Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Bandaning kunning avvalida nafsi bilan yaxshilik qilishga shartlashib oladigan vaqti bo‘lganidek, kunning oxirida qilingan ishlarni hisoblashib oladigan vaqti ham bo‘lishi kerak. Bu xuddi savdogarlarning sheriklari bilan har yil, oy, hafta yoki kun oxirida dunyo hirsida qiladigan hisob-kitobiga o‘xshaydi. Ular buni besh kunlik dunyo uchun bo‘ladigan foydani qo‘ldan chiqarib yubormaslik maqsadida qiladilar. Bas, shunday ekan, qaysi oqil abadiylik uchun bo‘ladigan foydani ko‘zlab, o‘z nafsini tergamasligi kerak?!
Savdogar sherigi bilan hisob-kitob qilganida sarmoya, foyda va zararga nazar soladi. Agar foyda ko‘rgan bo‘lsa, sherigiga rahmat aytadi. Zarar ko‘rsa, to‘lab berishini va bundan keyin bu ishga yo‘l qo‘ymasligini ta’kidlaydi.
Shunga o‘xshash, bandaning dinidagi sarmoyasi farzlardir. Foydasi nafllar va fazilatlardir. Zarari esa ma’siyatlardir. Ushbu tijoratning mavsumi kunduz kunidir.
Banda avval nafsini farzlar bo‘yicha tergaydi. Agar ularni yaxshilab ado etgan bo‘lsa, Alloh taologa shukrlar qiladi va nafsini shunga o‘xshash ishlarni ko‘p qilishga targ‘ib qiladi. Agar biror farzni o‘tkazib yuborgan bo‘lsa, qazosini bajarishga shoshiladi. Agar uni nuqsonli ado etgan bo‘lsa, ko‘proq nafl ibodatlari ila o‘rnini to‘ldirishga harakat qiladi. Agar ma’siyat qilgan bo‘lsa, nafsni jazolaydi, azoblaydi va boshqa choralarni ko‘radi. Xullasi kalom, banda o‘zining qilgan kattayu kichik har bir ishida nafsini tergab turishi lozim.
Nafsni tergab turish o‘ta fazilatli ishdir. Bu ishga Alloh taolo amr qilgan.
Alloh taolo Hashr surasida:
«Ey iymon keltirganlar! Allohga taqvo qilinglar! (Har bir) jon ertalik kun uchun nima taqdim qilganiga nazar solsin», degan (18-oyat).
«Ertalik kun»dan murod qiyomatdir. Qiyomat nisbatan juda yaqin vaqt, shuning uchun ham u «erta» deyiladi. Demak, har bir inson qiyomat kuni uchun nima ish qilganini o‘ylab qo‘yishi kerak.
Albatta, qiyomat kuni insonga mol-dunyo, mansab, nasab, yor-do‘st yordam bera olmaydi, balki iymon, Islom va qilingan yaxshi amallar yordam beradi. Shuning uchun har bir odam fursat borida qiyomatga tayyorgarligini ko‘rib qo‘yishi lozim. Bunda o‘tgan ishlarni hisob-kitob qilib turishga amr bor. Shuning uchun ham hazrati Umar roziyallohu anhu: «Hisob-kitob qilinishingizdan oldin o‘zingizni o‘zingiz hisob-kitob qiling. Amallaringiz tortilishidan oldin ularni o‘zingiz torting», deganlar.
Alloh taolo Nur surasida:
«Barchangiz Allohga tavba qiling, ey mo‘minlar! Shoyadki, zafar topsangiz», degan (31-oyat).
Tavba xato va ayb sanalgan amalni qilib bo‘lgandan keyin unga afsus-nadomat chekishdan boshlanadi.
Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
«Ey odamlar! Allohga tavba qilinglar! Men har kuni Unga yuz marta tavba qilurman», – dedilar».
Muslim va Termiziy rivoyat qilganlar.
Ag‘orr al-Muzaniy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam:
«Albatta, (ba’zan) qalbimni bulut bosadi. Va albatta, men Allohga bir kunda yuz marta istig‘for ayturman», – dedilar».
Muslim va Abu Dovud rivoyat qilganlar.
Alloh taolo A’rof surasida:
«Albatta, taqvo qiluvchilar, agar ularga shaytondan bir sharpa yetsa, zikr qilarlar, bas, karabsanki, ular ko‘ruvchi bo‘lib turibdilar», degan (201-oyat).
Hazrati Umar roziyallohu anhu kech kirsa, oyog‘iga darra bilan ura turib, «Bugun nima ish qilding?» der ekan.
Maymun ibn Mehron deydi: «O‘zini o‘zi sherigidan ko‘ra qattiqroq tergamagan odam taqvodorlardan bo‘la olmaydi. Ishni qilib bo‘lgandan keyin sheriklar bir-birlarini tergaydilar-ku!»
Abdulloh ibn Salomning bir bog‘ o‘tin orqalab ketayotganini ko‘rganlar:
«Ey Abu Yusuf! Bolalaring va g‘ulomlaring ko‘tarsa ham bo‘lardi?!» – dedilar.
«Nafsimni tekshirib ko‘rishni iroda qildim. Yoqtirarmikan yoki yo‘q?!» – dedi u.
Hasan Basriy:
«Mo‘min kishi o‘z nafsini Alloh taolo uchun tergab turadi. Bu dunyoda o‘zlarini tergab turgan qavmlarning u dunyodagi hisobi oson bo‘ladi. Bu dunyoda ishni hisob-kitobsiz qilganlarning hisobi qiyomat kuni mashaqqatli bo‘ladi», deganlar.
«Malomatchi nafs ila qasam» oyati tafsirida Hasan: «Mo‘minning faqat nafsini malomat qilib turganini ko‘rasan: «Bu so‘zim ila nimani iroda qildim? Bu yeganim ila nimani iroda qildim? Bu ichganim ila nimani iroda qildim?» Fojir esa o‘zini o‘zi tergamay ketaveradi», – degan.
"Mukammal saodat yo‘li" kitobidan
Muhtaram vatandoshlar!
Siz, azizlarni, barcha mo‘min-musulmon yurtdoshlarimizni, butun xalqimizni ulug‘ va mo‘tabar ayyom – Qurbon hayiti bilan chin qalbimdan samimiy muborakbod etib, o‘zimning yuksak hurmatim va ezgu tilaklarimni bildirishdan g‘oyat mamnunman.
Jamiki islom ummati uchun qadrli bo‘lgan ushbu shukuhli bayram – Iyd al-Adhoni el-yurtimiz bilan birgalikda tinch va osoyishta muhitda kutib olayotganimiz uchun, avvalo, mehribon va qudratli Alloh taologa behisob shukronalar aytamiz.
Hech shubhasiz, keyingi yillarda Yangi O‘zbekistonda ijtimoiy, xalqchil davlat barpo etish, uning ma’naviy asoslarini mustahkamlash va ta’sirchanligini oshirishda muqaddas islom dini, uning asosiy bayramlaridan biri bo‘lgan Qurbon hayiti ham muhim rol o‘ynamoqda.
Ayniqsa, bu bayramning insonparvarlik, ahillik, saxovat va olijanoblik kabi fazilatlari yurtimizda “Inson qadri uchun, inson baxti uchun” degan ezgu g‘oya asosida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarga uyg‘un va hamohang bo‘lib, aholining ehtiyojmand qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash, keksalar, yoshlar va xotin-qizlar haqida alohida g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, kambag‘allikni qisqartirishga qaratilgan dasturlarimiz samarasini oshirishga xizmat qilayotganini alohida ta’kidlash o‘rinlidir.
Aziz do‘stlar!
Bugungi kunda mamlakatimizda turli millatlar va diniy konfessiyalar o‘rtasidagi hamjihatlikni mustahkamlash, vijdon erkinligini ta’minlash, diniy-ma’rifiy merosimizni asrab-avaylash, yosh avlodni milliy va umumbashariy qadriyatlar ruhida tarbiyalash bo‘yicha ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.
Bu haqda so‘z yuritganda, islom dinining ezgu tamoyillarini chuqur o‘rganish, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilayotganini ta’kidlash lozim. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi – Samarqand shahri 2025 yilda islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda, Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari qatoriga, shu yil Buxoro shahrida o‘z faoliyatini boshlaydigan Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi ham qo‘shildi.
Poytaxtimiz Toshkent shahrida bunyod etilayotgan Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz va xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida Yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanadi, deb ishonaman.
Hurmatli yurtdoshlar!
Shu saodatli kunlarda 15 ming nafar vatandoshimiz muqaddas haj ziyoratini ado etmoqda. Ezgu duo va niyatlar ijobat bo‘ladigan mana shunday munavvar lahzalarda ularni ham Qurbon hayiti bilan samimiy qutlab, Yaratgandan yurtimizga sog‘-omon qaytib kelishlarini so‘raymiz.
Umid qilamizki, muhtaram hojilarimiz jamiyatimizda birdamlik, oila va mahallalarimizda mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, yoshlarimiz tarbiyasini kuchaytirish, ularni ilm-ma’rifatga, zamonaviy kasb-hunarlarni egallashga, Vatan himoyachisi bo‘lishga targ‘ib etish, muhtoj insonlarga ko‘mak berishda alohida ibrat va namuna ko‘rsatadilar.
Qalblarimiz quvonchga to‘lgan ushbu fayzli kunlarda xorijiy davlatlarda bo‘lib turgan vatandoshlarimizni ham bugungi ulug‘ ayyom bilan chin dildan qutlab, ularga sog‘lik-omonlik, baxt va omad tilaymiz.
Jahonning uzoq-yaqin o‘lkalaridagi musulmon ummatini ham qizg‘in tabriklab, ularning xalqlari va mamlakatlariga tinchlik, ravnaq va farovonlik tilab qolamiz.
Aziz va muhtaram vatandoshlar!
Hozirgi kunda dunyo naqadar murakkab va tahlikali bo‘lib borayotganini barchamiz ko‘rib turibmiz. Bunday keskin sharoitda yurtimizda tinchlik, o‘zaro hurmat va totuvlik muhitini saqlab, barcha soha va tarmoqlarda fidokorona mehnat qilib ko‘zlagan yuksak maqsadlarimizga yeta olamiz.
Albatta, o‘z tarixida ne-ne sinov va mashaqqatlardan munosib o‘tgan mard va olijanob xalqimiz bunga har tomonlama qodir.
Bu yo‘lda el-yurtimizga mansub mehr-oqibat, o‘zaro birlik va jipslik biz uchun beqiyos kuch-qudrat manbai bo‘lib xizmat qiladi, deb ishonaman.
Siz, azizlarni muqaddas Qurbon hayiti bilan yana bir bor chin dildan tabriklab, barchangizga tinchlik-xotirjamlik, sihat-salomatlik, xonadonlaringizga fayzu baraka tilayman.
Qutlug‘ ayyom barchamizga muborak bo‘lsin!
Shavkat Mirziyoyev,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti