Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyul, 2025   |   15 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:17
Quyosh
04:59
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyul, 2025, 15 Muharram, 1447

BOBUR VA ISLOM: ILM MOL-DUNYoDAN AFZAL

27.02.2021   2273   6 min.
BOBUR VA ISLOM: ILM MOL-DUNYoDAN AFZAL

Bobur Mirzoning bu so'zlari hazrati Ali roziyallohu anhuning hikmatli so'zlariga muvofiqdir. “Hadisu arba'iyn” sharhu Usfuriy[1] kitobida kelshicha, u zot xavorij toifasidan kelib bir xil savol bergan o'n kishining “Ilm afzalmi, mol-dunyo afzalmi?” degan savoliga “Ilm afzal” deb javob berdilar va o'n kishiga o'n xil dalil keltirdilar.

 

Birinchisiga: “Ilm payg'ambarlarning merosidir, mol esa Qorun, Shaddod, Fir'avn va boshqa shunga o'xshaganlarning merosidir!” – dedilar.

Ikkinchisiga: “Ilm seni qo'riqlaydi, molni esa sen qo'riqlaysan”, – dedilar. 

Uchinchisiga: “Mol egasining dushmani ko'p bo'ladi, ilm egasining do'sti ko'p bo'ladi”, – dedilar.

To'rtinchisiga: “Molni sarflaganing sari u kamayib boradi, ilmni sarflaganing sari u ko'payib boradi”, – dedilar.

Beshinchisiga: “Mol egasini baxil-qizg'anchiq degan nom bilan malomat qilib chaqirishadi, ilm egasini esa izzat-ikrom va hurmat-ehtirom bilan chaqirishadi”, – dedilar.

Oltinchisiga: “Molni o'g'ridan saqlab yashiriladi, ilmni esa o'g'ridan saqlab yashirilmaydi”, – dedilar.

Yettinchisiga: “Molning egasi qiyomat kuni hisob-kitob qilinadi, ilm egasi esa qiyomat kuni shafo'at qiladi”, – dedilar.

Sakkizinchisiga: “Mol uzoq vaqt turishi va zamonlar o'tishi bilan eskiradi (va qadri ketadi), ilm esa aslo eskirmay va qadri ketmaydi”, – dedilar. 

To'qqizinchisiga: “Mol qalbni qoraytiradi, ilm esa qalbni yoritadi – yorug' va nurli qiladi”, – dedilar.

O'ninchisiga: “Molning egasi bora-bora xudolikni da'vo qiladi, ilm egasi esa hamisha bandalik maqomida turadi”, – dedilar.

So'ng dedilar: “Agar mendan yana shu savolni so'rayverishsa, to o'lgunimcha shunday (“Ilm moldan afzal”) deb javobni beraveraman!” Keyin u (xavorij)lar keldilar va hammalari iymon keltirib, musulmon bo'ldilar.

 

ShOH BOBUR TILAKLARI

 

Nihoyat, Bobur Mirzo o'z tilak-istaklarini bayon etib, aytadi: «Ulamolardan mening tilagim shuki, bu ishda menga xayrxoh bo'lib, meni qo'llab-quvvatlasalar. Agar bu ilmiy ishimda sahvu xatolar, noaniq o'rinlar o'tgan bo'lsa, agar ularda shafqat bo'lsa, shafqat ko'rsatsinlar. Toki bu ishdan savob topib, afv etagini mening ustimga yopsinlar», deya tavozu' ko'rsatadi. Bu nazmiy ifodadan ulug' shoh va sarkarda, qomusiy alloma Bobur Mirzoning naqadar kamtarin, go'zal xulqli orif va halim zot ekanligi ham anglashiladi.

MA_''RIFIY DUO

 

Bobur Mirzoning Tasavvuf, ya'ni ruhiy tarbiya maktabiga naqadar ulkan e'tibor bilan qaragani “Mubayyan” asarida kelgan ba'zi duo matnlaridan ayon bo'ladi.

