aql va mantiqqa tayanadigan yo‘nalish ekanini qayd etdi" – deb yozgan elektron nashr.
Tomonlar ta’lim sohasida aloqalarni kengaytirish, talabalar almashuvini amalga oshirish va ziyorat turizmi yo‘nalishida dasturlar ishlab chiqish kabi mavzularda fikr almashdilar.
Indoneziyaning "Jakarta Merdeka" onlayn portali esa "Bogor Botanika bog‘ida do‘stlik daraxti ekildi" sarlavhali maqolani e’lon qilindi. Unda O‘zbekiston delegatsiyasi a’zolari Bogor shahridagi Indoneziya Milliy Botanika bog‘ida daraxt ekish marosimida ishtirok etgani va Indoneziya ekologiya vaziri o‘rinbosari bilan uchrashuv o‘tkazgani ma’lum qilingan.
"Vazir o‘rinbosari Dias Xendrapriono Imom Buxoriy to‘plagan hadislar orasida tabiatni asrashga oid nasihat va tavsiyalar ko‘p ekanini ta’kidladi. Bu esa islom ta’limotida ekologik bilim va ong asosiy o‘rin tutishining yaqqol dalilidir", – deb yozilgan "Jakarta Merdeka" maqolasida.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati