Islom dini qarindoshlar orasini yaxshilik va mehr bilan bog'lashga targ'ib qiladi. Nafaqat targ'ib qiladi balki bu ishga buyurib ibodat darajasiga chiqargan.
Alloh taolo bandalarini qarindoshlik rishtalarini bog'lash va mustahkamlashga buyurib, Qur'oni karimda shunday marhamat qiladi: “Sizdan (ey, Muhammad!) qanday ehson qilishni so'raydilar. Ayting: “Nimaniki xayr-ehson qilsangiz, ota-ona, qarindoshlar, etimlar, miskinlar va musofirlarga qilingiz! Alloh har qanday qilgan ehsonlaringizni bilib turuvchidir” (Baqara surasi 215-oyat).
Shu bilan birga qarindoshlik rishtalarini uzish eng og'ir gunohlardan va yomon fe'llardan hisoblanib, toshbag'irlik va hissiyotsizlik deb baholanadi. Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam dedilar: “Haqiqiy silai rahm qiluvchi kishi qarindoshlari tarafidan unga qilingan aloqaga javob tariqasida (bordi-keldi) aloqa qilayotgan odam emas, balki ular tarafidan aloqa uzilgan paytda ularga aloqani bog'lagan odamdir” (Imom Buxoriy rivoyati).
Demak, bir-birimizga qanchalik yaxshilik va rahm-shafqat qilsak, Allohning rahmati bizlarga shunchalar yaqin bo'laveradi. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shunday deganlarini eshitganman: “Kim rizqi mo'l-ko'l qilinishini va umri uzaytirilishini istasa, silai rahm (qarindoshlari bilan aloqa) qilsin!” (Imom Buxoriy rivoyati).
Quyidagi hadisi sharifda silai rahm qilish iymondan ekanligi va iymon dalolati esa silai rahm bilan bo'lishini aytiladi. Rasuli akram sollallohu alayhi vasallam: “Kim Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan bo'lsa, silai rahm qilsin”, deganlar (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).
Bugungi kunda tirikchilik, nafaqai ro'zg'or ilinjida chet-ellarda yillar davomida qolib ketib, ota-ona va farzandlarining holidan xabar olmay, hatto butunlay aloqani uzub yuborgan yurtdoshlarimiz ham yo'q emas. Silai rahm eng avvalo kishining o'z oila a'zolaridan boshlanadi. Payg'ambarimiz Muhammad alayhissalom ummatlarini silai rahmga chaqirib, o'z yaqinlaridan aloqalarini uzganlarni oxiratda og'ir azob-qiynoqlar kutayotgani haqida ogohlantirganlar. Abu Bakr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Payg'ambar sollallohu alayhi va sallam: “Qarindoshlik aloqasini uzish va zulmdan ko'ra egasiga tez uqubat etkazadigan va qolgani oxiratga saqlab qo'yiladigan gunoh yo'q”, deganlar” (Abu Dovud, Termiziy va ibn Moja rivoyat qilgan). Qarindoshlik aloqalarini uzish hattoki insonning jannatga kirishiga to'siq bo'lib uni Allohning rahmatidan uzoqlashtirar ekan.
Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilgan boshqa bir hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Silai rahm qilmagan odam jannatga kirmaydi”, deganlar. Insonni jamiyat bilan uzviy bog'laydigan rishtalar juda ko'p va turlichadir. Bularning ichida eng muhimi qon va nasab qarindoshligidir.
Alloh taolo marhamat qiladi: “Albatta, Alloh adolatga, ezgu ishlarga va qarindoshga yaxshilik qilishga buyuradi hamda buzg'unchilik yovuz ishlar va zulumdan qaytaradi. Eslatma olursiz deb (U) sizlarga (doimo) nasihat qilur!.” (Nahl 90-oyat) Inson qarindoshlari bilan ziyorat qilish va hadyalar berish ila bordi-keldi qilib turishi vojib. Agar hadya berishga qodir bo'lmasa, ziyorat qilishi, ishlariga ko'maklashib, holidan xabar olishi lozim bo'ladi, buni ham iloji bo'lmasa so'zlashuv orqali bog'lanib turishi kerak. Hullas mo'minman degan kishi qarindoshlar bilan aloqalarini yaxshilashi lozim.
B.Abdullayev
Hazorasp tumani “Shayx Husayin bobo” masjidi imom-xatibi
Zulhijja oyining 8 kuni “Tarviya kuni” deyiladi.
“Tarviya” deyilishiga sabab o‘sha kuni hojilar zam-zam suvidan qonib-qonib ichadilar.
“Tarviya” – “tafakkur” ma’nosida ham qo‘llaniladi. Chunki zulhijjaning sakkizinchi kechasida Ibrohim alayhissalom tushlarida o‘g‘illari Ismoil alayhissalomni qurbonlik qilayotganlarini ko‘radilar va bu tush shaytoniymi yoki rahmoniy deya o‘sha kunni tafakkur bilan o‘tkazadilar. Shunga ko‘ra, bu kun “Tarviya – tafakkur kuni” deyiladi.
Mino lug‘atda – “orzu, istak” degan ma’nolarni bildiradi. Makka va Muzdalifa oralig‘idagi qishloqning nomi. Arablar odamlar to‘plangan joyni “mino” deb atashadi. Mino Masjidul-harom shimolidan 7 km. uzoqlikda joylashgan.
Bu yerda Ibrohim alayhissalom shaytonga tosh otganlar, qurbonlik qilganlar. Nabiy sollallohu alayhi vasallam ham aynan shu joyda tosh otib, qurbonliklarini ado etganlar. Bu muqaddas makonda Nasr va Mursalot suralari nozil bo‘lgan.
Hojilar zulhijjaning sakkizinchi kuni bomdod namozidan so‘ng Minoga qarab yo‘l olishadi. Minoda tarviya kunining peshin, asr, shom, xufton hamda arafa kunining bomdod namozlari o‘qiladi. Keyin arafotga jo‘nab, o‘ninchi kuni yana Minoga qaytishadi va ikki kun shaytonga tosh otishni davom ettirishadi.
Minoda bajarilishi zarur bo‘lgan amallar haqida Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: «Va o‘zlariga bo‘ladigan manfaatlarga shohid bo‘lsinlar. Ma’lum kunlarda ularga rizq qilib bergan chorva hayvonlarini (so‘yishda) Allohning ismini zikr qilsinlar. Bas, ulardan yenglar va bechora va faqirlarga ham yediringlar. So‘ngra o‘zlaridagi kirlarni ketkazsinlar, nazrlariga vafo qilsinlar va “Qadimgi uy”ni tavof qilsinlar”, deganimizni esla» (Haj surasi, 28-29-oyatlar).
Ushbu oyatda Mino kunlari jamarotda tosh otish, qurbonlik qilish va soch oldirib ehromdan chiqish kabi amallarni ado etish ta’kidlanmoqda. Mino kunlari ushbu uchta amalni mukammal tarzda bajarish vojibdir.
Alloh taolo qilayotgan va qiladigan barcha solih amallaringizni O‘z dargohida qabul etsin. O‘zi kuch-quvvat bersin..
Davron NURMUHAMMAD