Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyul, 2025   |   15 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:17
Quyosh
04:59
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyul, 2025, 15 Muharram, 1447

Eng birinchi shafoat so'rovchi zot

20.11.2020   2975   4 min.
Eng birinchi shafoat so'rovchi zot

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyidiman. Ustidan qabr birinchi yoriladigan shaxsman. Birinchi shafoat so'rovchiman. Birinchi shafoat qilinuvchiman», dedilar». (Muslim, Abu Dovud va Termiziy rivoyat qilganlar).

Termiziyning lafzida: «Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyididirman va faxrlanish emas-ku, qo'limda hamd bayrog'i bo'ladir. O'sha kunda hech bir nabiy yo'qki, Odammi, undan boshqasimi, hammasi mening bayrog'im ostida bo'lmasa. Faxr emas-ku, men ustidan er (qabr) birinchi yoriladigan shaxsman», deyilgan.

Sharh: Avvalgi hadisi sharifda Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning Alloh taolo bu dunyoni yaratishidan boshlab, eng afzal tabaqadan bo'lib kelganlari bayon qilingan edi. Bu hadisi sharifda esa u zot alayhissalomning dunyoning avva­lidan eng afzal banda bo'lishlari haqida so'z ketmoqda.

«Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyidiman», deydilar Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam.

Imom Termiziyning rivoyatlari esa u zotning o'sha sayyidliklari aynan qaysi narsada namoyon bo'lishini bayon qiladi: «Qiyomat kuni men Odam farzandining sayyididirman va faxrlanish emas-ku, qo'limda hamd bayrog'i bo'ladir. O'sha kunda hech bir nabiy yo'qki, Odammi, undan boshqasimi, hammasi mening bayrog'im ostida bo'lmasa».

Ushbu jumladagi Payg'ambar sollallohu alayhi vasallamning «qo'limda hamd bayrog'i bo'ladir» degan gaplari «men katta shafoatni qilganimda avvalgiyu oxirgi xaloyiq menga maqtov aytadi», degan ma'nodadir.

Albatta, bu gapni Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam maqtanish uchun aytgan emaslar, balki voqelik shu. Bu, o'z-o'zidan, Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning oxiratda ham eng afzal banda bo'lishlarini ko'rsatadi.

«Men ustidan er (qabr) birinchi yoriladigan shaxsman».

Qiyomatdan oldin dunyo paydo bo'lgandan boshlab, to o'sha paytgacha bo'lgan barcha xaloyiq qabrda bo'lishi ma'lum. O'sha qabrdagilar ichidan kim birinchi bo'lib tiriltirilsa, o'sha shaxs ularning ichida eng afzali bo'lishi ham ma'lum. Huddi ana shu shaxs Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallam ekanlar. U zotning ustilaridan qabrning yorilishi Payg'ambar sollallohu alayhi vasallamning qayta tirilib, o'z qabrlaridan chiqishlaridir. U zotning birinchi bo'lib qabrdan qayta tirilib chiqishlari barcha xaloyiqning afzali ekanliklariga dalolatdir.

«Birinchi shafoat so'rovchiman».

Bu ham Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning Alloh taoloning huzurida eng afzal banda, eng afzal payg'ambar ekanliklarining yana bir dalilidir.

«Birinchi shafoat qilinuvchiman».

Alloh taoloning Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamni qiyomat kuni birinchi shafoat qilishi ham Payg'ambar sollallohu alayhi vasallamning eng afzal banda va eng afzal payg'ambar ekanliklariga dalildir.

Bularning hammasi voqe'likdir, bor gapning o'zidir. Bunda zarracha maqtanish, zarracha faxrlanish yo'q. Shuning uchun ham Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam Imom Termiziyning rivoyatlarida:

«Faxr emas-ku, men ustidan er (qabr) birinchi yoriladigan shaxsman», demoqdalar.

Nabiylarning imomi va xatibilar

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Faxr emas-ku, qiyomat kuni kelganda men nabiylarning imomi, xatibi va shafoatlari sohibi bo'lurman», dedilar». (Termiziy rivoyat qilgan).

Sharh: Bu hadisi sharifda ham faxr uchun emas, voqe'likdagi bor haqiqat aytilmoqda. Qiyomat kuni Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning barcha payg'ambarlarga imom bo'lishlari, barcha payg'ambarlarga xatib bo'lib, ularga va'z qilishlari va barcha payg'ambarlarga shafoatchi bo'lib, ularni shafoat qilishlari haqida so'z ketmoqda.

O'zimiz o'ylab ko'raylik, qiyomat kunida barcha payg'ambarlarga imom bo'lishdan afzal maqom bormi?!

O'zimiz o'ylab ko'raylik, qiyomat kunida barcha payg'ambarlarga xatib bo'lishdan afzal maqom bormi?!

O'zimiz o'ylab ko'raylik, qiyomat kunida barcha payg'ambarlarga shafoatchi bo'lishdan afzal maqom bormi?!

