Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyul, 2025   |   16 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:18
Quyosh
05:00
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:35
Bismillah
11 Iyul, 2025, 16 Muharram, 1447

Niqob taqqan ustoz kim edi?

20.01.2021   1721   6 min.
Niqob taqqan ustoz kim edi?

Imom Termiziy rahmatullohi alayhning “Sunani Termiziy” asarlariga Habibur Rohman Al-Hoyrobodiy hazratlari “Miskush shaziy” nomli sharh bitmishlar. Hazrat ushbu kitoblarida bir hadisni sharhlab, qiziq va ibratlarga to'la bir voqeani keltiradilar. O'sha ibratli voqeani sizlarga ham aytib bergim keldi...

“Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar:“Imomdan ilgari boshini ko'targuvchi kishi Alloh uning boshini eshakning boshiga o'xshatib qo'yishidan qo'rqmaydimi?!” (Hasan-Sahih hadis).

Ushbu hadisni sharhlab Hazrat quyidagilarni aytadilar: “Ba'zi muhaddislar hikoya qilib beradilar. Ulardan biri hadis ilmida dong'i va shuhrati ovoza bo'lgan bir shayxning huzuriga Damashqqa qarab yo'l oladi. Shayxning dargohiga etgach, uning talabasi bo'lish baxtiga erishadi. Talabalik vaqtlarida hadislarni mukammal tarzda o'rganib, shayxning “hadis maktabi”ni bitirib chiqadi.

Shuncha yillar o'tsa hamki, shogird biror marta ustozining yuzini ko'rmagan, chunki ustozi niqob tutib yurar edi. Hech kim uni yuzini ko'rolmasdi. Boyagi shogird boshqa tolibi ilmlarga qaraganda ustoziga o'zini juda yaqin tutar, xizmatini ham qilar, unga qattiq ixlos ko'rsatar edi. Uning samimiy munosabati va hadis o'rganishga kuchli ishtiyoqini ko'rgan ustoz qadrli shogirdiga bir kun o'z sirini ochdi – yuzidan niqobini tortdi. Ne ko'z bilan ko'rsinki, ustozining yuzi eshakning yuziga o'xshab turar edi. (Allohu Akbar!) Ustoz so'zladi: “Ey, o'g'lim, sen mening holimga tushib qolmaslik uchun men qilgan xatoni qila ko'rmagin! Men “Imomdan ilgari bosh ko'tarmaslik” haqidagi hadisni o'qiganimda, imomdan oldinga o'tib ketuvchining oqibati haqiqatda shunaqa bo'larmikin, deya ishonqiramay qaradim va namozdagi amallarda imomdan oldinga o'tib kettim. Mana, ko'rib turganingdek, yuzim shu holga kelib qoldi”. Ustozini diqqat bilan tinglagan sofdil shogird Allohga duo qildi va unga shifo tiladi. Alloh taolo shogirdning ustoziga qilgan duosini ijobat ayladi – shayx yana asl holiga qaytdi”... (Laa havla va laa quvvata illa billah!)

Ushbu hadis va uning ajib sharhida bir qancha ibratlar bor.

Janobimiz Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Alloh taoloning haq va rostgo'y Payg'ambaridirlar. Hech qachon havoi nafsdan so'zlamaydilar. U zot sollallohu alayhi vasallamning so'zlariga aslo shak qilib bo'lmas. Ishonmaslik va tajriba qilib ko'rish oqibati esa yuqoridagi shayx qissasida o'tdi.

Endi tasavvur qiling-a, kimningdir boshiga ushbu shayxning holatidek kulfat tushsa, deylik birortamiz shu imtihonga duchor bo'lsak, nima qilar edik?! Qilayotgan kasbimiz, olayotgan ilmimiz ham ko'zimizga ko'rinmay, dod solib, yig'lab, holatimizdan o'takamiz yorilib, telba bo'lib qolsak kerak?! (Alloh saqlasin!) Ho'sh, shayx qanday yo'l tutgan edi? Avvalo shayx xato qilganini angladi va darhol tavba qildi.

So'ngra, o'zini yo'qotmadi. Allohdan yaxshi gumonda bo'ldi. Hunuk yuziga niqob tortib bo'lsada, yana o'z ishini davom ettirdi. Tarki dunyo qilmadi. Chunki u Habibimiz sollallohu alayhi vasallamning hadislari, ularni o'rganish va o'rgatish sharafini anglagan, buning uchun butun umrni sarf etishni maqsad qilgandi. Shu holida bo'lsa ham ta'limni davom ettirdi. Sirini, dardini birovga bildirmadi. Birgina xatosini deya, ortga qaytmadi. Yaxshi hamki ortga qaytmagani va Allohdan yaxshi gumonda bo'lgani! Alloh taolo unga samimiy va muxlis bir shogirdni ro'baro etdi. Agar o'z holidan uyalib ilmni tashlab ketganida, balki hech qachon bu yigitni uchratmas, mustajob duosiga erishmas edi. Qilingan xatolarga tavba qilish, Haq taolodan yaxshi gumonda bo'lish hamda ilm uchun umrni baxshida etish kishining yaxshilik ustida ekanligiga bir belgidir.

Yana o'ylab ko'raylik, biz ixlos qilgan ustozimiz, deylik biror domlamiz qandaydir xato qilsa, hayotda, oilasida biz o'ylagandek bo'lib chiqmasa, nima deymiz? Taxminan quyidagicha: “Suf-e, hali shu odamga ergashib, gapini tinglab yuribman-mi? Oddiy odamlardan farqi yo'g'akan. Yana domla emish...” deya xafsalamiz pir bo'ladi. Ixlosimiz o'sha ondayoq so'nadi.

Ne samimiyatkim, yuqoridagi hadis tolibi Damashqqa safar etdi. Uzoq yillar bir shayxning etagidan tutdi. Taxminan biz o'qiydigan o'rta va oliy ta'limni ustozining dargohida tamomladi. Bitiruvdan keyin ham yonida ancha yillar qolib ketdi. Shuncha muddat ustozidan: “Nega niqob taqib oldingiz?” deb so'rab ham ko'rmadi. Sababini bilish uchun payt ham poylamadi. Ustoz aytmaguncha, bilishga intilmadi. Shayx niqobini echgach, shuncha yil yonida yurgani bir “eshak nusxa” bo'lsada, uni tark etmadi va ixlosini qo'ldan boy bermadi. Aksincha, Allohga munojaat aylab, ustozining haqiga duo qildi. Shayxning bu sodiq shogirdi aslida ilm va hadis talabida ustoziga muhabbatli edi. Kimdan emas, nimani o'rganayotganiga ahamiyat berar edi.

Haqiqiy shogirdlar shunday bo'lsa kerak: ustozining boru yo'g'ni, kamu ko'stini qabul qilib, uning haqqiga duo qiladi. Mukammalik kutmaydi. O'rgangan ilmiga amal qiladi. Muallimning ta'limini qadrlaydi. O'zi aytishni xohlamagan sirlarini so'ramaydi, birovlardan bilishga intilmaydi. Maqsad – ilm o'rganish, ustoz yoki imomni o'rganish emas!

Bu dunyoda ilm olish va uni ta'lim berishdan ko'ra sharafli vazifa bo'lmasa kerak. Ayniqsa, Allohning kalomi va Payg'ambarimiz Muhammad Mustafo sollallohu alayhi vasallamning hadislari hamda ularga aloqador barcha ilmlarning qadri va fazli juda balanddir. Buni muallimlar ham, tolibi ilmlar ham teng anglashlari, Alloh qo'ygan maqomlaridan yuz o'girmasliklari, shu o'ringa munosib bo'lishlari, ilm berish va olish mashaqqatiga sabr qilishlari, ustoz va shogird faqatgina Alloh rizosi uchun muhabbat qilishlari darkor.

Allohim, bizni ilm yo'lida yashaydigan xolis qullaringdan ayla! Hayrli ilm va solih ustozlar ila ne'matlantirgin...

Nilufar SAIDAKBAROVA,

Toshkent islom instituti o'qituvchisi.

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

​Jamoat haqining gunohi og‘ir!

10.07.2025   2782   4 min.
​Jamoat haqining gunohi og‘ir!

O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi xabar berishicha, may oyining 13-sanasida bir kunda 3 mlrd so‘mlik energoresurslarini talon-toroj qilish holatlari aniqlangan. Afsuski, bugun bunday gaz va elektr energiyaga yashirincha ulanib, davlatga milliardlab zarar yetkazgan kimsalar haqidagi xabarlarni tez-tez o‘qib qolamiz.
 

