Islom ta'limoti insoniyatni o'zaro yaxshi aloqada, yaxshi muomalada bo'lishga chaqiradi. Hususan, qo'shnichilik xaq-huquqlari borasida ham talaygina ta'limotlar bor. Har bir musulmon oila bu ilmni o'rganib amal qilib yashar ekan najot topadi. El-yurt, mahalla-ko'y oldida namunali oila bo'ladi.
Qo'shnichilikda hatto u g'ayridin bo'lsa ham, qo'shnilik xaqqi borligi uchun u bilan ham go'zal muomala va aloqada bo'lishlik dinimizda ta'kidlanadi. Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhu qo'y so'yganlarida o'ziga yomonlik qilib yurgan yahudiy qo'shniga go'sht berishni qayta-qayta tayinlaganlar. Bizchi? Ozgina xatolik o'tgan qo'shnimizni yomon ko'ramiz, aloqani uzamiz. Qani bizdagi musulmonlik hulqi va odobi?
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan" Yo Rasululloh, mening ikkita qo'shnim bor, qaysi biriga hadya beray?" deb so'radilar. U zot sollallohu alayhi vasallam: "Senga eshigi yaqinrog'iga", dedilar.
Hadya berish uzoqdagi qo'shnidan boshlansa yon qo'shnining ko'ngli og'rishi, ozorlanishi mumkin. Ijtimoiy aloqalarga putur etsa odamlar orasiga sovuqchilik tushadi. Bu musulmonlarni parokanda bo'lishiga sabab bo'luvchi omillardandir. Nabiy alayhissalomning qo'shnichilik borasida yana ko'p va ho'p ko'rsatmalari bor. O'zi to'q bo'lib qo'shnisi och qolgan mo'min emasligi, qiyomat kunida qo'shnisining bo'yniga osilib olishi bor xaqiqatlar. Agar qo'shni yordam so'rab chiqsa, imkon bo'lib turib yordam qo'lini cho'zmay yuziga eshik yopishlik ham bandani qiyomat kunida yuzini qaro qiladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Ey, Abu Zarr! Sho'rva qilsang, suvini ko'paytirgin, qo'shnilaringdan xabar ol", deganlar. Bundan ko'rinadiki, ko'rinmay qolgan qo'shnidan xabar olib, hol-ahvolini so'rashlik uning xaqlaridan ekan. Bugungi qo'shnichilik ahvolimiz shariat ko'rsatmalaridan afsuski olisda. Qo'shnilar bor, bir-birini tanimaydi. Hatto uyida o'lib qolsa haftalab birov bilmay qolgan kunlarda yashayapmiz. Shuning uchun ham o'zaro munosabatlarimizda iliqlik va oqibat yo'q. Oxiratini unutgan odamgina bechorahol qo'shnilarini holiga tashlab qo'yadi. Allohdan umidi bor qo'shni albatta ularga ham rag'bat va muruvvat ko'rsatadi.
Musulmon odam aslo qo'shnilariga ozor bermasligi kerak. Bir ayoliki, kechasi bilan namoz o'qiydi, nafl ro'zalar tutadi va falon yaxshiliklarni qiladi-yu, lekin qo'shnisiga ozor etkazishini Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga aytganlarida, u zot alayhissalom: "U ayolda yaxshilik yo'q. U do'zah ahlidandir", dedilar. Alloh saqlasin. Qarang! Shuncha ibodatlarni birgina tili ila ozor berishi bilan yo'qqa chiqarib" do'zah ahli"dan bo'lishi achinarli hol.
Bugun qo'shnisining tilidan tinchligi va xotirjamligini yo'qotganlar yo'q deysizmi?
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Kimning qo'shnisi uning yomonligidan omonda bo'lmasa u jannatga kirmaydi", dedilar.
Ha, birovning oilasini tinchini buzib, ozor bersa tavba qilmay, kechirim so'ramay vafot etsa, u inson uchun endi jannat begona ekan.
Qo'shningizga ozor bermang. Qiyomat kuni qo'shningiz sizni zinhor: "Yomon qo'shni edi", demasin. Qo'shnichilik xaqqini buzish zulmdir. U yomon bo'lsa siz ham yomonlik qilasizmi? Qo'shningiz balki bu ta'limotlarni bilmas, endi siz bilib, o'qib turib yana yomonligiga yaxshilik ila javob bermas ekansiz, sizda ham yaxshilik yo'q ekan. Ertangi kunda sizning hisobingiz qo'shningiznikidan og'irroq bo'ladi.
Abdurahmon ARTIQOV,
Andijon shahar"Uyg'ur" jome masjidi imom-xatibi.
Munosabat
Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!
Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.
Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.
Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.
Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.
Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.
Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.
E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.
Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.
Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.
Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.
Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.
Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.
Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.
O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.
Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.
Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy