Bugungi kunda mamlakatimizda 130 dan ortiq millat va elat vakillari, 16 ta diniy konfessiya a'zolari bag'rikenglik tamoyili asosida tinch-totuv yashab kelishmoqda. Turli millat va din vakillarining har qanday tajovuzdan bexavotir o'z ibodatlarini emin-erkin ado etishlari jamiyat barqarorligining muhim ko'rsatkichlaridan sanaladi.
O'zbekistonda islom ma'rifatini tarqatish, o'tmish ajdodlarning boy ma'naviy merosini yanada chuqur o'rganish olib borilayotgan diniy-ma'rifiy sohadagi islohotlarning asosiy yo'nalishlaridan sanaladi. Bu borada O'zbekiston Halqaro islom akademiyasi va Islom tsivilizatsiyasi markazining tashkil etilishi, Imom Buxoriy va Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari faoliyatini yo'lga qo'yilishi tarixiy ahamiyat kasb etadi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining «Diniy-ma'rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi farmonida ham «jaholatga qarshi ma'rifat» degan ulug'vor g'oya asosida din sohasidagi ilmiy-ma'rifiy faoliyatni jadal tashkil etish, buzg'unchi g'oyalarning asl mohiyati va maqsadlari haqida aholi, ayniqsa, yoshlarning xabardorlik darajasini oshirish kabi ustuvor yo'nalishlar e'tirof etilgan.
O'zbekistonda o'tgan uch yilda ekstremistik guruhlarga aloqadorligi uchun nazoratga olingan 20 mingdan ziyod fuqaro «maxsus hisoblar»dan chiqarildi. Taqiqlangan tashkilotlarga adashib kirib qolgan, qilmishiga pushaymon bo'lib, tuzalish yo'liga qat'iy o'tgan jazo muddatini o'tayotgan 1000 ga yaqin fuqaro Prezidentning afv etish haqidagi farmonlari asosida har yili ozodlikka chiqarilmoqda.
Shuningdek, 2019-2020 yillarda tashkil etilgan «Mehr» operatsiyasi doirasida Yaqin Sharqning jangovar harakatlar olib borilayotgan hududlaridan 318 nafar ayollar va bolalar Vatanga qaytarildi. Taqiqlangan diniy oqimlar safiga qo'shilib qolgan fuqarolarni jamiyatga qayta moslashtirish bilan bog'liq tizimli ishlar muntazam olib borilmoqda.
O'z navbatida, hukumat tomonidan islom dinini musaffoligini asrash, uni turli buzg'unchi oqimlar g'oyalaridan ayri ekanini yosh avlodga singdirishga qaratilgan tadbirlar ham tashkil etilmoqda. Bu borada O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning BMT Bosh Assambleyasi 72-sessiyasida so'zlagan tarixiy nutqi alohida e'tiborga molik. Yurtboshimiz o'z nutqida islom dinini zo'ravonlik va qon to'kish bilan bir qatorga qo'yadiganlarni qoralab, ular bilan hech qachon murosa qilib bo'lmasligini ta'kidlagan edi. Bu fikrning amaliy ifodasi o'laroq BMT Havfsizlik Kengashining 2017 yil 21 dekabrdagi 2396-sonli rezolyutsiyasida: «Terrorizm, zo'ravon ekstremizm hech bir din, millat va tsivilizatsiya bilan aloqador emas va bog'liq holda talqin qilinmasligi kerak», deya qayd etildi.
Shu bilan birga O'zbekiston tashabbusi bilan ishlab chiqilgan «Ma'rifat va diniy bag'rikenglik» rezolyutsiyasi BMT Bosh Assambleyasining 2018 yil 12 dekabr' kunidagi yalpi sessiyasida qo'llab-quvvatlanib, bir ovozdan qabul qilindi.
