Avstraliyaning mahalliy xalqlari va Torres bo'g'ozi aholisi xristian kolonizatorlari kelishidan ancha oldin musulmonlar bilan muntazam aloqada bo'lgan. Bugungi kunda ham Islom ba'zi aborigenlarning qalbida aks-sado bermoqda.
Avstraliyadagi Islomning kirib kelish tarixini qit'aning shimoliy qismidagi Arnem-Lendr yarim orolida joylashgan qizil qoyalarga o'yib yozilgan elkanli qayiqlarning kichik chizmalari bilan aytish mumkin. Bu an'anaviy indoneziya qayiqlari "prau" sifatida ma'lum - aynan ularda trepang va dengiz bodringini izlab rivojlanayotgan Makasar tijorat shahridan musulmon baliqchilar etib kelishgan.
Ular birinchi marta Shimoliy Avstraliyada qachon paydo bo'lganlari ma'lum emas. Ba'zi tarixchilar bu 1750 yillarda sodir bo'lgan deb aytishadi. Lekin g'or rasmlari ustiga tushirilgan ari mumining radiuglerod tahlili bu ancha oldin bo'lgan, deb taxmin qilish imkonini berdi. Figuralardan biri 1664 yilgacha qilingan ko'rinadi, ehtimol, bu 1500 yillarga to'g'ri kelar.
Makasardan kelgan baliqchilar bu erga har yili Hitoy tibbiyoti va oshxonasida ishlatilishi tufayli yuqori narxga ega bo'lgan dengiz bodringlarini yig'ish uchun kelishgan. Melburndagi Monash universiteti antropologi Jon Bredli so'zlariga ko'ra, bu Avstraliyaning xalqaro aloqalardagi ilk tajribasi bo'ldi va bu muvaffaqiyatga erishdi.
Makasarlik ba'zi savdogarlar Avstraliyada qolishdi. Islom aqidasi aborigenlarning g'or san'atiga ta'sir etibgina qolmay, balki ularning mifologiyasiga ham ta'sir ko'rsatgan. Misol tariqasida "valita-valita"degan figurani keltirish mumkin. Ism arabcha "Alloh taolo" iborasidan kelib chiqqan bo'lib, aynan shu ma'noni anglatadi. Marosim egilishlari musulmonlarnnig sajdasiga o'xshaydi.
Makassar aholisining aborigenlar va Torres bo'g'ozi orollari aholisi bilan savdosi 1906 yilda og'ir soliqqa tortish va oq rangdan boshqa rangli odamlarning savdosini cheklagan hukumat siyosati tufayli yakunlandi. Bir asr o'tgach, Shimoliy Avstraliyada aborigen jamoalar Makasar savdogarlar bilan birgalikda tarixga hurmat, o'zaro ishonch va hurmat bir davr sifatida uni xotirlashadi.
Bu Avstraliyada musulmonlar va mahalliy xalqlar o'rtasidagi yagona aloqa emas edi. XIX-XX asrlar oralig'ida Janubiy-Sharqiy Osiyodan malaylar Avstraliyaning shimoli-G'arbiy sohilidagi Brum shahrida inju sanoatida yollanma ishchilar sifatida Avstraliyaga kela boshladilar. Makasar aholisi singari malaylar ham mahalliy tub xalqlar bilan turmush qurishgan va mintaqaga Islomiy diniy va madaniy amaliyotlarni joriy etishgan. Bu o'zarohamkorlik hozir Shimoliy Avstraliyada ko'plab oilalarda kuzatilmoqda.
26,000 aholisi bo'lgan Alis-Springs shahri chekkasida Avstraliya markazida bir masjid bor. Uni "afg'on masjid" deb atashadi, negaki 1860 va 1930 yillar orasida deyarli 4000 tuya etakchilari o'z tuyalari bilan Avstraliyaga kelishgan. Ularning ko'pchiligi Afg'onistondan edi, lekin ba'zilari Hindiston va hozirgi Pokistondan ham edi. Ular cho'l erlarini rivojlantirishda asosiy rol' o'ynadi va mintaqada infratuzilmani yaratish yordam berishdi.
Uydan uzoqda, afg'onistonlik tuya etakchilar Markaziy Avstraliya bo'ylab ko'plab qo'lbola masjidlar qurishgan va ularning ko'pchiligi mahalliy odamlar bilan qon-qarindoshlik aloqalarini o'rnatishgan. Tuya etakchilari uchun ehtiyoj 1930 yilda hamma joyda avtomobil' transport vositalari joriy etilgandan keyin g'oyib bo'ldi. Bugungi kunda Alis-Springsdagi afg'on masjidi asosan Hindiston, Pokiston va Afg'onistondan kelgan muhojirlar bilan to'lib toshgan.
Islamisemya.com ma'lumotiga ko'ra bugungi kunda tobora ko'proq aborigenler Islomni qabul qilmoqda. 2011 yilda Avstraliyada aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra, 1 1140 nafar kishi o'zini musulmon deb atagan. Bu mamlakat aborigenlarining 1% dan kamrog'ini tashkil etadi. Ehtimol, eng mashhur musulmon - ikki karra jahon boks chempioni Entoni Mandayn hisloblanadi.
Ba'zi aborigenlar uchun Islom odatiy madaniy aloqalarning davomi, xristianlik esa mustamlakachilik bilan bog'liq. Musulmon Jastinn Agale aytganidek, "Islom Fitr va Tavhid haqida aniq fikrlarga ega va biz tabiat bilan uyg'un yashashimiz kerak".
Biroq, ba'zi aborigenlar uchun Islomga murojaat qilish yangi hodisadir. Muhammad (nomi o'zgartirilgan) qachonlardir boshpanasiz edi va spirtli ichimliklarni iste'mol qilar edi, lekin shariat ahkomlari - muntazam ibodat, o'z-o'zini hurmat qilish, spirtli ichimliklar, giyohvand moddalar, qimor o'yinlarni rad etish – unga zararli odatlardan qutulish imkonini berdi. Endi u barqaror ishga ega.
"Islom dini bilan tanishganimda, umrimda birinchi marta o'zimni insondek his qildim. Islom dinida topgan eng jozibali narsalarimdan biri, bu uning mukamalligi va butunligidir", - deydi Muhammad.
O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.