Sayt test holatida ishlamoqda!
04 Iyul, 2025   |   9 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:11
Quyosh
04:55
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
04 Iyul, 2025, 9 Muharram, 1447

Argentinada islom

22.09.2020   1790   5 min.
Argentinada islom

Joylashuvi. Argentina Janubiy Amerikada joylashgan bo'lib, g'arbda Chili, shi­molda Boliviya va Paragvay, shimoli-sharqda Braziliya hamda Urugvay bilan chegaradosh. Mamlakat sharq tomondan Atlantika okeaniga tutashgan. Hududining kattaligiga ko'ra dunyoda sakkizinchi, Janubiy Amerikada Braziliyadan keyin ikkinchi, aholisi soni bo'yicha uchinchi o'rinda turadi.

Tarixi. Qadim zamonlarda Argentina hududida ko'p sonli hindu qabilalari istiqomat qilgan. XVI asrning birinchi yarmida uning hududi ispanlar tomonidan bosib olina boshlandi. Ispanlar bu mamlakatni La-Plata (ispancha kumush) deb ataganlar. Mustamlakachilarga qarshi hindu qabilalari bir necha marta isyon ko'tardi. 1816 yilda viloyat vakillarining Tukuman shahridagi yig'ilishida La-Plata Birlashgan viloyatlari mustaqil deb e'lon qilindi. 1826 yilda Argentina Federativ Respublikasi tuzildi.

Iqtisodi. Argentina rivojlanish darajasi o'rtacha, industrial-agrar davlatdir. Qishloq xo'jaligida asosan bug'doy ekiladi. Baliqchilik ham katta ahamiyat kasb etadi. Mamlakat go'sht etishtirish va eksport qilish hamda asal va asal mahsulotlarini ishlab chiqarish sohasida dunyoda oldingi o'rinlardan birida turadi. Shuningdek, elektron va elektrotexnika buyumlar ishlab chiqariladi. Yog'ochni qayta ishlash va qog'oz ishlab chiqarish tarmog'i ham rivojlangan.

Ta'lim va madaniyat. Mamlakatda 6 yoshdan 14 yoshgacha bo'lgan bolalarning majburiy ta'limi joriy etilgan. Shuningdek, dalat ta'lim muassasalaridan tashqari xususiy maktablar ham faoliyat yuritadi. Buenos-Ayres, Kordova, La-Plata, Santa-fe va boshqa shaharlarda yirik universitetlar bor. Davlat poytaxtida Milliy kutubxona, tabiiy fanlar, Antarktika, tarix va rassomlik va boshqa muzeylar mavjud.

Dini. Mamlakatning 85 foizidan ortig'i oq tanlilar irqiga mansub. Hindular aholining 1,5 foizini tashkil etadi, qolgan qismi esa asosan metislar, mulat va osiyoliklardir. Mamlakatdagi dindorlarning aksariyati – nasroniylardir. Biroq, Argentina Janubiy Amerikadagi musulmonlar istiqomat qiladigan eng yirik davlatlardan biri hisoblanadi. “Pyu tadqiqod markazi” (Rew Research Centre)ning 2010 yilgi ma'lumotiga ko'ra, Argentina musulmonlarining soni taxminan jami aholining 2-3 foizi (900,000-1,000,000 atrofida)ni tashkil etadi. Ulardan 60 foizi sunniy, 30 foizi shia va 10 foizi alaviy (Shia yo'nalishi).

“Globalizatsiya va e'tiqod qarashlari” (Views on globalisation and faith) tashkilotining ma'lumotlariga ko'ra, musulmonlar 2-3 foiz, nasroniylar 67 foiz, yahudiylar 1 foiz, buddistlar 1 foiz, dinsizlar 15 foiz, boshqa dindagilar 7 foiz va ro'yxatga olinmaganlar 9 foizni tashkil etadi.

Argentina Ispanlar tomonidan mustamlaka qilingan paytda mavritaniyalik, marokashlik hamda turk musulmonlarning ko'chib kelishi natijasida mamlakatda Islom diniga e'tiqod qiluvchilarning soni ko'payib bordi. 1870 yillar atrofida Suriya, Livan va Falastindan kelgan musulmonlarning hisobiga Islom diniga e'tiqod qiluvchilar soni yanada ortdi. Argentinalik aksariyat musulmonlar Buenos-Ayres va unga yaqin shaharchalarda (Villa, Konstitutsion, Flores, Skalabrizi Ortiz va Kordova singari shaharlar) istiqomat qiladi. Argentina hukumatida diniy e'tiqod erkinligi ta'minlangan. Har yili bir necha turda ispan tilida Islom diniga oid kitoblar nashr etiladi. Yil sayin mamlakatdan Haj safariga boruvchilarning soni ortib bormoqda.  

