Aziz va muhtaram “Muslim.uz” o'zani muhiblari! ULUG' NYe_''MAT! “MUBAYYaN” asaridan bahramand bo'la boshlaymiz. (1) “MUBAYYaN” asari – ham she'riyat, ham ilm xazinasidir!
Bu asar besh kitobdan iborat:
1) Iymon-e'tiqod kitobi;
2) Namoz kitobi;
3) Zakot kitobi;
4) Ro'za kitobi;
5) Haj kitobi.
Shoh va shoir, alloma va sarkarda Boburning shunday go'zal kitob yozgani – millatimizning sharafidir.
* * *
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo'yicha qo'mitaning 629-raqamli tavsiyasi bilan nashr etilgan.
* * *
BOBUR MIRZO – BUYuK FAQIH
(Qisqa muqaddima)
بسم الله الرحمن الرحيم
Alloh ta'ologa so'ngsiz hamdu sanolar bo'lsin. Hazrati Rasululloh sollallohu
alayhi va sallam janobimizga cheksiz salotu salomlar bo'lsin.
Alhamdulillah, olimlari podshoh, podshohlari olim bo'lgan xalqning farzandlarimiz.
Buyuk tarixchi olim Abdulhay Lakhnaviy-Hasaniy “Nuzhat ul-xavotir” (“Hotiralar sayri”) asarida yozadi: “U zotning ismini hazrati Hoja Ubaydulloh Ahror o'zlari Zahiruddin Muhammad deb qo'yganlar, lekin turkiy xalqlar orasida Boburshoh deb mashhur bo'lgan, juda ko'p ilmlarda dengizdek ilm olgan. Uning fiqhi Hanafiyda (Hanafiy mazhabi asosida) “Mubayyan” nomli asari bo'lib, unga shayx Zaynuddin (ibn Qutbuddin al-Hanafiy) al-Havofiy “Mubayyin” degan sharh yozgan” (“Nuzhat ul-xavotir” – “Hotiralar sayri”, 314-bet.)
Shunga ko'ra, asar nomi “Mubayyan” ekanligi aniqdir.
XVI asr tazkiralaridan bo'lmish Hasanxoja Nisoriyning «Muzakkiri ahbob» (“Sevimli zotlar yodnomasi”) asarida aytiladi: “Bobur podshohning fazilatlari bisyor va kamolotlari beshumordir. Aruz xususida yozgan risolasi (“Risolai aruz”) bir dengizdirki, ichi javohiru durlar bilan to'ladir. Fiqh masalalarini yana bir risolada mubayyan qilganki, yozuvchisi donishmandligidan nishonadir. Turkiy va forsiyda yaxshi she'rlari bordir. O'shal fiqh risolasining nomi ham «Mubayyan»dir» (Fors tilidan Ismoil Bekjon tarjimasi. Toshkent, Abdulla Qodiriy nomidagi Halq merosi nashriyoti, 1993. 51-53-betlar).
Shoh Bobur «Mubayyan» kitobi orqali buyuk faqih zot ekanini namoyon etadi, asarni o'z valiahd o'g'illari Nosiruddin Humoyun va Komron Mirzolarga dasturulamal sifatida mo'ljallab, ularning siymosi orqali butun xalq ommasiga besh farz fiqhiy masalalarini ta'lim qiladi.
Darhaqiqat, asarda muqaddas islom dinining besh rukni: iymon-e'tiqod, namoz, ro'za, zakot va haj masalalari go'zal she'riy tilda bayon etilgan.
Tahqiq natijasida shunga shohid bo'ldikki, “Mubayyan” asarining asosiy tayangan manba'lari muborak “Muxtasarul-Viqoya” hamda «Hidoya»i sharif kitoblaridir.
Asardagi duo matnlari esa asosan kutubi sittada, ya'ni olti ulug' muhaddisning kitoblarida kelgan hadislardan hamda Imom G'azzoliyning «Ihyou ulumid-din» asaridan tanlab olingan.
Qomusiy alloma, mumtoz shoir, ma'rifatli faqih Zahiruddin Muhammad Bobur qalamiga mansub “Mubayyan” asari Temuriylar davri ijtimoiy, oilaviy, xususiy hayotidagi ilmiy, ma'rifiy, diniy madaniyatning nazmiy ifodasidir.
Mirzo KYeNJABYeK
2025 yil 10 iyul kuni Qur’oni Karim xodimi, ustoz, shayx Alijon qori Fayzulloh Maxdum boshchiligida «Qur’on va tajvidni o‘rgatish» bo‘limi xodimlari O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasiga tashrif buyurishdi.
Ma’lumki, kutubxonada turli mavzudagi nodir qo‘lyozma asarlar, Qur’oni Karim qo‘lyozma nusxalarining namunalari saqlanadi. Mana shunday nodir manbalardan biri Hazrati Usmon mus'hafi hisoblanadi. Qur’oni Karimning ushbu noyob va qadimiy qo‘lyozma nusxasi tadqiqotchilar va keng jamoatchilikning doimiy e’tiborida bo‘lib kelgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rahbarligida 2023 yil 22 dekabr kuni o‘tkazilgan Respublika ma’naviyat va ma’rifat kengashining kengaytirilgan yig‘ilishida muzeylar faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha yetti yillik dastur qabul qilinishi e’lon qilindi. Ushbu yig‘ilish davomida berilgan topshiriqlar bo‘yicha 50-son Bayonnomaning 47-bandida Muqaddas kitob – Usmon Qur’oni sahifalarining konservatsiya va restavratsiya qilinishini ta’minlash belgilangan. Mazkur dasturni amalga oshirish maqsadida O‘zbekiston Madaniyat va san’atni rivojlantirish jamg‘armasi qo‘llab quvvatlovi ostida xorijlik mutaxassislar, jumladan, Kembrij universitetidan Kristine Rose, fransiyalik restavratorlar Aksell Deleau va Koraliye Barbe, Istanbul qo‘lyozmalar ustaxonasi va arxiv bo‘limi mudiri Nil Baydar Usmon mus'hafini bosqichma-bosqich ta’mirlash rejasini ishlab chiqib, kelgusida muhofaza qilish bo‘yicha tavsiyalarni berdilar. Jumladan, «yengil restavratsiya ishlari»ni amalga oshirishdan avval Hazrati Usmon Qur’oni sahifalarini skaner qilish va matnini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha yo‘nalishlar belgilab olindi.
Ushbu xayrli ishlarning davomi sifatida O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasida Hazrati Usmon Mus'hafi matnini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha muhim yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Unda «Qur’on va tajvidni o‘rgatish» bo‘limi mudiri shayx Alijon qori Fayzulloh va Kutubxona mudiri Kamoliddin Mahkamov boshchiligida bo‘lim xodimlari ishtirok etishdi. Yig‘ilishda «Mo‘yi muborak» madrasa-muzeyida saqlanayotgan Hazrati Usmon Mus'hafining tarixi va bugungi kundagi ahamiyati haqida so‘z yuritilib, uni kelajak avlodlar asrab-avaylashga xizmat qiladigan muhim masalalar muhokama qilindi. Jumladan, Hazrati Usmon Qur’oni sahifalari va fondda saqlanayotgan 1905 yilda Sankt-Peterburgda olingan nusxasini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha taklif va mulohazalar bildirilib, kelgusida qilinadigan ishlar rejalashtirildi.
AlQuranuz