Sayt test holatida ishlamoqda!
01 Oktabr, 2025   |   9 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:02
Quyosh
06:20
Peshin
12:18
Asr
16:19
Shom
18:09
Xufton
19:21
Bismillah
01 Oktabr, 2025, 9 Rabi`us soni, 1447

2. BAQARA SURASI, 220–221 OYaTLAR

06.12.2020   5344   6 min.
2. BAQARA SURASI, 220–221 OYaTLAR

فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۗ وَيَسۡ‍َٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡيَتَٰمَىٰۖ قُلۡ إِصۡلَاحٞ لَّهُمۡ خَيۡرٞۖ وَإِن تُخَالِطُوهُمۡ فَإِخۡوَٰنُكُمۡۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ ٱلۡمُفۡسِدَ مِنَ ٱلۡمُصۡلِحِۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَأَعۡنَتَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ٢٢٠

220. Bular dunyo va oxirat haqida edi. (Ey Muhammad), sizdan etimlar haqida so'rashsa, "Ularni isloh qilish yaxshidir", deng. Agar xarjda sherik qilib olsangizlar, ular birodarlaringizdir. Alloh buzg'unchini ham, isloh qiluvchini ham biladi. Agar Alloh xohlaganida sizlarni mashaqqatga solgan bo'lardi. Alloh albatta qudrat va hikmat sohibidir.

Yetimlarning mollarini asrab-tasarruf qiluvchilar bu borada qanday yo'l tutish haqida so'rashganida yuqoridagi oyati karima tushirilgan. Alloh etimlar molini asrash topshirilgan kishilarning asl maqsadlari uni oqilona tasarruf qilishga, etimlarning xayr va manfaatlari yo'lida ishlatishga yo'naltirilishini buyurmoqda. Ularning molini o'zlarinikiga aralashtirishning zarari yo'q. Faqat ular haqiga tajovuz qilinmasa bo'ldi, chunki ular ham birodarlaridir. Alloh taolo bu masalalardagi tuzatuvchini ham, buzuvchini ham yaxshi biladi. Alloh bandalariga faqat osonlikni istaydi, mashaqqatni xohlamaydi.

Balog'atga etmagan, yosh (o'g'il-qiz) bolalar otasi o'lib qolsa, etim bo'ladi. Yetimga kafil bo'lgan kishi, ya'ni uni kafolatiga olgan ota tomon qarindosh yoxud boshqa biror musulmon etimning barcha ishlariga, shu jumladan molu mulkiga (ya'ni, etimga etgan meros va boshqa kishilardan hadya, sadaqa yoki boshqa maqsadlarda berilgan mollarga) ham rahbarlik qiladi. Kafil bo'lgan odam etim molidan emaydi, nohaqdan esa, harom, katta gunohdir, faqat vaqtincha (voyaga etgunicha) olib turishi mumkin. Kafil uning mol-mulkini saqlashga mas'ul bo'ladi. Yetimni qaramog'iga olgan odam uning moliga yaqinlashishi mumkin emas, lekin yaxshi niyatda, ya'ni, o'sha molni o'stirish uchun, ko'paytirib, voyaga etganida uning qo'liga topshirish uchun yaqinlashsa, mayli. Alloh taolo shunga buyurgan.

Yetimga qarashni zimmasiga olgan odamga engillik yaratish maqsadida o'z moliga etim molini aralashtirishga (eb yubormaslik sharti bilan) ruxsat berilgan. Qur'oni karimdan ma'lum bo'lishicha, kafil etimning molidan faqat muhtoj qolganida, ehtiyojiga yarasha, yoki qarz olish yo'li bilan va yoxud qilgan xizmatining badali tarzida juda ilojsiz qolgan chog'i eyishi mumkin. Agar imkoni tug'ilsa, kelgusida egan miqdorini uzadi. Imkon yaralmasa, egani haloldir. Yetarli moli bo'lgan kafil (boy odam bo'lsa) o'zini shubhali narsadan uzoq tutgani ma'qul. Yetimlarni otaliqqa olgani, ularning mol-mulkini saqlagani, parvarishlagani uchun ulkan ajru savoblar oladi. Yetimlarning mollarini, nohaqdan eydigan kimsalar aslida olov egan bo'lib, qiyomat kuni do'zaxda qorinlarida alangalanib turadi. Mashhur tafsirchilardan Suddiy: «Yetimning molini egan kimsa qiyomat kuni og'zidan, quloqlaridan, burnidan va ko'zlaridan olov chiqib turgan holda tiriltiriladi. Uni ko'rgan har bir odam etimning molini eganini darhol bilib oladi», degan.

