Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyun, 2025   |   15 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
19:59
Xufton
21:37
Bismillah
11 Iyun, 2025, 15 Zulhijja, 1446

"Zangi ota" majmuasi haqida bilasizmi?

16.02.2021   9570   4 min.

Toshkent viloyati Zangiota tumani hududida islom olamidagi muqaddas ziyoratgohlardan biri - Zangi ota majmuasi qad rostlab turibdi.

Zangi otaning haqiqiy ismlari Oyxo'ja ibn Toshxo'ja bo'lgan.
U kishining asli tug'ilgan va yashagan maskani Shosh (Toshkent) viloyati bo'lib, Toshkent bilan Qovunchi oralig'idagi Zangi ota nomli qishloq hisoblanadi.

Ba'zi manbalarda Zangi ota Toshkent shahrining Samarqand darboza ko'chasidagi Zangi ota mahallasida tug'ilib o'sgan, degan taxminlar ham bor.

Zangi ota Ahmad Yassaviyning to'rtinchi shogirdi Hakim otadan bir necha yil yassaviya tariqatining sir-asrorlari, odobini o'rganadi va ilmi zohiriy va ilmi botiniy yo'riqlaridan voqif bo'ladi. Hazrat butun umr odamlarning molini boqish bilan shug'ullangan, cho'ponlik qilib, halol rizq topib, hayot kechirgan.

Zangi ota hazratlari tariqat shayxlaridan bo'lib, xalqni doimo dinu diyonatga, halollik, poklikka da'vat qilganlar.

Ma'lumotlarga ko'ra, ushbu ulug' zot milodiy 1258 yil Toshkent yaqinidagi hozirgi Zangi ota qishlog'ida vafot etgan.
Zangi ota maqbarasining bunyod etilishi bilan bog'liq ibratli rivoyatlar ham, tarixiy voqealar ham birdek chuqur ramziy ma'noga ega.

Rivoyat qilishlaricha, Amir Temur Yassi qo'rg'onida Ahmad Yassaviy hazratlariga maqbara qurish harakatini boshlaganida nima uchundir ish hadeganda yurishavermagan. Bu holning sababini bilolmay, hayron bo'lib yurganida bir kechasi tushiga nuroniy bir zot kirib, Yassaviyga maqbara qurishdan oldin Zangi otaning qabrini obod qilishi kerakligini aytadi. Shunda Amir Temur XIV asrning 80-yillarida Zangi ota ruhini shod etish uchun maqbara va masjid tiklashga kirishadi. Bu muhtasham yodgorlik majmuaning qurilishini 1420 yili Mirzo Ulug'bek tugallagan. Hozirgi peshtoq aynan Mirzo Ulug'bek tomonidan bunyod etilgan.

O'zbekiston Vazirlar Mahkamasining 2013 yildagi tegishli qarori asosida Toshkent viloyatidagi Zangi ota majmuasi va unga tutash hududlarda keng ko'lamli qurilish va obodonlashtirish ishlari olib borildi. Majmua hududida 1 000 o'rinli yangi masjid, O'zbekiston musulmonlari idorasi viloyat vakilligining binosi qurildi.

Yangi loyihaga binoan, majmuaga kirish darvozasi qayta qurildi, chegara devorlari boshqatdan tiklandi. Qadimgi madrasa binosi to'la ta'mirdan chiqarildi. Yangi masjid oldida balandligi 31 metr bo'lgan minora qurildi. Zangi ota va Anbar bibi maqbaralari ham butkul qayta ta'mirlandi. Majmuadagi 5 ta gumbaz qayta tiklandi. Majmua hududi kengaytirilib, ko'kalamzorlashtirildi. Bugun ushbu tarixiy maskan mamlakatimiz va xorijiy ziyoratchilarning sevimli maskaniga aylangan.

O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati

Boshqa maqolalar
Maqolalar

“Al-Mavohibul latifa” asarida hadislarni sharhlash uslubi

30.05.2025   8799   6 min.
“Al-Mavohibul latifa” asarida hadislarni sharhlash uslubi

Muhammad Obid Sindiyning “Al-Mavohibul latifa” asari, albatta, Islom hadisi va fiqh fanini o‘rganishda muhim adabiyotlardan biridir. Uning yoritish uslubi o‘ziga xos va ilmiy tafsirga boydir.

Muhammad Obid Sindiy Abu Hanifa rohimahulloh rivoyat qilgan hadisni keltirgach, o‘sha hadisni yana qaysi muhaddislar kitobida zikr qilganini quyidagi tartibda beradi: Imom Buxoriy “Jome’us sahih”da, Imom Muslim “Sahih”da, Imom Molik “Muvatto”da, Abu Dovud, Imom Termiziy, Imom Nasoiy, Ibn Moja, Dorqutniy va Bayhaqiylar “Sunan”larida, imom Shofeiy, Ahmad ibn Hanbal, Dorimiy, Bazzor, Abu Ya’lo Musiliylar “Musnad” larida, Tabaroniy uch mo‘jamida va boshqa zikr qilganlarini sanab o‘tadi. So‘ng rivoyatlarning lafzlaridagi farqlarni zikr qiladi. So‘ng hadisning mazmunida bayon qilingan masalaga oid boshqa lafzlar bilan zikr qilingan hadislarni keltirib, u hadislarni sanadlari va roviylarining ahvolini bayon qilib, hadisning darajasini aytadi.

Shuningdek, Abu Hanifa rohimahullohning musnadida kelgan hadis fiqhiy masalaga hujjat bo‘lishi uchun mutobe’ va shohid hadislarni keltirib o‘tadi. Bu bilan alloma Abu Hanifa rohimahulloh rivoyat qilgan hadis zaifmasligini ko‘rsatib bergan. Shuningdek, alloma hadisni sharhlashda yuqorida sanab o‘tilgan narsalarni zikr qilgach, hadis roviysi bo‘lgan sahobiyga to‘xtalib o‘tadi va uning tarjimayi holini qisqacha keltiradi. Hadis sanadidagi har bir roviyga birma-bir to‘xtalib o‘tadi. Hadisdagi g‘arib (kam uchraydigan) lafzlarni sharhlaydi, undan olinadigan fiqhiy masalani bayon qilishga o‘tadi.

“Al-Mavohibul latifa” kitobni ko‘p olimlar maqtagan. Jumladan, “al-Yani’ al-janiy” kitobining muallifi Muhammad ibn Yahyo Taymiy shunday degan: “Ajoyib kitob bo‘lib, u ham faqih, ham muhaddisga ko‘p foyda beradi”[1].

Muhaddis Shayx Muhammad Rashid No‘moniy: “Al-Mavohibul latifa” asarini o‘qib chiqdim. Hech ikkilanmay shuni aytamanki, Ibn Hajarning “Fath” kitobidan keyin hadis sharhlash borasida bunga o‘xshagan boshqa kitob yo‘q”, degan[2].

Hadislarni sharhlash uslubiga qarqalsa, alloma gohida bir hadisni shu darajada uzoq sharhlaydiki, uning sharhini olib alohida kichik bir risola qilsa bo‘ladi. Misol uchun, Haj kitobida kelgan 255-hadisni sharhi 278-betdan boshlanib, 366-betgacha davom etgan. Agar ushbu hadisning sharhini alohida nashr qilinsa, 90-100 betli kichik risola bo‘ladi[3].

“Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning “tongni yorug‘latib bomdodni o‘qishning” savobi buyukroq”, degan so‘zlari bomdodni o‘qish uchun belgilangan vaqtda ikki xil savob borligini bildiradi. Chunki, ismi tafzil bo‘lgan “أفعل” siyg‘asi bir sifatda ikki narsa o‘zaro raqobatlashib, biri ikkinchisidan ustun kelganini bildiradi”[4].

Muallif bu yerda arab tili gramatikasidagi ismi tafzilning ta’rifidan kelib chiqib, hadisda aytilmagan yangi bir ma’noni ya’ni, bomdod uchun ajratilgan vaqtda o‘qiladigan namozga beriladigan savob ikki xil bo‘lishi mumkinlini aytmoqda.