Argentina poytaxti Buenos-Ayres markazidagi Alberti ko'chasida joylashgan masjid mamlakatdagi eng yirik masjid hisoblanadi. U mahalliy argentinalik musulmonlar tomonidan 1989 yilda barpo qilingan ilk masjidlardan biridir. Shuningdek, boshqa shahar va tumanlarda ham bir qancha masjidlar mavjud, ulardan eng ko'zga ko'ringani uch chegaradosh davlat timsoli, ya'ni Argentina, Braziliya va Paragvayni aks ettiruvchi “Uch chegara” masjididir.

Poytaxtdagi “Shi'ite al-tavhid” masjidi 1983 yili Argentinadagi Eron elchixonasi hamkorligida barpo etilgan. “Al-Ahmad” masjidi esa 1986 yili Saudiya Arabistoni va Liviya tomonidan qurilgan. Masjidlar huzurida xususiy maktablar va oliygohlar ham faoliyat yuritadi.

1996 yil Saudiya qiroli Fahd bin Abdulaziz Sa'ud tashabbusi bilan “Qirol Fahd Islom madaniyat markazi” ochilgan. Markaz masjid, kutubxona, o'ttiztadan sinfxonasi bor ikkita o'rta ta'lim maktabi (biri yigitlarga, ikkinchisi qizlar uchun) va istirohat bog'ini o'z ichiga oladi. Markaz huzuridagi masjid Saudiya Arabistonining Vaqf va diniy ishlar vazirligi tomonidan boshqariladi. Masjidda 1,5 ming namozxon ibodat qila oladi. Bundan tashqari, mamlakatda shu kabi to'qqizta Islom markazlari faoliyat yuritadi.

Lotin Amerikasining Islom Tashkiloti (Islamic Organization of Latin America) (IOLA)ning boshqaruv organi ham Argentinada joylashgan.

 

Davron NURMUHAMMAD

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mo‘tadillik - saodat

04.07.2025   598   2 min.
Mo‘tadillik - saodat

Islom dini biror shaxs, guruh, mol-dunyoga nisbatan va obro‘-e’tibor topish uchun qilinadigan har qanday mutaassiblik va firqalarga bo‘linishni qoralaydi, tarafkashlikni johiliyat holatiga o‘xshatadi.

Mutaassiblikning turli ko‘rinishlari bor bo‘lib, ular kishining o‘zi, mol-dunyosi, farzandlari, millatini boshqalardan afzal bilib, bu yo‘lda ashaddiy ravishda kurashishi demakdir. Mo‘tabar manbalarimizda ota-bobolari va o‘zining nasabi bilan faxrlanish tuyg‘usi kishini do‘zaxga tortadi deb ta’kidlangan.

Mutaassiblik turlaridan biri bu diniy mutaassiblikdir. Diniy mutaassiblik deganda, ma’lum bir dinda asos bo‘lgan, ushbu din vakillari amal qiladigan ta’limot va qoidalarga qarshi chiqish, diniy tushunchalarni shariat ko‘rsatmalariga zid ravishda o‘zicha talqin qilib, boshqalarni unga ergashishga chorlash nazarda tutiladi. Diniy mutaassiblikning eng katta xatarlaridan biri bu, dinlararo muloqotga rahna solishdir.

Dinda mutaassibona harakat, dinda chuqur ketish, haddan oshish, Qur’on va Sunnatda kelgan ta’limotlarga zid ravishda o‘z fikriga ergashishni qattiq qoralanadi. Dinda haddan oshish deganda shariat belgilab qo‘ygan chegaradan chiqib ketish tushuniladi. Bu ish aqidada bo‘lsin, so‘z yoki amalda bo‘lsin, baribir. Bu borada Alloh taolo Baqara surasida  “Ushbular Allohning chegaralaridir. Bas, ulardan tajovuz qilmang. Va kim Allohning chegaralaridan tajovuz qilsa, bas, o‘shalar, ana o‘shalar, zolimlardir”, deb marhamat qiladi.

Payg‘ambarimiz Muhammad sallallohu alayhi vasallam: “Dinda haddan oshishdan ehtiyot bo‘linglar. Chunki, sizlardan oldin o‘tganlarni dinda haddan oshishlik halok qilgandir” deb uqtirganlar. 

Shunday ekan, bugungi kundagi ko‘plab muammolarning ildizi mutaassiblik va haddan oshish ekanligini hammamiz chuqur anglashimiz lozim. Xulosa o‘rnida, bu kabi muammolarning yechimi sifatida Faqih doktor Vahba Mustafo Zuhayliy janoblarining ushbu so‘zlarini keltirish bilan yakunlaymiz: “Islom mo‘tadil din bo‘lib haqiqatlardan birortasida chetga chiqishga yoki haddan oshishga yo‘l qo‘ymasligini anglatadi. Islomda va boshqa dinlarda dinda haddan oshish ham, e’tiqodda bir taraflama va g‘ayritabiiy bo‘lish ham, haddan tashqari qattiq olish ham, juda bo‘sh qo‘yib yuborish ham yo‘q…”. 

Alloh ta’olo barchamizni haq yo‘ldan adashtirmasin.

Kosonsoy tumani "Sodod" jome masjidi imom-xatibi

Bahodir Mirfayziyev

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA