Alloh taolo nazdida zamon va makonlar fazlda barobar. Bir-biridan ortiq ë kam joĭi ĭŭq. Lekin O'zi fazilatli qilgan zamon va makonlar bundan mustasno.
“Albatta, Allohning kitobida oylarning soni Allohning huzurida osmonlaru erni yaratgan kuni o'n ikki oy qilib belgilangan. Ulardan to'rttasi (urush qilish) harom (oĭlar)dir. Mana shu to'g'ri dindir. U (oĭ )larda o'zingizga zulm qilmang” (Tavba surasi, 36-oyat)
“Va u erda kim zulm ila yanglish yo'lga burilishni iroda qilsa, unga alamli azobni tottirurmiz” (Haj surasi, 25-oyat).
Olimlar ushbu ikki oyatni dalil qilib, muborak zamon va makonlarda qilingan yaxshilik ajr-savobi kŭpaĭ tirib ëzilganidek, gunohlar ham ziyëda qilib ëziladi, deĭdilar.
“Tongga qasam. (Zulhijja oĭ ining avvalgi) o'n kechaga qasam. Juft va toqqa qasam” (Fajr surasi, 1–3-oyatlar).
Mazkur oyatdagi "juft"dan murod zulhijja oĭining ŭninchi kuni, "toq"dan murod esa tŭqqizinchi kunidir. Mufassirlar Alloh taolo Zulhijja oĭining avvalgi ŭn kuni bilan qasam ichgani uchun ham uni fazilatli, deĭdilar.
Abu Huraĭra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Ibodat qilinadigan biror kun zul hijjaning o'n kuni-dan Alloh taologa mahbub emas. Undagi har bir kunning ro'zasi bir yilga barobardir. Undagi har bir kechada turish qadr kechasida turishga barobardir”, dedilar» (Imom Termiziy rivoyati).
Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Alloh taolo nazdida biror kun va u kunlarda qilingan amal ushbu o'n kundagi amaldan afzal bo'lmas. Bas, bu kunlarda tahlil va takbirni ko'paytiringlar. Chunki bu tahlil, takbir va Allohning zikr qilish kunlaridir. Bu kunlarda bir kunlik ro'za bir yilgi ro'zaga barobar bo'ladi. Bu kunlarda qilingan bir amalga etti yuz barobar (ajr) ko'paytirib beriladi"» (Imom Bayhaqiy rivoyati).
Zulhijja oĭi zikr mavsumidir. Hadisi sharifda ham bu muborak oĭning avvalgi ŭn kunida zikrni kŭpaĭtirish, aĭniqsa, tahlil va takbir kabi zikrlarga alohida urg'u berish lozim.
"Ma'lum kunlarda Allohning ismini zikr qilsinlar" (Haj surasi, 28-oyat).
Olimlar bu kunlarda zikr qilishni mustahab sanaĭdilar. Jumhur ulamolar nazdida oyatdagi “Ma'lum kunlar”dan murod Zulhijja oĭining avvalgi ŭn kunidir.
Muhaddislar Zulhijja oĭining avvalgi ŭn kunida bajarilgan amallar Alloh taologa boshqa oĭlarga qaraganda mahbubroq bŭlgani uchun ham fazilatli, deĭdilar.
Zulhijja oĭining avvalgi ŭn kuni fazilati tŭg'risida juda kŭplab hadislar vorid bŭlgan. Aĭni ŭrinda mavzuimiz bilan bog'liq bir qancha hadislarni keltirish bilan kifoyalandik, xolos.
Hadisi shariflarni teran ŭrganib, tegishli xulosaga kelgan olimlar zulhijja oĭining avvalgi ŭn kunini turli savobli amallar bilan ŭtkazishni, aĭniqsa, kunduzlarini rŭza tutib, kechalarini ibodat bilan ŭtkazishni tavsiya qiladilar.
Zulhijjaning avvalgi ŭn kuni afzalmi ëki ramazon oĭining oxirgi ŭn kuni afzalmi, degan masala ustida olimlar bahs munozara yuritishgan.
Olimlar, zulhijja oĭining avvalgi ŭn kunining kunduzi, ramazon oĭining oxirgi ŭn kunining kunduzidan afzal. Ramazon oĭining oxirgi ŭn kunining kechasi zulhijja oĭining avvalgi ŭn kunining kechasidan afzaldir, deĭdilar.
Hususan, zulhijja oĭining avvalgi ŭn kunida juda kŭp solih amallar bor. "Latoiful ma'orif" kitobida quĭidagi naql keltiriladi. Tobeinlardan Abu Usmon Nahdiĭ rahmatullohi alaĭh aĭtadi: "Oldingilar uchta ŭntalikni ulug'lar edilar: Ramazonning oxirgi ŭn kuni, Zulhijjaning avvalgi ŭn kuni va Muharramning avvalgi ŭn kuni".
Zulhijja oĭi ŭzida juda kŭp yaxshilik va fazilatlarni jamlagan. Bu kabi holatni boshqa birorta oĭda kŭrmaĭmiz. Zulhijja oĭida arafa kuni, nafl rŭza, Qurbon haĭiti, qurbonlik, haj, zikrlar, tashriq va shu kabi kŭplab solih amallar bor.
Davomi bor...
O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy
Shayx Nuriddin Holiqnazar hazratlarining
"Haj buyuk ibodatdir" nomli kitoblaridan olindi.
“Mazhab” so‘zi arabchada “yo‘l”, “yo‘nalish”, shar’iy istilohda esa “diniy masala bo‘yicha muayyan mujtahid olimning fatvo chiqarish yo‘li” ma’nolarini bildiradi.
Mashhur alloma Ibn Rajab (1335-1393 m.y.): “Ko‘plab mazhablar orasidan faqat to‘rttasining saqlanib qolgani asrlar davomida insonlarni turli ziddiyatlar va ixtiloflardan himoya etishda asos bo‘lgan”, deb yozgan (“To‘rt mazhabdan boshqaga ergashganga raddiya” kitobi).
Ulamolar mazhablarga ergashish Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallamning quyidagi hadisiga amal qilishdir, deb ta’kidlaydilar: “Agar ixtilofni ko‘rsangiz, o‘zingizga ko‘pchilik tomonini lozim tuting” (Imom Moja, 3950-hadis).
Mazhablardagi bitta masalaga nisbatan turlicha yondashishlik islom shariatida musulmonlar uchun keng imkoniyatlar mavjudligidan dalolat beradi. Mazhablarda u yoki bu masala islom ahkomlari, muayyan jamiyat, xalq yoki millatning urf-odatlari, qadriyatlari hamda ijtimoiy munosabatlarning mazmunini ham hisobga olgan holda, eng ma’qul shaklda hal qilingan.
Islom ulamolari shar’iy hukmni va uning dalilini bilmaydigan musulmon odam (muqallid)mujtahid olimga taqlid qilishi zarurligini ta’kidlaydilar. Bunga Qur’ondagi ushbu oyatni dalil sifatida keltirish mumkin: “Agar bilmasangiz zikr ahllaridan so‘rang” (Nahl surasi, 43-oyat).
Mazhablarda Qur’on, sunnat, ijmo va qiyosdan dalil sifatida foydalanishning o‘ziga xos qoidalari, usul va tamoyillariga asoslangan muayyan tizim mavjud. Masalalar tizimli ravishda hal bo‘lgan. Mazhabsizlarda esa hech qanday ijtihod usul va qoidalari yo‘q bo‘lib, “Qur’on va Sunnatga murojaat qilamiz” qabilidagi dalilsiz da’vo bilan hukmlar berilmoqda. Maqsadiga, ra’yiga va nafsiga to‘g‘ri kelgan dalillarni olib, qolganlarini tashlash esa yomon oqibatlarni keltirib chiqarmoqda.
Bemazhablar omma musulmonlar ichida ko‘plab noto‘g‘ri talqin qilingan aqidaviy va fiqhiy masalalarni tarqatmoqdalar. Vaholanki, bu masalalar Ahli sunna olimlari tomonidan allaqachon hal qilingan.
Mazhabsizlar tarafdorlarining ayrim iddaolaridan ularning da’volari asossiz ekaniga ishonch hosil qilish mumkin:
– bemazhablar “Qur’on bitta va Payg‘ambar bitta bo‘lsa, to‘rt mazhab orasida fiqhiy ixtiloflar bor, haq bitta emasmi?” deydilar.
Mazhablar bir manba – Qur’on va sunnatga asoslanadi. Mazhablarning biriga ergashgan kishi Qur’on va sunnatga ergashgan bo‘ladi.
– Mazhabsizlik tarafdorlari “Imom Buxoriy bemazhab bo‘lgan”, deb dalil qiladi. Vaholanki, Imom Buxoriy yashagan davrda u kishiga o‘xshash ilmi ijtihod darajasiga yetgan, o‘zi ijtihod qilganlar ko‘p bo‘lgan. Hamma ulamolar ilmi mujtahidlikka yetgan odam, o‘zi ijtihod qiladi, deganlar. Hozir esa o‘sha davrdagi kabi mujtahidlar yo‘q ekanini hisobga olmaydilar.
Aksincha, Qur’on va sunnatdan har kim o‘zboshimcha yangi hukm chiqarish, fitna qo‘zg‘ash kabi islomda qat’iyan man qilingan xatti-harakatlarga sabab bo‘lmoqda. Shu nuqtayi nazardan, marhum Shayx Muhammad Said Ramazon Butiy qayd etganidek: “Mazhabsizlik islom shariatiga tahdid soladigan xatarli bid’atdir”.
Ming afsuslar bo‘lsinki, mana shunday yetuk olimlar bir mazhabni mahkam ushlab, to‘g‘riligini e’tirof qilib turgan bir paytda ba’zi yurtdoshlarimiz hali dastlabki ilmiy ko‘nikmalarni hosil qilmagan bo‘lsalarda: “Men Qur’on va hadisdan o‘zim hukm olaman” deb, da’vo qilib, turli ixtiloflarni keltirib chiqarmoqdalar. Ba’zida o‘zlari adashgani yetmagandek, o‘zgalarni ham yo‘ldan urmoqdalar.
Alloh taolo hammamizni O‘z hidoyatida sobit qilsin.
G‘ulomov FATHULLOH,
Al-Hudaybiya jome’ masjidi imom noibi