Mamlakatimizning Parijdagi elchixonasi tashabbusi bilan Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi (IMHTM) va Frantsiya Milliy kutubxonasi (BNF) Sharq qo'lyozmalari departamenti o'rtasida videoanjumanaloqa shaklida muloqot tashkil etildi, deb xabar qilmoqda “Dunyo” AA muxbiri.
Unda O'zbekiston tomonidan Markaz rahbariyati, frantsuz tomonidan esa Sharq qo'lyozmalari departamenti rahbari Loren Erishe boshchiligida frantsuz sharqshunos olimlari qatnashdi.
Onlayn-anjumanda Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining maqsad va vazifalari tanishtirildi. Islomiy ilmlar, xususan, kalom ilmi tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini tadqiq etish sohasidagi xalqaro hamkorlikni kuchaytirish, amalga oshirilgan tadqiqotlar natijalari bo'yicha qomuslar, kataloglar va kitoblar nashr etish ustida ishlar olib borilayogani aytib o'tildi.
Frantsuz ilmiy jamoatchiligi vakillari O'zbekistonda diniy-ma'rifiy sohadagi tizimli islohotlarni yuqori baholab, bugungi kunda chet davlatlarning O'zbekiston ilmiy muassasalari bilan hamkorlik qilishga bo'lgan qiziqishi kun sayin ortib borayotganini ta'kidladi.
Hususan, L.Erishe IMHTM bilan ilmiy aloqalar o'rnatishga tayyorligini bayon etdi. O'zbekiston madaniy me'rosi jahon to'plamlarida kitob-al'bomlari to'plamining kutubxonaga taqdim etilgani, BNFda saqlanayotgan qo'lyozmalar asosida tayyorlangan “Movarounnahr qo'lyozmalari Frantsiya to'plamlarida” kitobining nashr etilganini ta'kidladi o'tdi.
Bundan tashqari, Elchixonada tashkil etilgan O'zbekistonda diniy bag'rikenglik va millatlararo totuvlik, mamlakatimiz madaniy me'rosiga bag'ishlangan anjumanlarda taqdimotlar o'tkazganini bildirib, IMHTM bilan hamkorlik ikki tomon uchun yangi yo'nalish ekani, frantsuz tadqiqotchilarida mazkur munosabatlarga qiziqish yuqori darajada ekanini e'tirof etdi.
Qo'lyozmalar bo'yicha mutaxasis H.Sh-Alami islom dinining sofligi va bag'rikenglik tamoyillarini bayon etishda Imom Moturidiy ilmiy-ma'rifiy merosi muhim ahamiyatga egadir, deb ta'kidladi.
Tadbir yakunida tomonlar birgalikda chora-tadbirlar rejasini ishlab chiqish, Imom Moturidiy hayoti va ijodiga doir qo'lyozmalarni tadqiq qilish, Frantsiyaning “Gallica” elektron kutubxona tizimi va kataloglashtirish bo'yicha tajribasini o'rganish va boshqa masalalar yuzasidan kelishuvlarga erishildi.
Ma'lumot uchun, BNF hozirgi nomda 1995 yilda tashkil etilgan, biroq turli manbalarga qaraganda, kutubxonaning tashkil etilish tarixi 1368 yilga borib taqaladi. Unda saqlanayotgan kollektsiyalar soni taxminan 40 million donani tashkil qiladi va dunyodagi eng yirik majmualardan biri hisoblanadi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.
Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.
Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.
Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.
Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.
O‘zA