Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyidiman. Ustidan qabr birinchi yoriladigan shaxsman. Birinchi shafoat so'rovchiman. Birinchi shafoat qilinuvchiman», dedilar». (Muslim, Abu Dovud va Termiziy rivoyat qilganlar).
Termiziyning lafzida: «Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyididirman va faxrlanish emas-ku, qo'limda hamd bayrog'i bo'ladir. O'sha kunda hech bir nabiy yo'qki, Odammi, undan boshqasimi, hammasi mening bayrog'im ostida bo'lmasa. Faxr emas-ku, men ustidan er (qabr) birinchi yoriladigan shaxsman», deyilgan.
Sharh: Avvalgi hadisi sharifda Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning Alloh taolo bu dunyoni yaratishidan boshlab, eng afzal tabaqadan bo'lib kelganlari bayon qilingan edi. Bu hadisi sharifda esa u zot alayhissalomning dunyoning avvalidan eng afzal banda bo'lishlari haqida so'z ketmoqda.
«Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyidiman», deydilar Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam.
Imom Termiziyning rivoyatlari esa u zotning o'sha sayyidliklari aynan qaysi narsada namoyon bo'lishini bayon qiladi: «Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyididirman va faxrlanish emas-ku, qo'limda hamd bayrog'i bo'ladir. O'sha kunda hech bir nabiy yo'qki, Odammi, undan boshqasimi, hammasi mening bayrog'im ostida bo'lmasa».
Ushbu jumladagi Payg'ambar sollallohu alayhi vasallamning «qo'limda hamd bayrog'i bo'ladir» degan gaplari «men katta shafoatni qilganimda avvalgiyu oxirgi xaloyiq menga maqtov aytadi», degan ma'nodadir.
Albatta, bu gapni Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam maqtanish uchun aytgan emaslar, balki voqelik shu. Bu, o'z-o'zidan, Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning oxiratda ham eng afzal banda bo'lishlarini ko'rsatadi.
«Men ustidan er (qabr) birinchi yoriladigan shaxsman».
Qiyomatdan oldin dunyo paydo bo'lgandan boshlab, to o'sha paytgacha bo'lgan barcha xaloyiq qabrda bo'lishi ma'lum. O'sha qabrdagilar ichidan kim birinchi bo'lib tiriltirilsa, o'sha shaxs ularning ichida eng afzali bo'lishi ham ma'lum. Huddi ana shu shaxs Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallam ekanlar. U zotning ustilaridan qabrning yorilishi Payg'ambar sollallohu alayhi vasallamning qayta tirilib, o'z qabrlaridan chiqishlaridir. U zotning birinchi bo'lib qabrdan qayta tirilib chiqishlari barcha xaloyiqning afzali ekanliklariga dalolatdir.
«Birinchi shafoat so'rovchiman».
Bu ham Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning Alloh taoloning huzurida eng afzal banda, eng afzal payg'ambar ekanliklarining yana bir dalilidir.
«Birinchi shafoat qilinuvchiman».
Alloh taoloning Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamni qiyomat kuni birinchi shafoat qilishi ham Payg'ambar sollallohu alayhi vasallamning eng afzal banda va eng afzal payg'ambar ekanliklariga dalildir.
Bularning hammasi voqe'likdir, bor gapning o'zidir. Bunda zarracha maqtanish, zarracha faxrlanish yo'q. Shuning uchun ham Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam Imom Termiziyning rivoyatlarida:
«Faxr emas-ku, men ustidan er (qabr) birinchi yoriladigan shaxsman», demoqdalar.
Nabiylarning imomi va xatibilar
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Faxr emas-ku, qiyomat kuni kelganda men nabiylarning imomi, xatibi va shafoatlari sohibi bo'lurman», dedilar». (Termiziy rivoyat qilgan).
Sharh: Bu hadisi sharifda ham faxr uchun emas, voqe'likdagi bor haqiqat aytilmoqda. Qiyomat kuni Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning barcha payg'ambarlarga imom bo'lishlari, barcha payg'ambarlarga xatib bo'lib, ularga va'z qilishlari va barcha payg'ambarlarga shafoatchi bo'lib, ularni shafoat qilishlari haqida so'z ketmoqda.
O'zimiz o'ylab ko'raylik, qiyomat kunida barcha payg'ambarlarga imom bo'lishdan afzal maqom bormi?!
O'zimiz o'ylab ko'raylik, qiyomat kunida barcha payg'ambarlarga xatib bo'lishdan afzal maqom bormi?!
O'zimiz o'ylab ko'raylik, qiyomat kunida barcha payg'ambarlarga shafoatchi bo'lishdan afzal maqom bormi?!
«Hadis va hayot» kitobidan
Har birimiz hayotda muvaffaqiyat qozonish istagida bo‘lamiz-u, lekin unga yetisha olmaymiz. Buning sababi esa “muvaffaqiyat”ni yetib bo‘lmas bir ro‘yo deb o‘ylashimizdir. Aslida biz muvaffaqiyatga eltuvchi omillarga bee’tibor bo‘lamiz, natijada muvaffaqiyatsizliklarimiz ko‘payib boraveradi.
