Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Iyun, 2025   |   20 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:40
Bismillah
16 Iyun, 2025, 20 Zulhijja, 1446

Buxoriylar qanday tarbiya qilinadi?

30.06.2020   3662   2 min.
Buxoriylar qanday tarbiya qilinadi?

Ona mehri, zakovati, fidoyiligi… Bu fazilatlar haqida kitoblar yozilgan, ash’orlar bitilgan… Bola parvarishi, tarbiyasi, uning bilimli, intizomli, hunarli qilish choralari bosqichma-bosqich o‘rgatilgan. Bugungi axborot asrida bu mavzuda istagancha ma’lumot topish mumkin: bolaning rivojlanish bosqichi, kunma-kun, qadamma-qadam qanday parvarish qilinadi, necha yoshida nima o‘rgatiladi… Bola psixologiyasi qanday? Unga nima deyish mumkin-u, nimani aytmaslik lozim…
Biroq, shunga qaramay, bir paytlar – o‘sha qadim zamonlardagidek zukko, odobi go‘zal bolalarni yetishtirish hech kimning qo‘lidan kelmayapti. Buxoriylar, Termiziylar, Ibn Sinolar, Zamaxshariylar… Nega o‘zi egallagan sohada karvonning eng boshida turish bilan birga, komil mo‘minlik hayotini yashay oladigan, Allohga chin bandalik qiladigan mukammal shaxslarni tarbiya qilolmayapmiz?! Bugun tarbiya borasida ko‘plab manbalarda bolalar hamma payt yaxshi ko‘rilishi, ularga hech qachon jahl qilinmasligi kerakligi, ularga ko‘proq diqqat-e’tibor qaratilishi darkorligi aytilmoqda. Zamonaviy pedagogika esa farzandni shahzoda yoxud malikadek ardoqlashni, sharoitlar yaratilishini targ‘ib etmoqda. Tan olib aytish kerakki, bu tarbiya uslublari o‘zini oqlamadi. Ularga amal qilinganda, o‘zidan boshqani o‘ylamaydigan, xudbin, manfaatlar ortidan chopadigan, jonini koyitmay kun ko‘rish payida bo‘ladigan bir avlod yetishib chiqmoqda. Afsuski, islomiy e’tiqoddagi oilalar ham bu kabi fikrlardan ta’sirlanmoqdalar va musulmonlarning farzandlari ham go‘zal ahloqdan yiroqlashmoqda.
Biroq mazkur zamonaviy fikrlar, psixologlik qarashlar va pedagogik tadqiqotlar o‘zini oqlay olmadi. Shunday ekan, ajdodlarimizning tajribadan o‘tgan, o‘zini oqlagan tarbiya usullariga, ya’ni bolalarimizni Qur’oni Karim va hadisi sharifga ko‘ra tarbiyalashga qaytishimiz lozim.
Bolalarni yaxshi ko‘rish, ularga shafqat ko‘rsatish kerak. Shu bilan birga bir imtihon vositasi ekanliklari uchun ularni nazorat ham qilish kerak. Ya’ni, Alloh Taolo bola tarbiyasi borasida ham biz uchun bir mezon bo‘ladigan ishoratlarni ko‘rsatgan. Qur’on bilimlariga suyangan holda Payg‘ambarimiz alayhissalomning bola tarbiyasiga qanday yondashganlarini o‘rgansak, inson fitratini kamol toptirishda xatoga yo‘l qo‘ymaymiz, insha Alloh.


“Islom nuri” gazetasining 2020 yil, 7-sonidan

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Chatgpt dan diniy savollarga javob olish

13.06.2025   5728   2 min.
Chatgpt dan diniy savollarga javob olish

Savol: Chatgpt (sun’iy intellekt) orqali diniy savollarimizga javob olsak bo‘ladimi, shu javoblarga  amal qilsak bo‘ladimi? 

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu joiz emas. To‘g‘ri, Chatgpt platformasi ayrim sohalarda insonlarga foyda bermoqda. Ammo diniy savollarga to‘g‘ri javob berishga ojizlik qiladi. Chunki u ham inson omili tomonidan ishlab chiqilgan bir mahsulot. Qolaversa, ba’zan savollarga taxminiy javoblar, hatto bu masala falon kitobda bor deb, arabiy iboralar ham berishi mumkin. Lekin u keltirgan iboralar na u aytgan kitobda va na boshqa fiqhiy manbalarda uchramaydi. Shu bois shar’iy masalalarga ahli ilm, mutaxassislarga murojaat qilish orqali yechim topish darkor. Alloh taolo oyati karimada bunday marhamat qilgan:


فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

“Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, zikr ahlidan so‘rangiz!” (Anbiyo surasi, 7-oyat).

Musulmon odam biror narsani bilmay qolsa, uni biladigan kishidan, o‘sha sohaning «zikr ahli»dan o‘rganishi lozim bo‘ladi. Shunday ekan, e’tiqod va dinu-diyonatga tegishli narsalarni ham shu sohaning bilimdonlaridan so‘rash talab etiladi. Buyuk tobeiy Ibn Sirin rahimahulloh bunday deganlar:


 ‌إن ‌هذا ‌العلم ‌دين فانظروا عمن تأخذون دينكم. رواه مسلم

“Albatta, bu ilm dindir. Bas, diningizni kimdan olayotganingizga qaranglar” (Imom Muslim rivoyati).
Mazkur iboraning sharhida Mulla Ali Qori rahimahulloh bunday deganlar:
“Bu ilm” so‘zidan murod Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatga olib kelgan Qur’oni karim va hadisi sharifdan iborat bo‘lgan ta’limotdir. Uni ishonchli va adolatli zotlardan olmoqdamisiz yoki yo‘q, shunga nazar solinglar, ya’ni qayerdan, kimdan ilm olayotgangizni aniq bilinglar”. (“Mirqotul mafotih” kitobi). Vallohu a’lam.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.