Bobur Mirzo “Haj kitobi”ning Arafot bobida hajning farzi bo'lmish Arafotda turib o'qiladigan duolarning eng afzalini bayon qiladi. Imom G'azzoliyning “Ihyo al-'ulum ad-diyn” kitobidan bu duo alloma tasavvufiy qarashlarining zubdasidir:

 

Ma'nosi: Ey bir eshitish ikkinchi eshitishdan O'zini mashg'ul qilmaydigan Zot, ey O'zi uchun ovozlar aralashib ketmaydigan (har bir ovoz egasining duosini ijobat qiladigan) Zot, ey so'raladigan narsalarning ko'pligi adashtirib qo'ymadigan Zot, ey (turli millat) tillar(i)ning har xilligi xalaqit bermaydigan Zot, ey hojat so'rab iltijo qiluvchilarning so'rovi malol kelmaydigan Zot, ey hojat so'rovchilarning hojatlari O'zini og'rintirmaydigan Zot! Bizga avfing lazzatini va rahmating halovatini tottir!

Bobur Mirzoning barcha fiqhiy va tasavvufiy g'oyalari ushbu dosida o'z ifodasini opgandir:

 

Ey qodiri barkamol Tangrim,

Ey qohiri zul-jalol Tangrim!

 

Ey berguchi Biru bor Tangrim,

V-ey olguvchi girudor Tangrim!..

 

Manga emdi ko'b orzu yo'qturur,

Yomon nafsima g'ulu yo'qturur.

 

Ta'alluq aloyiq bila qolmadi,

Ishim bu xaloyiq bila qolmadi.

 

Shariat ishida meni qodir et,

Tariqat yo'lida meni sobir et.

 

Ayirg'il meni jumla hamrohdin,

Yuzumni evur mosivallohdin!

 

So'zimiz muqaddimasida sultonlari olim, olimlari sulton bo'lgan xalqning farzandlarimiz, dedik. Sohibqiron Amir Temur, Mirzo Ulug'bek, Muhammad Rahimxon Firuz, Sulton Mahmud G'aznaviy, Husayn Boyqaro, Amir Umarxon – Amiriy kabi  ham olim, ham ijodkor, ham davlat rahbari bo'lgan ko'plab shaxslar hayoti, faoliyati, ma'naviy meroslarini o'rganish va xalqimizga etkazish, ularning ezgu g'oyalarini bardavom saqlash biz ziyolilardan kuch-quvvat, chin safarbarlik, fidolik va g'ayrat-shijoatni talab qiladi. O'ylaymanki, Zahiruddin Muhammad Bobur hayotiga bag'ishlangan ushbu xalqaro anjuman ham ana ulug' va xayrli ishlarning yangi bir muqaddimasi bo'lib qoladi. 

 

 

Mirzo KYeNJABYeK

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Indoneziya OAV O‘zbekiston olimlarining Jakartaga ilmiy safarini yoritdi

09.07.2025   2583   4 min.
Indoneziya OAV O‘zbekiston olimlarining Jakartaga ilmiy safarini yoritdi

O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi, Musulmonlar idorasi, Imom Buxoriy, Imom Moturudiy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi mas’ul xodimlaridan iborat ilmiy guruhning Indoneziyaga tashrifi ushbu mamlakatning yetakchi bosma va elektron nashrlari tomonidan keng yoritildi, deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.

 

 

Jumladan, Indoneziyaning "CNN Indonesia" axborot agentligi "O‘zbekiston delegatsiyasi Indoneziyaga tashrif buyurdi" sarlavhali maqolani e’lon qildi. Unda Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universitetida "Movarounnahrdan Janubi-Sharqiy Osiyoga: hadis ilmlari va intellektual aloqalar" mavzusida ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tgani va mazkur anjumanda O‘zbekistondan yetakchi olimlar ishtirok etgani ma’lum qilingan.