Muvaffaqiyat – bu yaxshidan yanada yaxshirog‘i tomon intilishimizdir. (Barkamollik Alloh taoloning O‘zigagina xosdir). Birortasi sizga “Hayotdagi maqsadimga erishdim” desa, bilingki, u odam qulay boshlabdi. Kishi muvaffaqiyat sari harakat qilishi zarur. Zero, Alloh azza va jalla hech bir odamning ajrini zoye qilmas. Badi’uz zamon Hamazoniy bunday deydilar:
Vojib manga tirishmog‘im, qilmoq jahd,
Shart bo‘lmag‘ay najohni idrok etmak.
Hayot bo‘stonidan muvaffaqiyat mevalarini terish ilinjidagi kishiga oid mana bu nasihatlar sizga ham asqatadi. Bu nasihatlar ikki dunyo saodatini topish uchun chaqiriqdir. Zero, oxirat diyorida kishi ochiq-oydin xusronga yuz tutar ekan, uning dunyo hayotidagi zafaridan ne naf?!
Alloh taologa taqvoni lozim tuting, shuning o‘zi xayrli oziqa va a’lo nasihatdir. Zero, Alloh taolo Taloq surasining 2–3-oyatlarida: «...Kim Allohga taqvo qilsa, U Zot uning yo‘lini ochib qo‘yur. Va unga o‘zi o‘ylamagan tarafdan rizq berur...», deya marhamat qiladi va yana xuddi shu suraning 4-oyati so‘ngida ham: «...Kim Allohga taqvo qilsa, U Zot uning ishida osonlik qilib beradur!» – deya taqvo qilishga amr qilgan.
Qalbingiz avval Alloh taolo va Uning Rasuliga, keyin esa ota-onangiz va atrofingizdagilarga muhabbat ila to‘lib-toshsin. Zero, muhabbat kishini yoshartiradi, umrni uzaytiradi, xotirjamlik baxsh etadi. Nafrat esa qalbni qoraytiradi. Muhabbat jarohatga malham bo‘lib xizmat qiladi hamda qalbga mehr va yaqinlik taftini soladi.
O‘zingizga bo‘lgan muhabbatingiz boshqalarga nisbatan kichikroq, ozroq bo‘lsin. Alloh taolo Hashr surasining 9-oyatida ansoriylarni maqtab: «...Va gar o‘zlarining hojatlari bo‘lsa ham, (ularni) o‘zlaridan ustun qo‘yarlar...», deya marhamat qiladi. Odamlarga yaxshilik ilinib farahmand bo‘ladigan kishilar haqiqiy baxtiyor insonlardir. Badbaxtlar esa faqat o‘z manfaatlarini ko‘zlaydilar. Oxir-oqibatda hech qanday savobga erishmaydilar.
Qalbingizni muhabbat, bag‘rikenglik, g‘amxo‘rlik kabi tuyg‘ular bilan to‘ldirish uchun harakat qiling. Hech shak yo‘qki, badbaxtlarning qalblari hasad, g‘azab va nifoq ila limmo-lim bo‘ladi.
O‘tgan ishlarga qayg‘urmang! Noxushliklarga ko‘z yosh to‘kish foyda bermaydi. Birovlarning musibatlaridan kuladiganlar esa o‘zlariga jabr qiladilar. Ko‘zadagi to‘kilgan sutga ayyuhannos solgandan ko‘ra, uning o‘rnini qoplash payida bo‘ling. Bu borada Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mana bu muborak so‘zlarini doimo yodda tuting: “Senga biror ish sodir bo‘lsa, “agar bunday qilganimda, mana bunday bo‘lardi-da” deya ko‘rma, faqatgina “Alloh taqdir qilgan ekan, O‘zi xohlagani bo‘ldi” deb
aytgin. “Agarda” shaytonga yo‘l ochib beradi”[1].
Nafsingizni yaxshi gumon qilishga o‘rgating! Zero, yaxshi gumonda bo‘ladiganlar tunda osmonga tikilib, oyning nazokatini ham ko‘ra oladilar. Badgumonlar esa samoga tashlagan nazari ortida zulmatdan boshqa narsani ko‘ra olmaydilar. Boshqalarni o‘zidan ko‘ra yaxshiroq deb o‘ylaydiganlardan bo‘ling. Yaxshilikka yo‘yuvchilar boshqalarning muhabbatiga sazovor bo‘ladilar. Badgumonlar esa o‘z atrofidagilarni go‘yo quvib-soladilar.
Haliymiy aytadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam yaxshi gumonni xush ko‘rardilar. Chunki badgumonlik Alloh taolo xususidagi yomon o‘ylovdir. Nekgumonda bo‘lish esa Alloh taolo xususidagi yaxshi o‘ydir. Mo‘min hamma holatda ham Alloh taolo xususida yaxshi gumonda bo‘lishga ma’murdir”.
Boshqa bir hadisda Muoviya ibn Hakam roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Men: “Yo Allohning Rasuli, bizning oramizda shumlanadiganlar bor”, dedim. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “U ko‘ngillariga kelgan narsa xolos. Bu narsa ularni (biron ish qilishdan) to‘smasin”, dedilar».
Hasson Shamsiy Poshoning "Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar" nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Muslim rivoyati.