Birovning, ayniqsa, xalq haqidan qo‘rqmay o‘g‘rilik orqali manfaat topmoqchi bo‘layotgan insonlar oramizda ko‘plab topiladi. Bundaylarning nazdida gaz, suv, elektr energiya tuganmas boylik. Undan har kim o‘z manfaati yo‘lida foydalanishi mumkin. Biroq bu ne’matlar xonadonlarga kirib borishi uchun minglab insonlar mehnat qilishini, davlat esa milliardlab mablag‘ sarflashini, ular ham bir kun tugab qolishini xayoliga ham keltirmaydi.


Aslida ushbu ne’matlardan oqilona foydalanish, isrof qilmaslik nafaqat fuqarolik majburiyatimiz, balki insoniy vazifamiz, mo‘minlik burchimizdir.


Aytish joizki, uyda, ishda, ko‘chada kommunal to‘lovlar atrofida aylanayotgan qator muammolar haqida ko‘p eshitamiz, ba’zan o‘zimiz uning guvohi yoki bevosita ishtirokchisiga aylanamiz. Lekin bu muammolar to‘lovni o‘z vaqtida amalga oshirmaslik yoki ayrim nobop kimsalarning qilmishi oqibatida yuzaga chiqayotgani yodimizga ham kelmaydi. To‘lovlarni imkon bo‘la turib asossiz bahonalar yoki o‘z vaqtida to‘lamaslik yoki hisoblagich jihozlarini teskariga aylantirish yoxud har xil hiylalar ishlatib, ularni to‘lashdan qochish davlatning va xalqning haqini yeyish hisoblanadi. Chunki tabiiy boyliklar davlat va xalq mulkidir.


Qolaversa, kommunal xizmatlardan foydalanish uchun har bir xonadon ta’minotchilar bilan shartnoma tuzib, qo‘l qo‘ygan va o‘zaro kelishuvda to‘lovni o‘z vaqtida ado etishga kelishgan. Shu bois to‘lovlarni vaqtida ado etishimiz shar’an ham joiz. 


Ta’kidlash lozimki, xalqning mulkida barcha fuqarolar, xususan, kam ta’minlanganlar, nogironlar, yetim-yesirlar, keksalarning haqi bor. Ulardan foydalanishga kelganda faol bo‘lib, to‘lovga kelganda qochayotgan, paysalga solayotganlar yuqorida zikr etilgan qatlamlarning ham haqini o‘zlashtirib, nohaq yeyayotganini bilib olsinlar. Zero, Qur’oni karimda: Ey iymon keltirganlar, bir-birlaringizning mollaringizni botil yo‘l bilan yemanglar (Niso surasi 29-oyat), deya ogohlantirilgan. Shunday bo‘lgach, har bir fuqaro o‘zgalarning moliga, ayniqsa, jamoat mulkiga xiyonat etmasligi darkor! Bunga e’tiborsizlik oxiratda yomon oqibatlarga olib kelishi mumkin.


Havla binti Amr roziyallohu anho rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bunday deganlar: Ba’zi bir odamlar Allohning mulki (jamoat pullari)ga xiyonat qiladi. Qiyomat kuni ular jahannamga ravona bo‘lishadi (Imom Buxoriy rivoyati). Shunday ekan, bu masalaga jiddiy yondashishimizga to‘g‘ri keladi.


Shuningdek, gaz, elektr energiya va suv kabi ne’matlardan oqilona foydalanish ham dinimiz talabidir. Zero, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Iqtisod qilgan kimsa kambag‘al bo‘lmas, maslahat qilgan pushaymon bo‘lmas” (“Mushkotul nasobih”), deb tavsiya  berganlar.


Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Solih hidoyat, go‘zal ko‘rinish va iqtisodli bo‘lish nabiylikning yetmishdan bir juzidir”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).


Demak, doim ahli solihlardan bo‘lib, tejamkor bo‘lish, isrofga yo‘l qo‘ymaslik, har bir narsani o‘z o‘rnida, me’yorida tasarruf qilish, keragidan ortiq, behudaga sarflamaslik nabiylikning yetmish juzidan bir juz, yetmish bo‘lagidan bir bo‘lak ekan. Buni har bir mo‘min-musulmon yaxshi anglab, hayotiga tatbiq qilishi lozim.


Xulosa qilib aytganda, halollik inson hayotini xotirjam, osoyishta va farovon qiladi. Shunday ekan, kommunal to‘lovlarni o‘z vaqtida to‘lab, xalq haqiga xiyonat qilmaylik, azizlar!

 

G‘ayrat BOZOROV,

Dehqonobod tumani

“Oqrabot ota” jome masjidi

imom-xatibi

Maqolalar