Alloh taolo O'z kalomi Qur'oni karimning Ankabut surasi, 57 oyatida shunday marhamat qiladi:
“Har bir jon o'lim (achchig'i)ni totuvchidir”.
O'lim har kimning boshida bor. Ammo, ulamolar yaxshi, solih insonlarning uzoq umr ko'rishi jamiyat uchun manfaatlidir deganlar.
O'zgalar g'ami uchun qayg'urib yashagan, husnixulq sohibi, ma'rifat va ma'naviyat targ'ibotchilaridan biri, madaniyat sohasida ko'p yillar samarali xizmat qilgan O'zbek Milliy akademik drama teatri rahbari, xalq e'tiboriga tushgan inson Fathulla Ma'sudov vafot etdi.
Alloh taolo marhumni O'z mag'firatiga olsin!
Yaqinlari Fathulla Ma'sudovni o'zgacha ta'sirot bilan yodga olmoqda. Bu inson Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga, dinga, ulamolarga va ma'rifatga muhabbatli bo'lganligini e'tirof etadilar.
"Imom Buxoriy va Imom Termiziyga bo'lgan yuksak hurmati va o'zgacha g'oyibona mehri bor edi. Shundanmi, undagi odob, o'zgalarga bo'lgan iliq tabassum va go'zal munosabat, ayniqsa go'zal ahloqi juda ko'pchilikni havasini keltirardi. Odamlarga qo'ldan kelgancha xolis, samimiy yaxshiliklar qilardi, farz va sunnatlarga mustahkam bo'lishga intilardi", deydi do'stlaridan biri.
Shu yilning fevral' oyi boshida ajdodlar merosiga bag'ishlangan qisqa metrajli film suratga olishni boshladik. Tarixiy qahramonlar obrazlari uchun mos liboslar va rekvizitlar kerak bo'ldi. Bir nechta joylarga murojaat qildik... Afsuski natija bo'lmadi. Milliy teatr telefon raqamlarini topib qo'ng'iroq qildik va xodimlar direktor Fathulla akadan ruxsat olish kerakligini aytib uyali telefon nomerlarini berdi.
Qo'ng'iroq qildik, Fathulla aka esa odob va chiroyli muomala bilan “qo'limdan kelgancha xolis xizmat qilishga tayyorman, ertaga teatrga keling”, deb javob berdilar. Ochig'i mashhur inson muxlislari ko'p san'atkordan bunday chiroyli munosabat va muomalani kutmaganligim sabab biroz hayratga tushdim...
Ertasiga teatrga bordik, bizni darvozadanoq iliq kutib olishdi va Axror ismli Fathulla akaning yordamchisi nima lozim bo'lsa hammasini imkon qadar tayyor qilib berishini aytdi: “Fathulla aka menga qattiq tayinlaganlar, men xizmatingizdaman” dedi.
O'zimizga kerakli narsalar, liboslar va rekvizitlarning ro'yxatini berdik. Ishni grimyor (yuzni tarixiy shaxsga xos qilib bezaydigan shaxs) xonasidan boshladik. Pardozchi grim, salla-soqollar va xizmat haqqi qimmat turishini ta'kidladi. Shu payt Axror aka Fathulla akaga qo'ng'iroq qildi va Fathulla aka telefon orqali pardozchilarga biz uchun xizmatilar bepul ekanligini tushuntirib so'zi oxirida: Saidabrorjon din va ma'rifat uchun qo'limdan kelgancha xolis xizmatdaman, agar bizdan topilmasa boshqa joydan bo'lsa ham topib beraman, haqqimizga duoda bo'lsalaringiz bo'ldi. Alloh bizlarni yo'lidan adashtirmasin, mag'firat qilsin” – deya ta'kidlab o'tdi.
5 kun mobaynida har kuni teatrga borib grim qildirdik va liboslarni oldik, hamma biz uchun xolis xizmatda. Kunlarning birida Fathulla aka qo'ng'iroq qilib kamchiliklar yo'qmi deya so'rab qoldi. Men hammasi joyida rahmat dedim. Imom Buxoriy rolini kim o'ynayapti deb so'rab qoldilar, Institut talabalaridan biri dedim. “Agar imkoni bo'lsa shu obrazni men ijro etsam, bir umrlik orzularimdan biri edi” dedi. Biz rozi bo'ldik. Ammo, taqdir ekan Fathulla aka viloyatlarga safarga ketadigan bo'lib qoldi va qo'ng'iroq qilib uzr so'radi.
Tasvirga olish yakunlanganidan so'ng Fathulla akaga minnatdorlik bildirib yordamlari uchun Qur'oni karim va hadis kitobini sovg'a qildik. Juda ham xursand bo'lib ketdilar. O'sha onda ularning so'ngi marta menga aytgan gaplari hali ham qulog'imda chalinib turadi:
“Biz kim bo'lishimizdan, qaysi kasb egasi ekanligimizdan, mavqe va boy-kambag'alligimizdan qat'iy nazar Allohnikimiz va bir kun albatta Allohning O'ziga qaytamiz. Shu fikrni ongimiz va qalbimizga singdirib unga amal qilib yashashni va uni xalqimizga ham etkazib berishni o'zimga farz va qarz deb bilaman”.