 

"Tadbir ilmiy muloqot shaklida tashkil etilgan bo‘lib, uning doirasida Imom Buxoriy merosini o‘rganish, Mavarounnahr ulamolarining Indoneziya orollarida islom dinini tarqatishda tutgan o‘rni, hadisshunoslik yo‘nalishida hamkorlikni rivojlantirish kabi masalalar muhokama qilindi", – deb yozgan axborot agentligi.

 

O‘zbekiston delegatsiyasining tashrifi doirasida bo‘lib o‘tgan qator tadbirlar ikki mamlakat o‘rtasida islomiy ma’rifat, ta’lim, diniy bag‘rikenglik va tarixiy merosni asrab-avaylash sohalarida aloqalarni yanada mustahkamlashi ta’kidlangan.

 

Maqolada xabar qilinishicha O‘zbekiston ilmiy-ma’rifiy doiralari vakillari Indoneziya xalq manfaatlari va huquqlarini himoya qilish vaziri Muxaymin Iskandar, ekologiya vaziri o‘rinbosari Dias Xendrapriono, Ulamolar Kengashi va "Nahdatul ulamo" tashkiloti rahbariyati bilan uchrashuvlar o‘tkazdi.

"Businessreview" veb-sayti "Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligi diniy mo‘tadillik va islom ta’limi tizimini mustahkamlaydi" sarlavhali maqolani e’lon qildi.

 

 Nashrda Imom Buxoriy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligida Indoneziya poytaxtida ilmiy-amaliy konferensiya tashkil etilgani qayd etilgan.

 

 Materialda yozilishicha, anjumanda Mavorounnahr tarixi, Imom Buxoriy merosi, Markaziy Osiyo ulamolarining Indoneziyada islom ta’limotini tarqatishda tutgan o‘rni kabi mavzular muhokama qilindi.

 

Ushbu mamlakatdagi "Aspirasi Nusantara" elektron nashri Imom Moturidiy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari "Nahdlatul ulamo" tashkiloti faoliyati bilan tanishgani haqida yozdi. Ma’lum qilinishicha, shu yil 2 iyul kuni O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Davron Maxsudov hamda Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari Shahzod Islomov Indoneziyadagi eng yirik tashkilot "Nahdlatul ulamo" rahbariyati bilan uchrashdi.

 

"Nahdlatul ulamo" tashkiloti qoshidagi Ilmiy markaz rahbari Abshor Abdullo Imom Moturidiy ta’limoti sunniy kalom ilmida mo‘tadil, aql va mantiqqa tayanadigan yo‘nalish ekanini qayd etdi" – deb yozgan elektron nashr.

 

Tomonlar ta’lim sohasida aloqalarni kengaytirish, talabalar almashuvini amalga oshirish va ziyorat turizmi yo‘nalishida dasturlar ishlab chiqish kabi mavzularda fikr almashdilar.

 

Indoneziyaning "Jakarta Merdeka" onlayn portali esa "Bogor Botanika bog‘ida do‘stlik daraxti ekildi" sarlavhali maqolani e’lon qilindi. Unda O‘zbekiston delegatsiyasi a’zolari Bogor shahridagi Indoneziya Milliy Botanika bog‘ida daraxt ekish marosimida ishtirok etgani va Indoneziya ekologiya vaziri o‘rinbosari bilan uchrashuv o‘tkazgani ma’lum qilingan.

 

 "Vazir o‘rinbosari Dias Xendrapriono Imom Buxoriy to‘plagan hadislar orasida tabiatni asrashga oid nasihat va tavsiyalar ko‘p ekanini ta’kidladi. Bu esa islom ta’limotida ekologik bilim va ong asosiy o‘rin tutishining yaqqol dalilidir", – deb yozilgan "Jakarta Merdeka" maqolasida. 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Matbuot xizmati