2021 yil "Yoshlarni qo'llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash" yili
Har bir jamiyat o'zining poydevori-kelajagi bo'lmish yoshlari haqida qayg'uradi, ularning ilm-ma'rifatli bo'lishida bor imkoniyatlardan foydalanadi. Haqiqatdan ham, ilm va ta'limga, yoshlarga e'tibor bo'lmas ekan, mamlakat va millat tanazzulga yuz tutadi. Ilmsiz odamlar tubanlashadi, jamiyatlar xarob bo'ladi. Shunday ekan, har bir yurt fuqarosi bu muhim omilga beparvo bo'lmasligi zarur.
Farzandlar tarbiyasi va ularning axloq-odobiga ota-ona mas'ul va javobgar. Agar farzand tarbiyasini faqatgina o'quv dargohi va hukumatga tashlab qo'ysa, ota-ona har ikki dunyoda ham javobgar va gunohkor bo'ladi.
Farzandlarga tirgak, ularni qo'llab-quvvatlaguvchi ma'rifat yordamchisi bo'lmog'imiz zarur. Bugun ota-ona ertangi faravon hayot uchun ularning oldidagi o'z burchlarini bajarsin. Farzandlarning axloqi borasida bugun e'tiborni kuchaytirmoqlik juda muhim ekanligini hayot ko'rsatib turibdi. Ulug'lardan: "Oldin ilm olinadimi yoki odobmi?" deb so'raganlarida, ular: "Odob", deb javob berganlar.
Farzandlarning yurish turishi, g'animat umrini odob-axloqqa va ilm-ma'rifatga yo'naltirmog'imiz muhim. Bu yo'lda ustoz va muallimlar, ota-onalar va davlat miqyosida birlashib hamjihatlikda ishlar olib borilsa, inshaalloh ertangi kun egalari bizlar niyat qilgandek bo'lib kamol topajaklar.
Go'zal axloqli bo'lib ulg'aygan farzand ilmga va hunarga ham e'tiborli, vaqtini g'animat biladigan, umrini, yoshligini omonat ekanini anglab etadi.
"Adibus-soniy" kitobida tarbiya xaqida shunday so'z ketadi: "Tarbiyali bola ulug'larni hurmat va izzat qilur. O'zi barobarig'a yaxshi muomala qilur va o'zidan kichiklarga shafqat va marhamat qilur. O'zidan rozi qilmoqqa harakat qilur. Qo'lidan kelganicha boshqa insonlarga yordam qilur. Insonliqqa yarashgan ishlardan o'zini tortmas. Yarashmag'an ishlarning yaqinig'a bormas. O'zi bilmaydirg'on va qo'lidan kelmaydirg'on ishlarga aralashmas. Har so'zni vaqtig'a va joyiga qarab so'zlar. O'zlarig'a va boshqalarg'a foydasi tegmaydirg'on ishlarg'a qadam qo'ymas. Tarbiyasiz yomon bolalarga qo'shulmas. Ota va onasi, muallimining so'zlaridan chiqmas. Birovdan yaxshilik ko'rsa esidan chiqarmas. "Millat" degan so'zni jonidan ortiq suyar... "
Farzandlarimizni ulug' ajdodlarimiz qoldirgan ilmiy xazinalar bilan kamol toptirsak, inshaalloh murodimizga etamiz. Yurtboshimizning bobolarimiz qoldirgan bebaho ilmiy meroslari haqida takror-takror gapirishi bejiz emas. U ilmiy meroslarda ham Qur'on, ham sunnat ta'limotlari, yana dunyoviy ilmlar taraqqiyoti musajjam.
Alloh taolo farzandlarimizni salohiyatli, vataniga, xalqiga muhabbatli avlodlar bo'lib kamol topmog'ini nasib aylasin.
Abdurahmon ARTIQOV,
Andijon shahar "Uyg'ur" jome masjidi imom-xatibi.
Savol: Chatgpt (sun’iy intellekt) orqali diniy savollarimizga javob olsak bo‘ladimi, shu javoblarga amal qilsak bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu joiz emas. To‘g‘ri, Chatgpt platformasi ayrim sohalarda insonlarga foyda bermoqda. Ammo diniy savollarga to‘g‘ri javob berishga ojizlik qiladi. Chunki u ham inson omili tomonidan ishlab chiqilgan bir mahsulot. Qolaversa, ba’zan savollarga taxminiy javoblar, hatto bu masala falon kitobda bor deb, arabiy iboralar ham berishi mumkin. Lekin u keltirgan iboralar na u aytgan kitobda va na boshqa fiqhiy manbalarda uchramaydi. Shu bois shar’iy masalalarga ahli ilm, mutaxassislarga murojaat qilish orqali yechim topish darkor. Alloh taolo oyati karimada bunday marhamat qilgan:
فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
“Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, zikr ahlidan so‘rangiz!” (Anbiyo surasi, 7-oyat).
Musulmon odam biror narsani bilmay qolsa, uni biladigan kishidan, o‘sha sohaning «zikr ahli»dan o‘rganishi lozim bo‘ladi. Shunday ekan, e’tiqod va dinu-diyonatga tegishli narsalarni ham shu sohaning bilimdonlaridan so‘rash talab etiladi. Buyuk tobeiy Ibn Sirin rahimahulloh bunday deganlar:
إن هذا العلم دين فانظروا عمن تأخذون دينكم. رواه مسلم
“Albatta, bu ilm dindir. Bas, diningizni kimdan olayotganingizga qaranglar” (Imom Muslim rivoyati).
Mazkur iboraning sharhida Mulla Ali Qori rahimahulloh bunday deganlar:
“Bu ilm” so‘zidan murod Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatga olib kelgan Qur’oni karim va hadisi sharifdan iborat bo‘lgan ta’limotdir. Uni ishonchli va adolatli zotlardan olmoqdamisiz yoki yo‘q, shunga nazar solinglar, ya’ni qayerdan, kimdan ilm olayotgangizni aniq bilinglar”. (“Mirqotul mafotih” kitobi). Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.