Ibn Umar roziyallohu anhumo rivoyat qiladi: «Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Kishi birodarining savdosi ustiga savdo qilmasin. O'z birodari sovchiligi ustiga sovchilik qilmasin. Illo, unga o'zi izn bersa, zarari yo'q”, dedilar» (Muttafaqun alayh).
“Kishi o'z birodarining savdosi ustiga savdo qilmasin”. Masalan, kishi biror buyumni ixtiyor sharti* bilan sotib olgan xaridorga: “Savdoingni buzgin, men senga shu narxga o'z molimni sotaman yoki undan arzonroqqa sotaman”, deb taklif qilishi yoki savdolashib, narxiga kelishib bo'lgan sotuvchiga: “U xaridor bilan savdoingni buzgin. Shu buyumingni qimmatroqqa sotib olaman”, deb aytishidir.
Boshqa bir rivoyatda: “Musulmon o'z birodarining savdolashishi ustiga savdolashmasin”, deyiladi. Savdo ustiga savdolashish quyidagicha: sotuvchi va xaridor o'zaro kelishib turishgan bo'lsa-yu, lekin savdo bitimi qilinmagan bo'lsa, o'zga odam kelib sotuvchiga: “Shu molni qimmatroqqa sotib olaman”, deb taklif qilsa yoki xaridorga: “Shu molga o'xshash molni yana ham arzonroqqa beraman” desa, harom bo'ladi.
“O'z birodari sovchiligi ustiga sovchilik qilmasin. Illo unga o'zi izn bersa, zarari yo'q”. Masalan, kishi bir ayolga sovchi qo'yib, ikki tomon bir-biriga ma'qul kelsa, bu voqeadan xabar topgan boshqa shaxs sovchilik ustiga sovchi qo'ysa – bu holat harom ekaniga ulamolar ittifoq qilishgan.
Hadisda sovchilik ustiga sovchilik qilish faqat birinchi sovchi voz kechganda yoki ruxsat bergandagina joiz ekani ta'kidlandi. Birinchi sovchiga rozilik berilganidan keyin, nikoh aqdi tuzilmay, sovchi voz kechdi, deb hisoblanadigan darajada ko'p vaqt o'tib ketsa yoki kelin bo'lmishga zarar etkazadigan darajada uzoq vaqt g'oyib bo'linsa yo qiz taraf o'sha birinchi sovchiga rozilik berganidan keyin fikrlaridan qaytib qolsa, bunday holatlarning barchasi birinchi sovchining voz kechgani yoki izn bergani hukmiga o'tadi.
Hulosa o'rnida shuni aytish mumkinki, birovning savdosi ustiga savdo qilish, o'zganing sovchiligi ustiga sovchilik qilish, bir so'z bilan aytganda, boshqalarga qanday yo'l bilan bo'lsa ham ozor etkazish, ular orasini buzish, adovat va nafratni keltirib chiqaradigan harom ishdir.
Manbalar asosida
“Hadichai Kubro” ayol-qizlar o'rta maxsus
islom bilim yurti o'qituvchisi
Surayyo Ibrohimovatayyorladi
Mamlakatimizning bir guruh diniy-ma’rifiy soha vakillaridan iborat delegatsiya Iordaniya Hoshimiylar Podshohligida amaliy tashrif bilan bo‘lib turibdi.
Delegatsiya tarkibida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Muhammadolim Muhammadsiddiqov, Ta’lim va ilmiy-tadqiqot bo‘limi xodimi Muhammadamin Nasriyev, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisining birinchi o‘rinbosari Davronbek Maxsudov, O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor Zokirjon Ro‘ziyev va bir nechta soha mutaxassislari bor.
Dastlab Iordaniya Hoshimiylar Podshohligi Vaqf, islom ishlari va muqaddas qadamjolar vaziri o‘rinbosari Abdulloh A’qiyl hamda Podshoh Abdulloh II nomidagi Imomlar tayyorlash va malakasini oshirish markazi vakili Ismoil Habbat bilan muloqot o‘tkazildi. Samimiy muloqotda tomonlar o‘rtasida soha mutaxassislarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish, ilmiy tadqiqot hamda o‘quv-uslubiy, shuningdek, ekstremizm hamda radikalizmning oldini olish yo‘nalishida amaliy hamkorlikni yo‘lga qo‘yish muhokama qilindi. Shuningdek, Iordaniya oliy ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan o‘zbekistonlik talabalar uchun stipendiya, grant ajratish va yotoqxona bilan ta’minlash masalalari haqida so‘z yuritildi. Suhbat davomida ikki tomonlama hamkorlik aloqalarini rivojlantirish yuzasidan erishilgan kelishuvlarni amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishchi rejasini tasdiqlash kerakligi ta’kidlandi.
Tashrif davomida Iordaniya xalqaro islom fanlari universiteti rektori Ja’far al-Fanatseh bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvda Ikki mamlakat oliy diniy ta’lim muassasalarida hamkorlik qilish mumkin bo‘lgan ta’lim yo‘nalishlari va magistratura mutaxassisliklarini aniqlash, o‘quv dasturlarini o‘rganish va bir-biriga muvofiqlashtirish haqida so‘z yuritildi. Pedagoglar, ilmiy tadqiqotchilar va mutaxassislarni o‘zaro jalb qilish, malaka oshirish va stajirovka, mahorat darslarini yo‘lga qo‘yish, hamkorlikda ilmiy tadqiqot ishlarini amalga oshirishga kelishib olindi. Suhbatda Iordaniya xalqaro islom fanlari universiteti, O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi, Toshkent islom instituti o‘rtasida Anglashuv memorandumlarini imzolash masalasi bo‘yicha so‘z yuritildi.
Iordaniya xalqaro islom fanlari universitetida tahsil olayotgan o‘zbekistonlik talaba-yoshlar bilan ham uchrashuv tashkil etildi. Tadbirda “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasi”, “O‘zbekiston – bag‘rikeng diyor” mavzularida fikr almashildi. Mamlakatning mavjud qonunlari va universitet ichki tartib qoidalariga rioya etish tushuntirildi, Iordaniyada yurtimiz allomalari ilmiy merosi va turizm salohiyati targ‘ibotini amalga oshirish tavsiya qilindi.
Delegatsiya a’zolari mazkur universitetning Shariat va qonun fakulteti dekani, professor Shayx Saloh Abulhoj va hanafiy mazhabi mutaxassislari bilan uchrashdilar. Muloqot chog‘ida Shayx Saloh Abulhoj yurtimiz vakillarini Iordaniyada ko‘rib turganidan mamnunligini bildirdi. Uchrashuvda Samarqand shahrida o‘tkazilishi rejalashtirilgan UNESCO Bosh konferensiyasi 43-sessiyasining mazmun-mohiyati haqida ma’lumot berildi.
Bundan tashqari, vakillarimiz tomonidan O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasida tutgan o‘rni, buyuk allomalarni yetishtirib chiqargan yurt ekani, o‘zbek xalqining bag‘rikeng va mehmondo‘stligi Iordaniyalik professor-o‘qituvchilarga tanishtirildi.
Manba: https://www.iiau.uz