وَلَا تَنكِحُواْ ٱلۡمُشۡرِكَٰتِ حَتَّىٰ يُؤۡمِنَّۚ وَلَأَمَةٞ مُّؤۡمِنَةٌ خَيۡرٞ مِّن مُّشۡرِكَةٖ وَلَوۡ أَعۡجَبَتۡكُمۡۗ وَلَا تُنكِحُواْ ٱلۡمُشۡرِكِينَ حَتَّىٰ يُؤۡمِنُواْۚ وَلَعَبۡدٞ مُّؤۡمِنٌ خَيۡرٞ مِّن مُّشۡرِكٖ وَلَوۡ أَعۡجَبَكُمۡۗ أُوْلَٰٓئِكَ يَدۡعُونَ إِلَى ٱلنَّارِۖ وَٱللَّهُ يَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱلۡجَنَّةِ وَٱلۡمَغۡفِرَةِ بِإِذۡنِهِۦۖ وَيُبَيِّنُ ءَايَٰتِهِۦ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمۡ يَتَذَكَّرُونَ٢٢١

221. Imonga kelishmagunicha mushrikalarni nikohingizga olmanglar. Garchi mushrika sizlarga manzur bo'lsa-da, mo'mina cho'ri mushrikadan yaxshidir. Mushriklar imonga kelishmagunicha ularga nikohlab bermanglar. Garchi mushrik sizlarga ma'qul tuyulsa-da mo'min qul mushrikdan yaxshidir. Ular do'zaxga chorlashadi. Alloh esa izni-irodasi bilan jannat va mag'firatga da'vat qiladi, shoyad eslatma olishar, deb odamlarga oyatlarini bayon etadi.

Ya'ni, musulmon kishi imonga kelmagunicha mushrika ayolga uylanmasligi lozim. Huddi shu kabi mushrik kishilarga to ular imon keltirmagunicha mo'mina qizlar nikohlab berilmaydi. Chunki bunday qilinganida ular musulmonlarni mushriklikka chorlab, do'zaxiy bo'lishlari sababchisiga aylanishadi. Alloh taolo insoniyatga Islom dinini nozil qilgach, odamlar orasidagi juda ko'p buzuqliklar, jirkanch nikohlarga barham berdi. Mo'minlar onasi Oisha roziyallohu anhodan shunday rivoyat qilinadi: "Johiliyat davrida to'rt xil nikoh mavjud edi. Ulardan biri bugungi kunda ham bor bo'lib, unga binoan kishi qo'l ostidagi ayollaridan birini yoki qizini bir kishiga erga beradi. U esa mahrini berib, ayol yoki qizni nikohiga oladi. Ikkinchisi – bir kishi o'z xotiniga agar u hayzdan poklangan bo'lsa: "Birovga bildirmay falonchining oldiga bor-da, u bilan kelishib don olishgin", deydi. So'ng u xotinini alohida qilib qo'yib, to o'sha kishidan homiladorligi aniq bo'lgunicha unga sira qo'l tekkizmaydi. Hotinining homiladorligi ma'lum bo'lgach, agar istasa, u bilan yashayveradi. U farzandli bo'lish uchungina shunday qiladi. Bunday nikohni "o'zaro kelishilgan nikoh" deb atashgan. Uchinchisi – o'ntacha erkak birgalashib bir ayolning oldiga kirishadi-da, hammalari uni jimo qilishadi. Agar u homilador bo'lib-tug'sa, tuqqanidan keyin bir necha kun o'tgach, boyagi erkaklarni chorlab odam yuboradi. Barchalari ayol huzurida to'planishadi. Ayol ularga: "Qilgan ishlaringizning oqibatini bildinglar, mana men tug'dim, ey falonchi, bu sening farzanding!" deb ulardan o'zi xohlagan kishining ismini aytadi-da, bolani unga topshiradi, u kishi rad etolmaydi. To'rtinchisi – ko'p kishi yig'ilib, hammalari bir ayolning oldiga kirishadi, ayol ulardan birortasiga ham "yo'q" demaydi. Bunday xotinlar fohishalar bo'lib, eshiklari tepasiga belgi sifatida bayroq osib qo'yishadi. Istagan kishi ular xonasiga kirib kelavergan. Agar bunday ayollardan biri homilador bo'lib-tug'sa, boyagi kishilarni huzurida to'playdi-da, folbin xotinni chaqiradi. Keyin kimga fol chiqqan bo'lsa, bolani o'shanga berishgan, uning bolani rad etishga iloji bo'lmagan. Alloh taolo Muhammad alayhissalomni payg'ambar etib yuborgach, bugungi kundagi nikohdan boshqa johiliyat davridagi barcha nikohlar yo'q qilindi" (Buxoriy rivoyati).

Tafsiri irfon
Boshqa maqolalar

Namozdan keyin bajariladigan sunnatlar

26.09.2025   6564   7 min.
Namozdan keyin bajariladigan sunnatlar

1. Uch marta “Astag‘firulloh” deb, so‘ngra ushbu duoni o‘qish:

اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلامُ وَمِنْكَ السَّلامُ تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلالِ وَالإِكْرَام

Allohumma antas salaam va minkas salaam. Tabaarokta yaa zal Jalaali val Ikrom

 “Yo Alloh! Sen Salomsan. Omonlik Sendandir. Ey, buyuklik va ikrom Sohibi bo‘lgan Zot, Sen ulug‘san”. 

 

2. Oyatal – kursiyni o‘qish. Har farz namozidan so‘ng Oyatal-kursiyni o‘qib yurgan kishini jannatdan faqatgina o‘lim to‘sib turadi.

 

3. “Subhanalloh”, “Alhamdulillah” va “Allohu akbar”ni o‘ttiz uch martadan aytib, bir marotaba “Laa ilaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu. Lahul mulku va lahul hamdu va huva a’la kulli shayin qodiyr”ni o‘qish.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim har namozdan keyin o‘ttiz uch marta (Subhanalloh) Allohga tasbeh aytsa, o‘ttiz uch marta (Alhamdulillah) Allohga hamd aytsa, o‘ttiz uch marta “Allohu akbar” desa, jami to‘qson to‘qqiz bo‘ladi. Yuzta bo‘lishi uchun – “Laa ilaaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ’ala kulli shayin qodiyr” deb aytsa, gunohlari dengiz ko‘pigi kabi ko‘p bo‘lsa ham mag‘firat qilinadi» (Imom Muslim rivoyati) dedilar.


4. Quyidagi zikrni o‘qish:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيء قدير. اللهم لا مانع لما أعطيت ولا معطي لما منعت ولا ينفع ذا الجد منك الجد

“Laa ilaaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ’alaa kulli shayin qodiyr. Allohumma laa maania’ lima a’toyta va laa muti’a lima mana’ta va laa”.

“Allohdan o‘zga iloh yo‘q. U Yolg‘izdir. Uning sherigi yo‘q. Mulk va maqtov Unga xosdir. U barcha narsaga qodirdir.”

Abu Ayyub Ansoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim «Laa ilaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ’alaa kulli shayin qodiyr», deb o‘n marta aytsa, Ismoil zurriyotidan to‘rt kishini ozod qilgandek bo‘ladi”, dedilar (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim: «Laa ilaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ’alaa kulli shayin qodiyr», deb bir kunda yuz marta aytsa, o‘nta qul ozod qilgan barobarida bo‘libdi. Unga yuzta hasanot yozilib, yuzta yomonligi o‘chiriladi, kech kirgunicha shaytondan omonda bo‘ladi. Uning bu amalidan afzalroq ishni hech kim qila olmaydi. Faqat shu kalimalarni ko‘proq aytgan kishi o‘zib ketishi mumkin”, dedilar.


5. Quyidagi zikrni o‘qish:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيء قدير لا حول ولا قوة إلا بالله، لا إله إلا الله ولا نعبد إلا إياه له النعمة وله الفضل وله الثناء الحسن ولا إله إلا الله مخلصين له الدين ولو كره الكافرون

“Laa ilaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu lahul mulku va lahul hamdu va huva a’la kulli shayin qodiyr. Laa havla va laa quvvata illa billah. Laa ilaha illallohu va laa na’budu illa iyyahu lahun nimatu va lahul fazlu va lahus sanaul husna. Va laa ilaha illallohu muxlisiyna lahud diyn va lav karihal kaafiriyn”

 

6. Ushbu duoni o‘qish:

اللهم أعني على ذكرك وشكرك وحسن عبادتك

Allohumma a’inniy ’alaa zikrika va shukrika va husni ’ibaadatik

“Allohim! O‘zingni zikr qilish, shukr qilish va Senga chiroyli ibodat qilishimda madad ber”.

Muoz ibn Jabal roziyallohu anhu aytadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qo‘limdan tutib, “Ey Muoz, Allohga qasamki, men seni yaxshi ko‘raman”, dedilar. “Ota-onam sizga fido bo‘lsin! Allohga qasamki, men ham sizni yaxshi ko‘raman”, dedim. U zot alayhissalom: “Ey Muoz, har (farz) namozdan so‘ng: “Allohumma, a’inniy ’alaa zikrika va shukrika va husni ’ibaadatik” deb aytgin”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).

Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam namozdan keyin bunday duo qilar edilar:

“Allohumma, inniy a’uuzu bika minal jubni val buxl va a’uuzu bika min fitnatid dunya va a’uzu bika min fitnatil qobr”

“Allohim, qo‘rqoqlikdan, baxillikdan panoh so‘rayman. Dunyo fitnasidan panoh so‘rayman. Qabr fitnasi (qabrda ikki farishtaning savollariga javob bera olmay qiynalish)dan panoh so‘rayman” (Imom Buxoriy rivoyati).


7. Ixlos, Falaq va Nas suralarini o‘qish: Bomdod va Shom namozlaridan so‘ng uch martadan o‘qiladi.


8. Quyidagi zikrni Bomdod va Shom namozlaridan so‘ng o‘n martadan o‘qish:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له له الملك وله الحمد يحيي ويميت وهو على كل شيء قدير

Laa ilaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu, lahul mulku va lahul hamdu yuhyii va yumiytu va huva a’laa kulli shayin qodiyr”.

“Allohdan o‘zga iloh yo‘q. U Yolg‘izdir. Uning sherigi yo‘q. Mulk va maqtov Unga xosdir. U barcha narsaga qodirdir”.

 

9. Tasbehlarni o‘ng qo‘l bilan sanash. O‘ng qo‘l bilan sanash afzaldir.


10. Mazkur zikrlarni namoz o‘qigan joyda qilish.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Har bir tasbeh (Subhanalloh) sadaqadir[1]. Har bir takbir (Allohu akbar) sadaqadir. Har bir tahmid (Alhamdulillah) sadaqadir. Har bir tahlil (Laa ilaha illalloh) sadaqadir”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).

Abu Hurayra roziyallohu anhu ko‘chat o‘tkazayotganlarida yonlaridan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘tib qoldilar va aytdilar: “Ey Abu Hurayra, seni sening uchun bundan-da yaxshi narsaga dalolat qilaymi?”.

U kishi: “Ha, ayting, yo Rasululloh”, dedilar. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Subhanalloh, Allohu akbar, Alhamdulillah, Laa ilaha illalloh degin, har biriga sening uchun jannatda bir daraxt o‘tkaziladi”, dedilar (Imom Ibn Moja rivoyati).

Ushbu zikrlar namozda bo‘lgan nuqson, kamchiliklarning o‘rnini to‘ldiradi.

Davron NURMUHAMMAD


[1] Ya’ni sadaqaning savobi beriladi.