Alloh taolo marhumning qilgan yaxshi amallarini o'ziga hamroh qilib, O'z jannatidan joy ato etsin! Farzandlari va ahliga sabru jamil bersin!
Saidabror Umarov
- 54دُخُولُ النَّاسِ فِي الْجَنَّاتِ فَضْلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ يَا أَهْلَ الأَمَالِ
Ma’nolar tarjimasi: Ey umidvor bandalar, insonlarning jannatlarga kirishlari Ar-Rohmanning fazlidir.
Nazmiy bayoni:
Jannatga erishmoq Ar-Rohman fazli,
Bu muhim e’tiqod, ey umid ahli.
Lug‘atlar izohi:
دُخُولُ – mubtado.
النَّاسِ – muzofun ilayh.
فِي – jor harfi اِلَى ma’nosida kelgan.
الْجَنَّاتِ – lug‘atda “darxtzor bog‘” ma’nosini anglatadi. Jor majrur دُخُولُ ga mutaalliq.
فَضْلٌ – xabar. Lug‘atda “marhamat” va “muruvvat” kabi ma’nolarni anglatadi.
مِنَ – “tabyiniya” (uqtirish) ma’nosida kelgan jor harfi.
الرَّحْمَنِ – jor majrur فَضْلٌ ga mutaalliq.
يَا – yaqinga ham, uzoqqa ham ishlatiladigan nido harfi.
أَهْلَ الأَمَالِ – muzof munodo. Lug‘atda “umidvorlar” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.
Matn sharhi:
Qaysi bir inson jannatga kiradigan bo‘lsa, albatta, Alloh taoloning lutfu marhamati bilan kirgan bo‘ladi. Shuning uchun U mehribon zotning fazlu marhamatidan umidvor bo‘lib harakat qilish lozim.
Jannatdagi darajalar qilingan amallar e’tiboriga ko‘ra egallansa-da, unga kirish faqat va faqat Alloh taoloning fazlu marhamatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu haqiqatni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari alohida ta’kidlaganlar:
عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ سَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَاعْلَمُوا أَنْ لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمْ عَمَلُهُ الْجَنَّةَ وَأَنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “To‘g‘ri bo‘linglar, g‘uluga ketmanglar, bilinglarki sizlardan birortangizni amali jannatga kiritmaydi, albatta amallarning Allohga sevimlirog‘i oz bo‘lsa-da, davomlirog‘idir”, – dedilar”. Buxoriy rivoyat qilgan.
Ya’ni biror inson ham yaxshi amallari ko‘pligi sababli o‘zining jannatga kirishini naqd qilib qo‘ya olmaydi, balki jannat faqatgina Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lgan baxtli insonlargagina nasib etadi.
Shuning uchun har bir banda Alloh taoloning rahmatidan umidvor bo‘lib yashashi lozim. Qur’oni karimda taqvodor bandalarning jonlari olinayotganda farishtalar ularga salom berib, jannat bashoratini berishlari bayon qilingan:
Ushbu oyati karimadagi ب harfi “sababiya” ma’nosida bo‘lsa ham, “badaliya” ma’nosida bo‘lsa ham, hadisda bayon qilingan ma’noga zid bo‘lib qolmaydi. Agar “sababiya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz sababli Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” degan ma’no tushuniladi. Agar “badaliya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz badaliga Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” bo‘ladi.
Modomiki, barcha Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lish bilangina jannatga kirar ekan, doimo U zotning rahmatidan umid uzmay amal qilib borish lozim. Ammo umidvor bo‘lish bilan xom xayol surishning orasini ajratib olish kerak. Xom xayol surish – biron ish qilmasdan faqatgina “shirin xayol” surishning o‘zi bo‘lsa, umidvor bo‘lishning o‘ziga yarasha bir qancha shartlari bor.
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar haqida “Talxisu sharhi aqidatit Tahoviya” kitobida quyidagilar aytilgan:
“Kimki bir narsadan umidvor bo‘lsa, uning umidvorligi bir qancha ishlarning bo‘lishi zarurligini keltirib chiqaradi:
1. Umid qilgan narsasiga muhabbatli bo‘lishi;
2. Umid qilgan narsasiga erisholmay qolishdan qo‘rqishi;
3. Umid qilgan narsasiga erishish uchun imkoni boricha harakat qilishi.
Ushbularning birortasiga ham bog‘lanmasdan, umid qilish xom xayol surish bo‘ladi. Umidvorlik va xom xayol surish boshqa-boshqa narsalardir”[2].
Demak, kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga muhabbatli bo‘lishi, uni doimo yodida saqlashi va unga olib boradigan yo‘llardan yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erisholmay qolishidan qo‘rqishi, undan ajratib qo‘yadigan narsalardan saqlanib yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erishishi uchun unga erishtiradigan barcha omillarni ishga solib imkoni boricha harakat qilishi lozim. Alloh muvaffaq qilsin.
Keyingi mavzular:
Ulug‘ hisob-kitob bo‘lishi bayoni.