Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyul, 2025   |   15 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:17
Quyosh
04:59
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyul, 2025, 15 Muharram, 1447

Sen aqling bilan yaqinlashgin

12.06.2024   1561   4 min.
Sen aqling bilan yaqinlashgin

Insonning fitrati haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Har bir tug'iluvchi fitrat uzra tug'ilur. So'ng uning ota-onasi uni yahudiy yoki nasroniy yohud majusiy qiladi”(Abu Hurayra roziyallohu anhudan imom Buxoriy rivoyati).

Fitrat haqida imom G'azzoliy bunday yozgan: “Qalb o'zining tabiiyligi (ya'ni, fitriy holati) bilan ma'lumotlarning haqiqatini qabul qilish uchun tayyor holatda bo'ladi. Lekin qalbga tushadigan ilmlar ham aqliy va shar'iyga bo'linadi. Buning aqliysi zaruriy va kasb qilib olinadigan narsalardan iborat.

Kasb qilib olinadigani ham dunyoviy va uxroviyga bo'linadi. Ammo aqliysi, deganda aqlning tabiiyligi taqozo qiladigan, taqlid va eshitish bilan topilmaydigan narsani e'tiborga olamiz. Zaruriyga bo'linadigani esa paydo bo'lgan zaruriy ilmning qayerdan va qanday hosil bo'lganini bila olmaydi. Bu ilm insonning bir shaxs bir vaqtning o'zida ikki joyda bo'lmasligini yoki yana bir narsa bir paytda ham yangi, ham eski yoki bir holatning o'zida ham bor, ham yo'q bo'lmasligini bilishiga o'xshaydi.

Chunki bu shunday ilmki, inson yoshligidan o'zini mana shu ilmlarni biladigan qilib yaratilgan holda topadi. Bu ilm qachon va qayerdan hosil bo'lganini bilmaydi. Ya'ni, buni bilishiga yaqin biror sababni bilmaydi. Lekin uni yaratgan va unga yo'l ko'rsatgan, hatto kasb qilib qo'lga kiritiladigan ilmlarga yo'l ko'rsatgan albatta Alloh ekanligi hargiz unga maxfiy bo'lmaydi.

Kasb qilib olinadigan ilmlar ta'lim olish va dalillar bilan istifoda qilinadigan ilmlardir. Bu ikki xil ilm ham albatta aql, deb nomlanadi. Ali roziyallohu anhu aytganlar: “Aqlni ikkita aql deb ko'rdim, biri - tabiiy va ikkinchisi - eshitish orqali bo'lgani. Agar eshitish orqali hosil bo'lgan aql bo'lsa-yu, tabiiyi bo'lmasa, uning foydasi yo'qdir, go'yo quyosh bo'lsayu, ko'zning nuri bo'lmasa, foydasi bo'lmaganidek”.

Avvalgisidan (ya'ni, tabiiysidan) murod Payg'ambar sollallohu alayhi vasallamning Ali roziyallohu anhuga aytgan hadislaridagi ma'nodir: “Alloh taolo aqldan ko'ra O'ziga mukarram bo'lgan biron bir maxluq yaratmadi”(Imom Termiziy rivoyati).

Ikkinchisidan (ya'ni, eshitish orqali hosil bo'lgan aqldan) murod Ali roziyallohu anhuga aytgan mana bu hadisdagi ma'nodir: “Agar insonlar Alloh taologa har xil yaxshiliklar bilan yaqinlashadigan bo'lsalar, bas, sen aqling bilan yaqinlashgin”(Abu Na'im rivoyati).

Zero, tabiiy aql hamda zaruriy ilmlar bilan Allohga yaqinlashmoq mumkin bo'lmaydi, balki o'rganib qo'lga kiritilgan aql bilan yaqinlashiladi.

Olamlarning Robbiga yaqin bo'lmoq darajasiga etmoqlikka sabab bo'ladigan ilmlarni talab qilishda aqlni ishlatish bilan yaqinlikka qodir bo'lishga Ali roziyallohu anhuga o'xshagan kishilargina erisha oladi. Endi qalb ko'z o'rnida va qalbdagi tabiiy aql esa ko'zdagi ko'rish quvvati o'rnida yuritiladi” (“Ihyou ulumid din”).

 Shahobiddin PARPIYeV,

Asaka tumanidagi “Muhammadsolih” jome masjidi imom-xatibi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Bu kampirga nega iliq munosabat ko‘rsatdingiz?

09.07.2025   3092   1 min.
Bu kampirga nega iliq munosabat ko‘rsatdingiz?

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

U kishi aytadilar: Bir kampir Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga keldi. U zot mening huzurimda edilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam unga: — «Siz kimsiz?» — dedilar. U: — «Men Jusama al-Muzaniyyaman», — dedi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: — «Yo‘q, siz — Hasona al-Muzaniyyasiz! O‘zingiz qandaysiz? Ahvollaringiz qanday? Biz ketgandan keyin qanday yashayapsizlar?» — dedilar. U: — «Yaxshimiz, otam va onam sizga fido bo‘lsin, ey Rasululloh sollallohu alayhi vasallam​», — dedi.

Kampir chiqib ketgach, men dedim: — «Yo Rasululloh, shu kampirga bunchalik iliq munosabat ko‘rsatmasangiz?» Shunda u zot: — «U Xadicha zamonida uyimizga kelib turar edi. Eski tanishlar bilan chiroyli muomala qilish iymondandir», dedilar.

Homidjon qori ISHMATBЕKOV