O'zbekiston tomonidan ilgari surilayotgan bu kabi ezgu g'oyalar dunyoning nufuzli siyosatchilari, davlat va jamoat arboblari tomonidan ko'tarinkilik bilan kutib olinmoqda. Hususan, BMTning Inson huquqlari bo'yicha Bosh komissari Zayd al-Husayn o'z interv'yusida bugungi dinlararo va millatlararo notinchlik bo'lib turgan tahlikali zamonda O'zbekistondagi mavjud dinlararo va millatlaro totuvlik va diniy-ma'rifiy sohadagi islohotlar turli davlatlar uchun o'rnak bo'lishga loyiq ekanligini qayd etib o'tdi.
AQShning J.Hopkins universiteti huzuridagi Markaziy Osiyo va Kavkaz instituti prezidenti Frederik Starr hamda institut direktori Svante Kornell “O'zbekiston: musulmon dunyosidagi islohotlar uchun yangi model'” sarlavhali maqolada “Mintaqa islomning e'tiqodiy markazi sifatida qaraladigan Yaqin Sharqdan qolishmagan holda, tarixiy, diniy va intellektual asoslariga ko'ra, musulmon dunyosining markazi bo'lishga haqli”, deya ta'kidlagan.
O'z navbatida bu o'zgarishlar respublikamizning xalqaro imijini yanada yuksalishiga zamin hozirlaydi. Jumladan, 2020 yil dekabr' oyida AQShning Halqaro diniy erkinlik bo'yicha komissiyasi (USCIRF) O'zbekistonni maxsus kuzatuvdagi mamlakatlar ro'yxatidan olib tashladi. Bu haqidagi xabarni AQSh davlat kotibi Maykl Pompeo ma'lum qilgan.
Hususan, Pompeo o'z bayonotda diniy erkinlik bu insonning ajralmas huquqi ekanini alohida ta'kidlab, «Maxsus kuzatuvdagi davlatlar ro'yxati»da o'zgarishlar bo'lganini aytib o'tgan.
«So'nggi bir yil ichida O'zbekiston hukumati erishgan muhim, aniq yutuqlarga asoslanib, O'zbekistonni maxsus kuzatuv ro'yxatidan chiqarilganligini e'lon qilishdan mamnunman. O'zbekistonning qonunlari va amaliyotdagi jasoratli islohotlari boshqalar uchun namuna bo'lmoqda», deya Maykl Pompeo respublikamiz erishayotgan yutuqlarni e'tirof etib o'tgan.
Qayd etish lozimki, O'zbekiston 2006 yildan 2018 yilgacha
«alohida xavotirdagi mamlakatlar ro'yxati»da edi. Diniy erkinliklar borasida amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida mamlakatimiz 12 yildan so'ng ushbu ro'yxatdan chiqarilib, «Maxsus kuzatuvdagi davlatlar ro'yxati»ga o'tkazildi. Oradan ikki yil o'tib, O'zbekiston mazkur ro'yxatdan to'liq chiqarildi. Ushbu jarayon respublikamizda olib borilayotgan islohotlarning xalqaro e'tirofi va ortga qaytmasligining tasdig'idir.
Shukrullo Jo'rayev,
O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzuridagi
Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot
markazi bosh ilmiy xodimi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Har yangi kunning tongini ko‘rganingizda qalbingizni zikr ila to‘ldiring. Iymon zikrlariga quloq tutar ekansiz, borliq Yaratgan Zot sari talpinayotganini his qilasiz. Alloh taolo aytadi: «...Mavjud bo‘lgan barcha narsa hamd bilan Unga tasbeh aytur...»[1]. Balki uyda, balki ko‘chada, qayerda bo‘lsangiz-da, Allohning zikriga shoshiling. Zikrlarni ko‘paytirganingiz sari Allohga bo‘lgan muhabbatingiz ortib boradi, osmonlaru yerning Xoliqi bo‘lgan Alloh taolodek buyuk Zot suyanchig‘ingiz ekanini anglaysiz...
Ushbu misralarni doim yodda tuting:
Gar ersa qalblar Xoliqin zikridin mosuvo,
Alar jasad ichidin joy olgan tosh kabi go‘yo.
Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.