Sindiy hadis sharhlashda gohida e’tiqodiy masalalarga ham keng to‘xtalib o‘tadi. Misol uchun asarning “Iymon” kitobida u olimlar orasida Iymonga berilgan ta’rif borasidagi ixtilofni bayon qilib shunday deydi:

“Iymonning shar’iy ta’rifi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Allohdan olib kelgan narsani tasdiqlashdir. Iymoning bu ta’rifiga barcha olimlar ittifoq qilgan. Ixtilof esa, til bilan tasdiqlash iymon ta’rifiga kirish kirmasligi borasida bo‘lgan. Aksar muhaqqiq olimlar va Ash’ariy: “Iymon Nabiy sollallohu alayhi vasallam olib kelgan narsani tasdiqlashdan iborat. Tasdiqlash deganda tafsiliy[5] masalalarni tafsiliy, ijmoliy[6] masalalarni ijmoliy tasdiqlash tushuniladi. Rosululloh sollallohu alayhi vasallam olib kelgan narsalarni tasdiqlashda dalili bo‘lishi kerak degan shart yo‘q. Shuning uchun muqallidning iymoni ham iymon hisoblanadi”, deyishgan. Boshqa olimlar esa iymoning ta’rifida: “Iymon til va qalbning ishi, ya’ni qalb bilan tasdiqlab, til bilan iqror qilish”, deyishgan. Ba’zi olimlar: “Aslida dil bilan tasdiqlash kifoya. Til bilan iqror bo‘lish esa, banda bilan Allohning o‘rtasidagi iymonga aloqasi yo‘q. U shar’iy hukmlarni ijro qilish uchun qo‘yilgan shart”, degan. Imom Nasafiy aytadi: “Mana shu gap Abu Hanifadan rivoyat qilingan. Abu Mansur Moturidiy ham shu fikrni ma’qullagan. Ikki rivoyatning sahihrog‘ida aytilishicha Ash’ariy ham shu fikrga borgan”[7].

Muallifning yana bir ajralib turadigan tomoni, u ushbu kitobida boshqa kitoblardan bir narsani naql qilganda faqat o‘zi o‘qigan va kitoblarda uchratgan ma’lumotni keltiradi. U hech qachon kitobda o‘qimay, shayxlardan eshitgan ma’lumotni ushbu asarida zikr qilmaydi. Bir masala borasida ma’lumot berayotganda: “Bu masala borasida men ko‘rgan va mendagi kitoblarda uchratgan ma’lumotim shu” iborasini ishlatib, o‘sha masalani qo‘lidan kelgancha, qodir bo‘lgancha yoritganini aytib o‘tadi. Agar biror manbada uchratmagan bo‘lsa, zikr qilmaydi.

Toshkent islom instituti Tillar kafedrasi

o‘qituvchisi Anvarov Elyorbek


[1] Said Bektosh. Imom faqih muhaddis shayx Muhammad Obid Sindiy. – Bayrut: Doru bashoiri-l-islamiya, 1987. – B. 298.

[2] Sayyid Abdulmajid G‘ovriy. Shayx Muhammad Obid Sindiy va juhuduhu fi hadisin nabaviy.- Bayrut: Dorul irfon, 2015. – B. 36.

[3]“al-Mavohibu-l-latifa” kitobining to‘rtinchi juz 278-366 betlariga qaralsin.

[4] Muhammad Obid Sindiy. al-Mavohibu-l-latifa. – Bayrut: Dorun navodir, 2013. 2-juz. – B. 175.

[5] Tafsiliy tasdiqlash deganda, Allohning borligi, birligi va Uning sifatlari hamda Allohga iymon keltirish kerak bo‘lgan boshqa barcha narsalarga alohida iymon keltirish tushuniladi.

[6] Ijmoliy tasdiqlash degani masalan qabr azobiga iymon keltirish. Uning tafsilotiga kirmasdan, qabr azobining haqligiga iymon keltirish tushuniladi.

[7] Muhammad Obid Sindiy. al-Mavohibu-l-latifa. – Bayrut: Dorun navodir, 2013. 1-juz. – B. 70.

Hadisi sharif