Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyul, 2025   |   18 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:20
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
20:00
Xufton
21:33
Bismillah
13 Iyul, 2025, 18 Muharram, 1447

Uchinchi renesans – uyg'onishga undaydi

05.03.2021   2244   3 min.
Uchinchi renesans – uyg'onishga undaydi

Payg'ambarimiz Muhammad Mustafo salollohu alayhi vasaalamga nozil bo'lgan ilk “Alaq” surasi “Iqro” degan kalom bilan boshlangan.

Bu – o'qi degani. Keyin, ilmini ziyoda etishligini so'rash marhamat qilingan. Ilm istash aslida mashaqqatli yumush. Mirzo Bedil uni poyonsiz ummonga o'xshatib, kimki suvning tubiga chuqur sho'ng'isagina marvarid terishi mumkinligini ta'kidlagan.

Shukrki, o'tmishimiz mana shunday benazir zotlarga boy. Tariximiz tarxida ro'y bergan ikkita renesans davri ana shuning yaqqol tasdig'idir. Olimu allomalarimiz fanning qaysi yo'nalishida mashg'ul bo'lishmasin dunyoga dovruq taratganlar. “Ustoz ul-arab val-ajam” – Mahmud Zamaxshariy arablarga arab tilini o'rgatgan olim sifatida musulmon sharqida mashhur. Imom Buxoriyning “Al-Jomi' as-sahih" asari Qur'oni karimdan keyin turguvchi muhim manbaa sifatida talqin qilinadi. Ahmad Farg'oniy Nil daryosining sathini belgilovchi asbob yasab – nilometrga asos solgan, asarlari “Alfraganus” nomi bilan tarjima qilinib, Yevropaning bir qator universitetlarida darslik qo'llanma sifatida amalda bo'lgan. Ibn Sino – meditsina asoschisi, Abu Rayhon Beruniy bobomiz esa Hristofor Kolumbdan bir necha asr muqaddam ulkan ummon ortida quruqlik borligini bashorat qilib – Amerika zaminini ochgan. Amir Temur Sohibqironga farangistonda Yevropaning xaloskori sifatida tilladan haykal qo'yishgan bo'lsa, Ulug'bek Mirzoning dahosi va betakror zakosi butun dunyoga falakiyot ilmidan hozirga qadar saboq berib keladi...  

Bu ma'lumotlar burun ham ko'p bor aytilgan, ma'rifiy maqolalar va ilmiy tadqiqotlar mavzusi bo'lib kelgan. Biroq, u xuddiki marvarid donalari kabi tarqoq, bir ipga tizilmagandi. Shuning uchun ham na munosib ziynat va na asliga muvofiq qiymat kasb etardi.  

Prezidentimizning buyuk xizmatlari shundan iboratki, poytaxtimizning Hastimom mavzeida qurilayotgan islom madaniyati markazini xalqaro Islom tsivilizatsiyasi markazi sifati nomlash taklifini bildirdilar. Qurilish ko'lami ham ham, faoliyat turi ham shunga muvofiq kengaydi. Ulug'vor o'tmishimizga aloqador barcha osori atiqalar, arxeologik topilmalar, ulug' ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan qo'lyozma va toshbosma asarlarni to'plash, ilmiy-tadqiqot ishlarini yo'lga qo'yish, bugungi kunda shu borada yaratilgan yozma va audiovizul asarlar fondini yaratish masalasiga jiddiy e'tibor qaratdilar.  

Markazda arxiv fondi, ta'mirlash ustaxonalari, nashri ishlari olib boriladi. Respublikamiz va xorijlik mutaxassislarning ilmiy-tadqiqot faoliyati bilan shug'ullanishlari uchun qulay shart-sharoit yaratiladi. Binobarin, 813 yili al Mamun tomonidan Bog'dodda asos solingan “Bayt ul hikma”, 1004 yili Urganch shahrida xorazimshoh Ali ibn Ma'mun tomonidan tashkil etilgan Akademiya ham bebaho biroq tarqoq toshlarni bir ipga tizish tadoriga bilan boshlangan edi.  

Markaz binosi markazidan Usmon mushafining o'rin olishi esa ilmu irfon borasida ulug' ajdodlarimiz qo'lga kiritilgan barcha yutuq va natijalar islom ta'limotiga tayanib erishilganiga ishora. Bu esa islom dini ma'rifatga molik ta'limot ekaniga berilgan yana bir yuksak baho bo'lishi barobarida, qaysi bir sohada bo'lmasin “Bismilloh” bilan boshlangan ish barorli bo'lishiga eslatma hamdir. Muhimi, bu g'oya milatimizni uyg'onishga undaydi. O'sib kelayotgan yosh avlodda ilmga ishtiyoq paydo qiladi. Parvozga shaylaydi. Zotan, muborak hadislarda “Ilm istash har bir muslimu muslima uchun farz” ekani marhamat qilingan.  