Toshda na mehr va na his bor. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Robbini zikr qiladigan bilan zikrdan yiroqda bo‘lgan kishi xuddi tirik bilan o‘lik kabidir” [2], deganlar.
Yana Nabiy alayhissalom: “Sizlarga amallaringizning eng xayrlisi va Sultoningiz huzurida eng pokiza, darajangizni yuqorilatadigan, sizlar uchun tillo-kumushlarni ehson qilgandan-da, dushmaningizga yo‘liqib, uning boshini tanasidan judo qilishingiz, u ham sizning kallangizni bo‘yningizdan uzib tashlashidan-da yaxshiroq amal qaysi ekanini bildirib qo‘yaymi?!” – dedilar. Sahobalar: ”Ha, ey Allohning Rasuli”, deyishdi. U zot: U Allohning zikridir”,3] dedilar.
Ubayd ibn Umayr aytadilar: “Mo‘minning amal daftaridagi hamd ila tasbeh – u bilan dunyo tog‘laricha tillo sudralib yurishidan xayrlidir”.
Nabiy alayhissalom yana boshqa bir hadisda: «Alloh taoloning fazilat izlab kezib yuruvchi farishtalari bo‘lib, ular zikr aytib o‘tirilgan davralarni izlab yurishadi. Shu asnoda zikr bo‘layotgan davrani topishsa, farishtalar zikr halqasidagilar bilan birgalikda o‘tirishadi va bir-birlarini qanotlari bilan o‘rab olishadi, shu tarzda zikrdagi kishilar bilan dunyo osmonining orasi farishtalar bilan to‘lib ketadi. Zikr halqasidagi kishilar tarqalib ketishsa, farishtalar osmonga ko‘tarilib ketishadi.
Keyin Alloh taolo hammasini bilib turgani holda, ulardan: “Qayerdan keldinglar? – deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring oldidan keldik. Ular Senga tasbeh aytyaptilar, takbir, tahlil aytib, Senga maqtov yo‘llayaptilar va O‘zingdan so‘rashyapti”, deb javob qaytarishadi.
Alloh taolo: “Ular Mendan nimani so‘rayapti?” – deydi. Farishtalar javoban: “Sendan jannatingni so‘rashyapti”, deyishadi. Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” – deya farishtalardan yana savol so‘raydi. Farishtalar javob berib: “Yo‘q! Ey Yaratgan Zot!” – deyishadi. Alloh subhanahu va taolo yana: “Mabodo ular jannatimni ko‘radigan bo‘lsalar, holat qanday bo‘ladi-ya?” – deydi. Farishtalar: “Ular yana Sendan panoh tilashyapti”, deyishadi. Alloh taolo savol tariqasida: “Nimadan panoh berishimni so‘rashyapti?” – deydi.
Ular: “Jahannamingdan, ey Yaratgan Zot!” – deb javob qaytarishadi. “Ular do‘zaximni ko‘rganmi?” – deb so‘raydi Alloh taolo. Javob qaytarib: “Yo‘q!” – deyishadi ular.
Alloh taolo: “Ular do‘zaximni ko‘rishsa qanday bo‘larkin?” – deydi.
Farishtalar: “Ular yana Sendan mag‘firat qilishingni so‘rashyapti”, deyishadi.
Alloh taolo: “So‘zsiz ularning gunohlarini kechirdim, ularga so‘rovlarini ato etdim va panoh tilagan narsalaridan ularni O‘z panohimga oldim”, deydi.
Farishtalar: “Ey Yaratgan Zot! Ular orasida falonchi, o‘ta xatokor qul ham bor. U o‘tib keta turib ularning oldiga o‘tirib oldi”, deyishadi. Alloh taolo shunday deya marhamat qiladi: “Uni ham kechirdim! Ular hammajlislari badbaxt bo‘lmaydigan kishilardir”, deydi»[4], dedilar.
[1] Isro surasi, 44-oyat.
[2] Imom Muslim rivoyati.
[3] Imom Termiziy rivoyati.
[4] Imom Muslim rivoyati.