Isrof – vaqt, pul, mol kabi Alloh taolo bergan ne'matlarni nojo'ya sarflashdir. Isrof qiluvchilar “musrif” deb ataladi. Alloh musriflarni yoqtirmaydi. Isrofning ziddi tejamkorlikdir.
Isrof ham, baxillik ham Islom dinida haromdir. Chunki bulardan biri pul va molni sochish, keraksiz joylarga sarflash bo'lsa, ikkinchisi, mol va pulni to'plab, qo'lda ushlash, undan o'zini ham, boshqalarni ham foydalantirmaslikdir.
Alloh taolo bizga etkazgan halol ne'matlardan o'zimiz istagancha foydalanishimiz mumkin. Ammo isrof qilish va manmanlikka berilishga yo'l qo'ymasligimiz lozim.
Abu Homid G'azzoliy aytadi: “Qalb sihhatini tiklash dardga davo bo'ladigan sabablarga e'tibor qaratish bilan boshlanadi. Masalan, Alloh taolodan uzoqlashtiruvchi, halokatga olib boruvchi baxillik dardining davosi molni sarfu infoq qilishdir. Lekin ba'zida bu sarf isrof darajasiga o'tib ketadi. Natijada baxillikdan xalos bo'laman deb, isrofni orttiradi.
Isrof va baxillik orasida mo''tadillikni saqlash kerak. Agar mo''tadillik neligini bilmoqchi bo'lsang, saqlanishing lozim bo'lgan xulqqa nazar sol. Bu xulq o'zining ziddi bo'lmish boshqa bir xulqdan senga yoqimli va engil bo'lsa, demak, sen saqlanishing lozim bo'lgan xulq bilan xulqlangansan. Masalan, mol-dunyoni sarflashdan ko'ra, ularni to'plash senga lazzatli va oson bo'lsa, demak, senda baxillik ko'proq. Bas, mol-dunyongni sarflashga tirish!
Agar mol-dunyoni keragicha saqlashdan ko'ra noo'rin sarflash senga lazzatli va engil bo'lsa, demak, sen isrofga moyilsan. Bas, molingni ushlab turishni o'rgan! Nafsingni kuzat. Qaysi fe'llarni qilishing osonu qaysi fe'llarni qilishing qiyin ekanini aniq bilib ol. Qalbingni mol-dunyoga bog'lanib qolishdan asra. Shunda mol-dunyoni noo'rin sarflashdan ham, baxillikdan ham omonda bo'lasan.
Mol-dunyo sen uchun bamisoli suv. Biror tashnaning chanqog'ini qondirish uchun sen uni ushlab turasan. Biror muhtojning hojatini ravo qilish uchun sen uni sarflaysan. Berayotganingda zarracha qiynalmaysan, aksincha, lazzatlanasan. Qaysi qalb shu darajaga etsa, bilginki, Alloh uni salomat qilibdi”. .
Isrof va baxillik chegarasi iqtisoddir. Har bir kishi o'z hayotidagi moliyaviy jarayonlarda iqtisodga tayansa, u baxillikdan ham, isrofgarchilikdan ham yiroq bo'ladi.
Bu borada ma'rifatparvar adib Abdulla Avloniy ta'kidlaydi: “Iqtisod deb pul va mol kabi ne'matlarning qadrini bilmakni aytilur. Mol qadrini biluvchi kishilar o'rinsiz erga bir tiyin sarf qilmas, o'rni kelganda so'mni ayamas.
Saxovatning ziddi baxillik bo'lgani kabi iqtisodning ziddi isrofdur. Alloh taolo isrof qilguvchilarni suymas. Iqtisodni rioya qilgan kishilar hamma vaqt tinch va rohatda yasharlar. So'zning qisqasi, ilm va ma'rifat ila barobar iqtisod, insof, tuganmas sa'y, bitmas g'ayrat lozimdur”.
Ayrimlar pul va moldan tashqari vaqtini ham isrof qiladi. Vaqt ham Allohning ne'mati ekanini unutadilar. Payg'ambar alayhissalom bir kunni uch qismga bo'lardilar. Bir qismini ibodat bilan, bir qismini ro'zg'or ishlari bilan, yana bir qismini xalq ishlari bilan o'tkazar edilar. Halq ishlari uchun ajratilgan vaqt kifoya qilmasa, oilalariga ajratgan vaqtdan olar, ibodat vaqtiga tegmas edilar.
Qur'oni karimdagi Asr surasini Alloh taolo: “Asr (vaqti)ga qasamki...” deb boshlaydi. Bu oyatda vaqtning odamlar uchun qanchalik yuksak ahamiyatga ega ekani ta'kidlangan.
Bahodir USMONOV,
Yangiyo'l tumanidagi
“Pusur oqsoqol” jome
masjidi imom-xatibi
“Hidoyat” jurnalining 5-sonidan olindi
Ayoli vafot etganidan keyin eri juda mayus bo‘lib qoldi. Bir kuni uning yaqin do‘sti uni koyidi:
– Haliyam uylanmadingmi?
– Yo‘q, – dedi u.
– Nega, nahotki boshqa ayollar ichida senga yoqadigani bo‘lmasa?
– Rahmatli ayolimga o‘xshagani topilmasa kerak...
– Qo‘ysang-chi, ayollarning bari bir-biriga o‘xshaydi-ku!..
– Men zohirini aytmayapman. Ichki olamini, botinini aytyapman.
Yigit hayron bo‘lib qarab turgan do‘stiga hayotida bo‘lgan birgina voqeani gapirib berdi:
“Bir kuni ayolim jahlimni chiqardi. Qattiq urishdim va uni ota uyiga haydadim. Jimgina ketdi. Oradan bir necha kun o‘tgach, qilgan ishimdan pushaymon bo‘ldim. Aslida ayb o‘zimdan o‘tganini angladim. Ming andisha bilan qaynotamnikiga bordim. Eshik oldida biroz turib qoldim. So‘ng eshikni taqillatdim. Ayolim ochdi va meni hayratda qoldirib, xuddi oramizda hech gap o‘tmaganday, baland ovozda:
– Assalomu alaykum dadajonisi, safaringiz yaxshi o‘tdimi? – deya tabassum bilan ko‘zini qisib qo‘ydi. Unga bir nimalar demoqchi bo‘lgan edim, u meni qattiq bag‘riga bosib, bunday dedi:
– Gapirmang, ota-onamga sizni “safarga ketdilar”, dedim...
Ana shunday fahmli, oqila edi ayolim. Shuning uchun ham unga hech birini o‘xshatolmay, uylanolmay yuribman, do‘stim”.
Ha, azizlar! Alloh taolo erkakni ayol uchun, ayolni erkak uchun ne’mat qilib bergan. To‘g‘ri, ba’zilar bir-birlarining kamchiliklaridan shikoyat qilib qolishadi. Ammo hech kim benuqson emas. Mukammal ayolni ham, erkakni ham axtarmang bu dunyoda. Hikoyada kelganidek, ba’zida er uchun bir jufti halol butun dunyodagi ayollardan afzal bo‘lishi mumkin. Shunday ekan, ahli ayolimizni qadrlaylik. Zero, u ham kimningdir farzandi, bolalarimizning onasi. Eng muhimi, Allohning bizga bergan omonatidir.
Akbarshoh RASULOV