Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Islom sog‘likning Alloh taolo tomonidan bandaga berilgan ulug‘ ne’mat ekanini, uning uchun banda shukr kilishi lozimligini ta’kidlash bilangina kifoyalanib qolmaydi. Islom sog‘liqni saqlashning yo‘llarini ham o‘rgatadi. Keling, o‘sha narsalardan ba’zilarini juda ham qisqa ravishda o‘rganib chikaylik.
1. Tozalikka rioya qilish.
Islom sog‘liqni saqlash borasida katta ahamiyat bergan narsalardan biri tozalikka rioya qilishdir. Dunyo tarixida hech kim, hech kanday tuzum va din tozalikka rioya qilishga Islom dinichalik ahamiyat bermagani ma’lum va mashhurdir.
2. Sog‘likka zarar yetkazuvchi va atrofni iflos qiluvchi narsalardan qaytarish.
Islom madaniyatida musulmonlarga pokiza bo‘lish bilan birga, yuksak didli bo‘lish va atrof-muhitni iflos qilmaslik hamda kishilar sog‘lig‘iga zarar yetkazuvchi tasarruflar qilmaslik uqtiriladi. Chunki bunday ishlar turli xastaliklar tarqalishiga sabab bo‘lishi mumkin.
3. Badantarbiya.
Hozirgi kunimizda sog‘liqni saqlash, xastalikka chalinmaslik uchun badantarbiya qanchalik ahamiyatli ekanligini hamma tushunib yetgan. Kattayu kichik iloji boricha badantarbiyaga e’tibor berishga harakat qiladi. Bu narsaga ayniqsa rivojlangan davlatlarda odamlar nihoyatda berilgan. Hammaning kuchli, quvvatli, epchil, sog‘-salomat bo‘lgisi keladi va xastaliklarga chalinmaslikka harakat qiladi. Buning uchun esa badantarbiya bilan shug‘ullanishni odat qilish lozim.
Islomda bu ishga alohida e’tibor berilgan. Bu haqda Payg‘ambar sollalloxu alayhi vasallamning ba’zi hadisi shariflari ham bor.
4. Sog‘lik uchun zararli narsalarning harom qilinishi.
Islomda sog‘liqni saqlash yo‘lida ko‘rilgan choralarning eng muhimi inson sog‘lig‘i uchun zararli bo‘lgan narsalarning harom qilinishidir. Hozirgi kunga kelib, sog‘likni saqlash bo‘yicha ancha muvaffaqiyatlarga erishilgan bo‘lsa ham, ushbu sohada, ya’ni inson sog‘lig‘i uchun zararli bo‘lgan narsalarning harom qilinishida boshqa birorta din Islom dinichalik deyarli hech narsa qila olgani yo‘k. Islomda esa bu masala bir ming besh yuz yil ilgari hal etilgan.
5. Isrof va qizg‘anchiqlikning harom qilinishi.
Islomda inson sog‘lig‘ini saqlash maqsadida o‘ziga kerakli narsalarni ham me’yoridan oz yeb, o‘zini-o‘zi xastalikka mubtalo qilmaslik uchun qizg‘anchiq bo‘lish harom qilingan.
Shu bilan birga, Islomda sog‘likka zararligi e’tiboridan haddan tashqari ko‘p tanovul qilish ham harom qilingan.
6. Jismni toliqtirishdan qaytarish.
Islomda insonning o‘zini-o‘zi toliqtirishi man qilingan. Agar bu toliqtirish ibodat orqali bo‘lsa ham mumkin emas. Misol uchun, kishilarning nafl namozni haddan tashqari ko‘p o‘qib, o‘zini toliqtirishiga shariat qarshi turadi. Chunki bu narsa sog‘likka zarar keltirishi mumkin. ІShuningdek, haddan tashqari ko‘p nafl ro‘za tutib, o‘zini charchatish ham mumkin emas.
7. Sog‘liqni saqlash maqsadida yengillik va ruxsatlar berilgan.
Islomda aynan sog‘liqni saqlash maqsadida Alloh taolo farz qilgan ba’zi ibodatlarni yengillashtirish, keyinga surish yoki butunlay kechirib yuborish yo‘lga qo‘yilgan.
Musulmonlarning tibbiyot bo‘yicha erishgan yutuqlarini, yana bu sohaga tegishli boshqa narsalarni ham o‘rgangan mutaxassislar juda ham ko‘p. G‘arblik, yevropalik tarixchilar, sharqshunoslar, tibshunoslardan ham bu sohaga o‘zini bag‘ishlaganlar talaygina.
Ana o‘shalarning to‘plagan ma’lumotlari, yozgan kitob va ilmiy maqolalari, qilgan xulosalari bilan tanishgan har bir inson, Islom tib sohasida mo‘jiza yaratgan ekan, degan xulosaga kelishi turgan gap. Aslida ham shunday.
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahimahulloh,
«Olam va odam, din va ilm» kitobidan.
Ramazon hayiti va Qurbon hayiti Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.
Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.
Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.
Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.
Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.
Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.
Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.
Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.
Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Ubaydulloh Abdullayev,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi