NAZM
Ikinchi mu'man bihning
sharhi
Yana xayli farishtadur, bilingiz,
Har birisi bir ishtadur, bilingiz.
Biri roki'durur biri sojid,
Biri qoyimdurur, biri qo'id.
Biri Haq yodi birla mustag'raq,
Bilmayin Haqdin o'zgani mutlaq.
Kelsa gar qatra yomg'ure erga,
Bor aning birla bir malak birga.
Borsa gar zarra tufrog'i ko'kka,
Ul borishni sog'inma o'zlukka.
Har yog'in yog'sa, har ele elsa,
Har nima borsa, har nima kelsa,
Har bir ishga muakkal o'ldi malak,
Gar er ahlidurur, gar ahli falak.
Bilingizkim, farishta xayli bari
Narlig'u modalig'din o'ldi bariy.
NASRIY BAYoN
Iymon keltirish shart bo'lgan ikkinchi
narsaning sharhi
(Iymonning ikkinchi sharti)
Yana bilingizki, farishtalar toifasiga iymon keltirish shartdir, ularning har biri (Alloh amr etgan) bir ishga mashg'uldir. Biri ruku' qiluvchidir – Alloh ta'ologa ta'zimdadir, biri sajda qiluvchidir, biri (ibodatda) qoim – tik turuvchidir, biri o'tiruvchidir (hammalari ham shu yo'sin itoat va ibodatdadir.) Biri, Haqdan o'zgani bilmay, Haq ta'loning yodi bilan mustag'raq – fayzi Ilohiyga cho'mgan, g'arq bo'lgandir. Osmondan erga bir qatra yomg'ir tushsa, u bilan birga (u tomchini olib tushuvchi) bir farishta bordir.
Agar tuproqning bir zarra changi osmonga ko'tarilsa, uni o'z holicha ko'tarilib bordi, deb o'ylama (balki, Allohning amri bilan bir farishta olib chiqqandir).
Har qanday bir yog'in (qormi, yomg'irmi, do'lmi, shudringmi) yog'sa, har qanday bir el, bir shamol essa, har nima borsa, har nima kelsa, har biriga xoh er ahlidan, xoh osmon ahlidan bo'lgan bir farishta muakkal, ya'ni Alloh tarafidan vakil qilingan bo'ladi.
Bilingizki, farishtalar guruhining barchasi erkaklik va ayollik (kabi jinsiy) xususiyatlaridan xoli va pokdir.
IZOH. (Farishtalar haqida bilish, so'zlash, fikr va tasavvur qilish mumkish bo'lgan narsalar:) Hamisha Allohga itoat holida bo'lmoq, erkak va ayol (jinsiy xususiyatda) bo'lmaslik, eb-ichmaslik, kichik va katta qazoi hojat qilmaslik, burun qoqmoq va el chiqarmoqdan pok bo'lish, bemor va ko'taram bo'lmaslik, zaiflik va qarilikka uchramaslik, ofatlardan va yomon fe'llardan nari bo'lmoq, a'zolardan va boshqa birikmalardan vujudga kelgan bo'lmaslik farishtalar haqida vojibdir.
Farishtalar nuroniy bir borliqdir, va albatta, yuqorida zikr qilingan hollardan uzoqdir («Jomi' ul-mutun»).
(Farishtalar mavzuyining davomi bor)
Nasriy bayon va sharh muallifi:
Mirzo KYeNJABYeK
Savol: Islomda yangi kun qaysi soatdan boshlab kiradi? Masalan, shartli qabul qilingan tartib bo‘yicha soat 00:00 yangi kunning boshlanishi sanaladi? Islomda yangi kunning boshlanishi va tugashi qaysi vaqtdan e’tiborga olinadi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizga ko‘ra, kun shom vaqtidan boshlanadi va keyingi shomgacha davom etadi. Boshqacha qilib aytganda, islomda kun kecha bilan boshlanadi va uning ertasida kun botib, kunduz tugaganida, o‘sha kun ham yakunlanadi. Bunga oyat va hadislardan ko‘plab dalillar bor.
Faqat ayrim ahkomlarda kunning boshlanishi bomdod namozining vaqti kirishi (subhi sodiq)dan boshlanadi va kun keyingi bomdod vaqtigacha davom etadi. Masalan, Hajda Arafot vodiysida turishda hukm shunday.
Shuningdek, ayrim hollarda “kun” tushunchasi yuqoridagidek, 24 soatdan iborat (sutka) ma’nosida emas, balki tunga muqobil – qarama-qarshi ma’noda qo‘llanilishi ham mumkin. Bu holda kun boshlanishi bomdod vaqtidan to quyosh botgunigacha bo‘lgan muddat, ya’ni kunduzdan iborat bo‘ladi. Bunga misol uchun “bir kun ro‘za tutish” deganda aynan shu muddat nazarda tutiladi.
Xulosa qilib aytganda, dinimizdagi umumiy qoidaga ko‘ra, kunning boshlanishi kun botganidan boshlanib, keyingi kun botishigacha davom etadi. Ayrim istisno qilingan holatlarda kunning qachon boshlanib, qachon tugashi dindagi hukmlarga qarab farq qiladi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.