«Hadis va hayot» kitobidan

Maqolalar
Boshqa maqolalar

O‘tgan solihlar tafakkur qilganda

09.07.2025   3250   4 min.
O‘tgan solihlar tafakkur qilganda

Bu mavzuda salaflarimizdan kelgan bir qancha ta’sirli rivoyatlar bor. Quyida ularning ayrimlarini keltiraman:

1. Shaqiq Balxiy rahimahulloh aytadi:
"Men xushu’ni Isroil ibn Yunusdan o‘rgandim. Biz uning atrofida edik, u o‘ng tomonida kim bor, chap tomonida kim borligini bilmasdi — oxirat haqida tafakkur qilardi".

2. Yusuf ibn Asbat rahimahulloh aytadi:
"Sufyon ibn Uyayna rahimahulloh menga xufton namozidan so‘ng: "Tahorat idishini (obdasta) bergin", dedi. Unga berdim. U o‘ng qo‘li bilan olib, chap qo‘lini o‘ng qo‘lining ustiga qo‘ydi va tafakkurga cho‘mdi. Men uxlab qoldim, so‘ng saharda turdim — qarasam, idish hali ham qo‘lida. "Tong otdi", dedim. U esa bunday dedi: "Sen idishni bergan paytingdan buyon shu holda oxirat haqida tafakkur qildim".

3. Abdulloh ibn Muborak rahimahullohdan rivoyat:
U Suhayl ibn Adiyni sukunatda, tafakkurda ko‘rib:
"Qaysi nuqtaga yetding?" deb so‘radi.
U: "Sirot ko‘prigidaman", deb javob berdi.

4. Muhammad ibn Vase’ rahimahullohdan rivoyat:
Basralik bir kishi Abu Zarr vafotidan keyin uning xotini Ummu Zarrga borib, uning ibodatini so‘radi. U bunday dedi: "Abu Zarr kun bo‘yi uyning bir chetida  tafakkur qilib o‘tirardi".

5. Ummu Dardo (Abu Dardoning xotini) aytadi:
"Abu Dardo roziyallohu anhuning eng afzal ibodati — tafakkur va ibrat olish edi".

6. Sirriy Saqatiy rahimahulloh aytadi:
"Har kuni burnimga qarayman — yuzim qorayganmi, deb. Tanish joyda o‘lishni yoqtirmayman — yer meni qabul qilmay qo‘ysa, sharmanda bo‘lishdan qo‘rqaman".

7. Abu Shurayh rahimahulloh haqida:
Bir kuni u yurib ketayotgan edi, to‘xtab, ko‘ylagini boshiga tashlab, yig‘lashga tushdi.
Uni ko‘rib: "Nima uchun yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U bunday javob berdi: "O‘tgan umrimni, kam amalimni, yaqinlashgan ajalimni tafakkur qildim".

8. Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bir kuni yig‘ladi. Sababini so‘rashdi. U bunday dedi: "Dunyo va uning shahvatlari haqida o‘yladim. Ular tugamay turib, achchiq alam bilan almashadi. Agar buning o‘zida ibrat bo‘lmasa ham, aqlli kishi uchun unda pand nasihat bor. Endi o‘z holingizga qarang, ahli oilangiz, yaxshi ko‘rgan kishilaringiz bilan bugun jam bo‘lib turibsiz, ertagachi? Ertaga esa, albatta ulardan ajralish bor".

9. Dovud Toiy rahimahullohning holati:
U to‘lin oy kechasi uyning tomiga chiqdi. Osmonga qarab Osmon va yerning yaratilishi haqida tafakkurga cho‘mdi va yig‘lay boshladi. Shunchalik qattiq ta’sirlandiki, tomdan qo‘shnisining hovlisiga yiqilib tushganini sezmay qoldi. Qo‘shni uni o‘g‘ri deb o‘ylab, qilichiga yopishdi. Ammo kelib qarasa — Dovud ekan. "Qanday qilib tomdan tushib ketding?" - deb so‘radi. Dovud: "Qanday yiqilganimni sezganim yo‘q", deb javob berdi.

10. Sufyon Savriy rahimahulloh haqida:
U do‘stlari bilan o‘tirgan edi, chiroq o‘chib qoldi. Hamma yoqni zulmat qopladi. Keyin chiroqni yoqishdi. Qarasalar, Sufyonning ko‘zlaridan oqayotgan yoshi yuzi yuvyapti. Undan: "Senga nima bo‘ldi, nega yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U: "Shu onda qabr zulmatini esladim…", deb javob berdi.

Xulosa:
Salafi solihlar har bir holatda tafakkur qilganlar — taom yeganda, yurganda, yotganda, hatto suv idishini ushlab turgan paytda ham oxiratni eslab yig‘lardilar. Ular uchun tafakkur — ibodatning qalbi edi.


Homidjon qori ISHMATBЕKOV