Zayniddin Eshonqulov,

Samarqand viloyat bosh imom xatibi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

11.07.2025   6948   3 min.
Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

Xotira

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


Qur’oni Karim xodimi, ustoz Yahyo qori Turdiyev 1930 yil 21 dekabrda Sharqiy Turkistonning Qashqar viloyati Yangisor shahrida ziyoli oilada tavallud topgan. U 1943 yil Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi.

1962-1968 yillar davomida Mir Arab madrasasida tahsil oldi.

1978-1984 yillarda O‘rtachirchiq tumanidagi To‘ytepa jome’ masjidida imom-xatiblik qildi.

1988 yildan Toshkent (hozirgi Zangiota) tumanidagi Ko‘kterak masjidiga imomlik qildi.

1995-2011 yillar shu tumandagi «Hasanboy ota» jome’ masjidida imom xatib, keyinchalik shu masjidda imom noibi bo‘lib el xizmatida faoliyat yuritdi.

Qur’ondan ilk saboqlarni ota-onasidan oldi. 13 yoshida Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi. Shuningdek, ustozlari Abduhalil va Abdunodir domlalardan ham ta’lim olgan.

1954 yil Yahyo qorini olim bo‘lishini istagan otasi 1600 km uzoqlikda joylashgan Ro‘zihoji madrasasiga olib bordi. U yerda Hindistonda ta’lim olgan shayx Shohimardon ismli yetuk olimdan ilm oldi,

1960 yilda madrasani tamomlab, domla Shohimardonning yonida mudarris  bo‘lib ishladi. Biroq shu yilning o‘zida ustozining maslahati bilan sobiq Ittifoqqa yo‘l olib, Andijonda qo‘nim topdi.

1962 yilda Mir Arab madrasasiga o‘qishga kirdi.

1968 yil madrasani tugallagach, Toshkent viloyatidagi Bektemir qishlog‘iga ko‘chib keldi. Bu yerda o‘n yildan ortiq kombinatda ishladi. Shu orada Qashqarda ustozlik qilgan minglab qorilarni chiqargan Abdulaziz qori Mahmudov bilan yana ustoz-shogirdlik munosabatlarini yo‘lga qo‘ydi.

1976 yilda shayx Ziyovuddin ibn Eshon Boboxon bilan tanishdi. U kishining taklifi bilan 1977 yili O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy nazoratiga ishga kirdi. Shu tariqa imomlik faoliyati boshlandi.

Farzandim qori bo‘lsin degan ota-onalar uchun ustoz Yahyo qoridan tavsiya:

— Ilm ahliga havas qilgan, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalarga aytadigan birinchi tavsiyam luqmasini halol qilsin. Haromga yaqinlashmasin, halol narsani ham me’yorida iste’mol qilsin. Shuningdek, farzandini ham halol luqma bilan voyaga yetkazsin, tarbiyalasin. Domlalarimiz ko‘cha-kuyda taom iste’mol qilganimizni bilib qolsalar, qattiq ranjib, bizni koyib: «Sen kecha Qur’ondan bir betni yuz marotaba o‘qib yodlagan bo‘lsang, bugun ikki yuz marotaba o‘qisang ham yodlay olmaysan. Shubhali ovqat yemagin. Zehning zaiflashib qoladi», der edilar.

Shuningdek, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalar taqvoli, o‘qimishli bo‘lsin. Ota-onalar olimlarni hurmat qilsin, ularni yaxshi ko‘rib, olimlarga muxlis bo‘lsin. Farzandini yoshligidan boshlab odob-axloqli qilib tarbiyalasin. Bolam qori bo‘lsin degan niyatda bo‘lgan ota-ona o‘zaro bir-biri bilan janjallashmasin, uyda sokinlik hukm sursin. Farzand kelajakda yetuk olim bo‘lishi uchun juda ko‘p mashaqqat, sa’y-harakat talab etiladi. Avvalo, ota-onaning, so‘ngra talabi ilmning hamda ustozning birgalikdagi intilish va harakati bo‘lishi lozim. Shularning bari birikkandagina farzand olim, qori bo‘ladi. Ota-ona mas’uliyatsizlik qilsa yoki talaba ilm olishdan boshqa narsalarga chalg‘isa oqsash kuzatiladi, maqsadga erishilmaydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Har bir narsaga ham bir mone’lik bo‘ladiku, lekin ilmning mone’lari ko‘p bo‘ladi», degan mazmundagi hadislari ilm olishda sobitqadam, bardavom bo‘lishga undaydi.